شب ادراری کودک

شب ادراری کودک

شب ادراری در کودکان از مشکلات شایع پدر و مادرهاست. بی‌ اختیاری در کنترل ادرار که به آن انوروزیس (Enuresis) نیز گفته می‌شود، در واقع خارج شدن بی‌اراده ادرار در خلال خواب است. خارج شدن ادرار در نوزادان کاملاً غیر ارادی‌ است. این روند تا زمانی که سن کودک به حدود ۴ سال می‌رسد نیز امری طبیعی تلقی می‌شود. پس از رسیدن کودک به ۴ سالگی، توانایی‌هایی او در کنترل ادرار افزایش می‌یابد. هرچند این زمان در کودکان مختلف متفاوت است، اما تقریباً می‌توان گفت که کودکان بالای ۴ سال که توانایی کنترل ادرار خود را ندارند، مبتلا به شب ادراری هستند.

تقریباً می‌توان گفت که کودکان بالای ۴ سال که توانایی کنترل ادرار خود را ندارند، مبتلا به شب ادراری هستند..

شب ادراری کودکان در سنین مختلف

شب ادراری کودکان، بسته به میزان یادگیری کودک، عوامل ژنتیکی، نحوه تربیت و محیط رشد او، در سنین مختلف پایان می‌پذیرد. متاسفانه بعضی از والدین این انتظار را از کودک خود دارند که بسیار سریع‌تر از زمانی که مورد نیاز است با این اختلال خداحافظی نمایند. هرچند که در فرهنگ‌ها و جوامع مختلف، باورهای متفاوتی درباره دلایل شب ادراری و زمان پایان آن وجود دارد، عوامل زیر در شیوع این اختلال در سنین بالاتر موثرند:

• معمولاً کودکان پسر، بیشتر از دختران گرفتار شب ادراری هستند و در سنین بالاتری درمان می‌شوند.
• نحوه رشد کودک و نوع تربیت او، محیط خانواده و رفتار والدین و بزرگترها در این مساله نقش دارد.
• میزان سلامت جسمی و روحی کودک مهم‌ترین فاکتور است. بیماری‌ها و رفتارهای نادرست جسمی، خشونت و عارضه‌های عاطفی از جمله مواردی هستند که باعث گسترش زمینه‌های شب ادراری در کودک می‌گردند.

این عارضه در گذشته‌ای نه چندان دور، مشکلی بزرگ برای والدین و بخصوص مادرها به حساب می‌آمد. امروزه با رشد فناوری‌های پزشکی و توسعه علوم مشاوره، والدین می‌توانند در زمانی بسیار سریع‌تر از پیش به درمان کودکان خود بپردازند. این امر علاوه بر افزایش تمرکز پدر و مادر بر تربیت فرزند خود، نقش مهمی در افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس کودک نیز بازی می‌کند.

علل متنوع شب ادراری در کودکان

همواره درصدی از احتمال هست که دلیل اصلی شب ادراری کودک، بیماری‌های نهان در بدن وی باشد. اما بسیاری از کودکان بدون اینکه مبتلا به بیماری خاصی باشند، در حالی ابتلا به شب ادراری دارند که در سلامت کامل به سر می‌برند. طبق آمار گرفته شده توسط جامعه پزشکی، تنها درصد کمی از کودکان هستند که به دلایلی خاص مبتلا به شب ادراری اند. هرچند این امر ممکن است در برخی از کودکان به واسطه لجبازی‌های کودکانه و سماجت آنها صورت پذیرد، اما در بخش عمده‌ای از کودکان، این اتفاق بصورت ناخودآگاه صورت می‌گیرد. متاسفانه گاهی اوقات نیز مقصر اصلی را پدر و مادرِ کودک می‌دانند.

درصد کمی از کودکان به دلایلی خاص مبتلا به شب ادراری اند.

بطور کلی، شب ادراری کودکان بر دو نوع است. اولیه و ثانویه. شب ادراری اولیه، در سال‌های اولیه زندگی کودکان اتفاق می‌افتد. در این سیکل، کودک هر شب با رختخوابی خیس از جای خود برمی‌خیزد. شب ادراری ثانویه در زمانی اتفاق می‌افتد که کودک توانسته است مدتی را بدون خیس کردن خود در زمان خواب بگذراند. در واقع پس از مدتی که حداقل شش ماه است، شب ادراری مجدد وی آغاز می‌شود.

دلایل اصلی شب ادراری اولیه

دلایل شب ادراری اولیه در کودکان متفاوت است. اما می‌توان آنها را در دسته‌بندی زیر جای داد. در کودکانِ مختلف، ممکن است یک یا چند مورد از موارد زیر وجود داشته باشد:

• کودک قادر نیست در طول شب، ادرار خود را کاملاً در مثانه نگه دارد.
• کودک در طول شب قادر نیست برای تخلیه مثانه خود بیدار شود.
• بدن کودک در خلال خواب شبانه، حجم زیادی از ادرار را تولید می‌کند.
• در بسیاری از کودکان، مشاهده می‌شود که در طول روز، عادت خالی کردن مثانه خود را ندارند. این امر گاهی اوقات به دلیل بازیگوشی‌های کودک و در مواردی نیز به دلیل بی‌توجهی وی به ادرار کردن روزانه می‌باشد.
• معمولاً اگر کودک دچار بی اختیاری بر اثر مشکلات جسمی و ذهنی باشد، این اتفاق در طول روز نیز برای او به وقوع می‌پیوندد.

دلایل شب ادراری ثانویه در کودک

شب ادراری ثانویه در کودک به این معناست که بی اختیاری وی برای حداقل شش ماه ناپدید شود. و بعد از این مدت، مجدداً نشانه‌های آن آغاز گردد. این امر نیز دلایل بسیاری دارد. از جمله:

ناراحتی‌های مثانه:

عفونت مجاری ادراری در کودکان از بارزترین و شایع‌ترین دلایل است. سوزش و درد در هنگام ادرار موجب می‌شود که کودک دچار شب ادراری ثانویه گردد.

دیابت و قند خون‌:

در افرادی که مبتلا به دیابت نوع یک هستند، میزان دفع ادرار شدیداً افزایش می‌یابد. این اتفاق در کودکان موجب بروز شب ادراری ثانویه می‌گردد.

مشکلات روحی و عصبی:

اختلالات موجود در سیستم عصبی کودک، محیط پرتشنج و درگیری‌های خانوادگی، آزار جنسی کودک و عواملی از این دست، از موارد تشدید کننده شب ادراری ثانویه هستند.

سایر:

الگوهای نامنظم خواب در کودک، مصرف بیش از اندازه مایعات و عفونت‌های پین‌وًرم از جمله عوامل برانگیزاننده شب ادراری ثانویه هستند.

علائم شب ادراری کودکان و نشانه‌های خطرناک آن

در بسیاری از کودکانی که مبتلا به شب ادراری هستند، این اتفاق تنها شب‌ها و زمانیکه کودک در رختخواب است می‌افتد. در این موارد، نشانه دیگری جز اینکه رختخواب کودک خیس است مشاهده نمی‌گردد. اگر علائم و نشانه‌های دیگری جز این ظاهر گردد، حتماً بایستی کودک را نزد متخصص مورد آزمایش قرار داد. این علائم خطرناک عبارتند از:

• بی‌اختیاری کنترل ادرار در طول روز.
• شدید شدن ناگهانی ادرار و سوزش در هنگام دفع آن.
• فشار زیاد یا بسیار کم ادرار در هنگام دفع شدن.
• کف آلود بودن ادرار کودک یا وجود قطرات خون در ادرار و لباس او.
• رنگ غیرعادی ادرار؛ معمولاً به رنگ‌های نارنجی پررنگ، صورتی و قرمز.
• از دست دادن کنترل مدفوع کودک و یبوست.

معمولاً مشکلات عادی شب ادراری را می‌توان با مراجعه به پزشک متخصص اطفال یا پزشک خانواده برطرف کرد. اما در صورت بروز علائم پیچیده‌تر و عدم درمان کودک، لازم است که به متخصص اورولوژی مراجعه نمایید. مناسب‌ترین سن برای مراجعه به پزشک، سنین ۵ تا ۷ سالگی است. هرچند این عدد در کودکان مختلف، متفاوت است. بصورت کلی اگر کودک تنها شب‌ها دچار بی‌اختیاری می‌گردد، الزامی جهت مراجعه به متخصص وجود ندارد و می‌توان با درمان‌های خانگی آن را برطرف نمود.

شیوه‌های درمان شب ادراری کودک

شب ادراری کودک قبل از اینکه عارضه‌ای جسمی و روانی باشد، کودک و والدین را به لحاظ اجتماعی دچار ناراحتی می‌کند. در حالیکه ممکن است این اختلال حتی منجر به اختلافات والدین نیز گردد. در هر حال وظیفه پدر و مادر، حمایت از کودک خویش است. برای درمان شب ادراری کودک، شیوه‌های مختلفی وجود دارد. از درمان‌های خانگی گرفته تا عمل‌های جراحی. درمان‌های پزشکی و جراحی شب ادراری، در کودکان بالای ۷ سال انجام می‌گیرد. در حالیکه پیش از آن، معمولاً این عارضه بصورت خودبخود یا توسط روش‌های سنتی درمان می‌گردد.

تکنیک‌های درمان خانگی

• پس از غروب و شب‌ها، از نوشیدن مایعات زیاد و مواد کافئین دار توسط کودک جلوگیری شود.
• عادت رفتن به دستشویی پیش از خواب را در کودک خود ایجاد کنید.
• تشویق کردن کودکان می‌ تواند شیوه بسیار موثری باشد. بدینگونه که به کودک خود به ازای هر شب ادرار نکردن، جایزه‌ای بدهید که مورد پسند او باشد.
• دسترسی کودک به دستشویی را برای او آسان کنید. برای مثال گاهی اوقات کودکان از مسیر تاریک خانه برای رسیدن به دستشویی هراس دارند. این عوامل را شناسایی و آنها را برطرف کنید.
• هرگز کودک را تنبیه یا مسخره نکنید. حتی شوخی کردن در این زمینه نیز بسیار مضر است. او را با همسالان خود مقایسه نکرده و سرزنش کردن را متوقف کنید. لازم است که کودک با اعتماد به نفس و حمایت والدین در صدد رفع این مشکل همکاری کند.

• سعی کنید با یک روند دوستانه و مفرح، کودک را در تمیز کردن ملحفه ها و رختخواب او شرکت دهید.
• عادت بیدار شدن در شب و رفتن به دستشویی را در کودک خود ایجاد کنید. این عادت به این شیوه در کودک ایجاد می‌شود که مدت معینی را به صدا زدن و بیدار کردن کودک بگذرانید. پس از گذشت زمانی اندک، کودک خواهد توانست خود بخود از خواب بیدار شده و به دستشویی برود.
• استفاده از هشداردهنده‌های ادرار نیز مفید است. این ابزارها به دو صورت لمسی و صوتی وجود دارند. بعد از اینکه دستگاه متوجه خیس شدن رختخواب می‌شود، آلارمی را به صدا در می‌آورد که منجر به بیدار شدن کودک می‌گردد. استفاده از این دستگاه برای کودکان بالای هفت سال مناسب است. معمولاً درمان شب ادراری توسط این دستگاه‌ها، سه تا چهار ماه زمان می‌برد.

تکنیک‌های درمان پزشکی

دارو درمانی شب ادراری برای کودکانی به کار گرفته می‌شود که از تکنیک‌های درمان خانگی و هشداردهنده‌ها، پاسخ مثبت نگرفته‌اند. هرچند این روش‌ها با استفاده از مشورت پزشک می‌تواند مفید واقع شوند، اما هرگز نباید این نکته را فراموش کرد که مصرف داروهای شیمیایی در کودکان می‌تواند عوارضی را به دنبال داشته باشد. دارو‌های استات دسموپرسین، ایمی‌پرامین، اکسی‌بوتینین و هیوسیامین از داروهایی هستند که برای درمان شب ادراری کودکان و بزرگسالان معرفی شده‌اند. توجه مهم: استفاده از این داروها حتماً باید با مشورت پزشک و در مواردی که شب ادراری به وضعیت عود کرده خود می‌رسد انجام شود.
لازم به ذکر است که در مواردی نیز ممکن است عمل‌های جراحی روی بدن کودک انجام پذیرد.

در نهایت

مهم‌ترین نکته‌ای که والدین باید در نظر داشته باشند این است که شب اداراری قبل از هر چیز به روحیات و اعتماد به نفس کودک آسیب می‌رساند. حمایت از کودک در حین دوره‌های درمان، علاوه بر تسریع روند بهبود، باعث افزایش عزت نفس کودک شده و باعث ایجاد روابطی عمیق‌تر بین کودک و والدین می‌شود. کاری کنید که کودک دریابد عارضه وی چیزی طبیعی است و لازم نیست از آن خجالت بکشد. حتی در مواردی شاید بد نباشد که مثلاً پدرِ کودک، از تجربه‌های شب ادراری خود در دوران کودکی‌اش سخن بگوید. در انتها باید بگوییم که تقریباً همه انواع شب‌ ادراری ها قابل درمان هستند. فقط زمان لازم برای طی شدن پروسه درمان در کودکان مختلف متفاوت است.

بهتر است برای درک درست این موضوع بریده ی فیلم زیر که از فیلم قصر شیرین برداشته شده است را ببینید:

مطالعه بیشتر: همانند سازی پسر با پدر و دختر با مادر

منبع