علت تیک عصبی در کودکان: روش های درمان تیک عصبی در کودکان + علائم

تیک عصبی در کودکان به حرکات یا صداهای غیرارادی و مکرر گفته می‌شود که معمولاً به علت مشکلات عصبی یا روانی بروز می‌کنند. این تیک‌ها می‌توانند شامل حرکات ناگهانی چشم، صورت یا گردن و صدای مکرر باشند. علائم تیک عصبی در کودکان ممکن است به‌طور موقت یا دائمی ظاهر شوند و به تأثیرات روانی، اجتماعی و تحصیلی منجر شوند. درمان تیک عصبی در کودکان شامل روش‌های مختلفی مانند درمان‌های شناختی-رفتاری، دارویی، تغییرات رژیم غذایی و کاهش استرس است.

تیک عصبی چیست؟

تیک عصبی در کودکان به حرکات یا صداهای ناگهانی، غیرارادی، تکرارشونده و سریع گفته می‌شود که به دلیل اختلال در عملکرد نواحی مرتبط با کنترل حرکتی در مغز، به‌ویژه گره‌های قاعده‌ای (Basal Ganglia)، ایجاد می‌شوند. 

تیک‌ها به صورت حرکتی (مانند پلک زدن یا تکان دادن سر) یا صوتی (مانند صاف کردن گلو یا ایجاد صداهای غیرارادی) ظاهرمی‌‌شوند. 

فرد معمولاً پیش از وقوع تیک، احساس ناخوشایندی به نام “پیش‌احساس” (Premonitory Urge) مثل حس خارش تجربه می‌کند که پس از انجام تیک کاهش می‌یابد. بنابراین کاملا غیرارادای است و باید با روشی کاملا حساب شده برای درمان تیک در کودکان اقدام کرد. 

انواع تیک عصبی در کودکان

تیک عصبی یک اختلال عصبی شایع در کودکان است که معمولاً به‌صورت حرکات یا صداهای غیرارادی بروز می‌کند. تیک‌ها می‌توانند موقت یا مزمن باشند و در اختلالات پیچیده‌تری به‌اسم سندرم تورت ظاهر شوند. 

تیک‌های حرکتی

تیک‌های حرکتی شامل حرکات غیرارادی و تکراری عضلات بدن هستند. تیک‌های حرکتی ساده شامل حرکاتی مانند پلک زدن، تکان دادن شانه یا جمع کردن بینی (بو کشیدن) هستند. 

در مقابل، تیک‌های حرکتی پیچیده ممکن است شامل ترکیبی از حرکات یا رفتارهای مشخصی مانند پریدن یا لمس کردن اشیا باشند. 

تیک‌های صوتی

تیک‌های صوتی شامل تولید صداهای غیرارادی هستند. تیک‌های صوتی ساده شامل صداهایی مانند صاف کردن گلو، سرفه یا خرناس می‌شوند.

 تیک‌های صوتی پیچیده نیز شامل تکرار کلمات یا عبارات، یا حتی استفاده از زبان توهین‌آمیز یا فحش (در موارد نادر) باشند.

انواع اختلالات تیک‌ کودکان

اختلالات تیک در کودکان به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند: تیک‌های موقت، تیک‌های مزمن و سندرم تورت. 

تیک‌های موقت یا گذرا

تیک‌های موقت شایع‌ترین نوع تیک در کودکان هستند و معمولاً در سنین 4 تا 6 سالگی ظاهر می‌شوند. این تیک‌ها کمتر از یک سال طول می‌کشند و می‌توانند شامل تیک‌های حرکتی یا صوتی باشند. 

علت دقیق این نوع تیک‌ها هنوز مشخص نیست، اما به نظر می‌رسد که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در آن‌ها نقش داشته باشند. اغلب این تیک‌ها بدون نیاز به درمان خاصی برطرف می‌شوند. 

تیک‌های مزمن یا مداوم

تیک‌های مزمن یا مداوم زمانی تشخیص داده می‌شوند که تیک‌ها بیش از یک سال ادامه داشته باشند. اما هرگز هر دو نوع همزمان (صوتی و حرکتی) بروز نمی‌کنند. 

شدت تیک‌های مزمن ممکن است در طول زمان تغییر کند و در برخی موارد می‌تواند بر کیفیت زندگی کودک تأثیر بگذارد.

سندرم تورت

سندرم تورت یک اختلال عصبی پیچیده است که با تیک‌های حرکتی و صوتی متعدد مشخص می‌شود. این تیک‌ها باید بیش از یک سال ادامه داشته باشند تا به عنوان سندرم تورت تشخیص داده شوند. 

این اختلال معمولاً در سنین کودکی یا نوجوانی ظاهر شده و اغلب با سایر مشکلات عصبی-روانی مانند اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) یا اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) همراه است. اگرچه علت دقیق سندرم تورت مشخص نیست، اما عوامل ژنتیکی و محیطی در بروز آن نقش دارند. 

ویژگی‌های عمومی تیک‌ها

تیک‌های عصبی به عنوان حرکات یا صداهای غیرارادی شناخته می‌شوند و این ویژگی‌ها نشانگر ماهیت پیچیده و چندعلتی این اختلال هستند.

تکراری بودن

یکی از ویژگی‌های اصلی تیک‌ها، تکراری بودن آن‌ها است. این حرکات یا صداها معمولاً در یک الگوی مشخص و تکراری رخ می‌دهند و به همین دلیل به راحتی از سایر حرکات یا صداهای ارادی قابل تشخیص هستند. 

تغییرپذیری

تیک‌ها معمولاً در شدت، نوع و فرکانس متغیر هستند. برای مثال، یک کودک در شرایط استرس یا هیجان با افزایش شدت تیک حس خود را نشان دهد، در حالی که در شرایط آرام، مثل خواب یا انجام تکالیف کاهش قابل توجهی در تیک‌ها مشاهده می‌شود.

علائم تیک عصبی در کودکان چیست؟

علائم تیک‌های عصبی در کودکان معمولاً شامل حرکات یا صداهای غیرارادی و تکراری است. علائم تیک حرکتی در کودکان شامل پلک زدن، تکان دادن سر یا شانه، و رفتارهایی مانند لمس کردن اشیا است. 

علائم تیک صوتی در کودکان نیز می‌توانند شامل صاف کردن گلو، خرناس یا تکرار کلمات و عبارات باشند. این علائم معمولاً به صورت ناگهانی ظاهر می‌شوند و ممکن است شدت و فرکانس آن‌ها در طول زمان تغییر کند.

علت تیک عصبی در کودکان چیست؟

تیک‌های عصبی نتیجه ترکیبی از عوامل ژنتیکی، عصبی، روان‌شناختی، محیطی و فیزیولوژیکی هستند. این عوامل می‌توانند به تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر در بروز تیک‌ها نقش داشته باشند.

• عوامل ژنتیکی

• اختلالات عصبی

• عوامل روان‌شناختی

• عوامل محیطی

• عوامل فیزیولوژیکی

• عوامل حساسیت‌زا و غذایی

• عوامل مربوط به رشد و تکامل

• تداخلات دارویی

• وسواس

• افسردگی

• اختلالات خواب 

• بیماری‌های خودایمنی 

• قرار گرفتن در معرض سموم (اختلال عصبی- روانی مرتبط با عفونت  استرپتوکوکی) 

نحوه تشخیص اختلالات تیک عصبی در کودکان

تشخیص اختلالات تیک عصبی در کودکان نیازمند بررسی دقیق تاریخچه پزشکی، مشاهده مستقیم علائم، و در برخی موارد انجام ارزیابی‌های تکمیلی است:

• مشاهده بالینی (بهتر است که والدین ویدئوهایی از رفتارهای کودکان تهیه کنند)
• معیارهای تشخیصی (مدت زمان بروز تیک، نوع آن (حرکتی یا صوتی)، و تأثیر آن بر عملکرد اجتماعی و تحصیلی کودک)
• ارزیابی‌های تکمیلی (در صورت نیاز، آزمایش‌های عصبی یا روان‌شناختی)

روش‌های درمان تیک عصبی در کودکان

درمان تیک‌های عصبی کودکان به نوع و شدت علائم بستگی دارد. هدف اصلی درمان، کاهش تأثیر تیک‌ها بر کیفیت زندگی کودک و خانواده است. 

درمان تیک عصبی در کودکان: 1. آموزش و اطمینان‌دهی به خانواده

اختلالات تیک عصبی اغلب برای خانواده‌ها گیج‌کننده و اضطراب‌آور است. بسیاری از والدین در ابتدا نمی‌دانند که این علائم غیرارادی هستند و ممکن است کودک خود را تحت فشار بیشتری قرار دهند. 

آموزش به والدین و معلمان

آگاهی والدین و معلمان درباره ماهیت تیک‌ها بسیار مهم است. درک این نکته که تیک‌ها اغلب غیرارادی هستند و ممکن است با استرس تشدید شوند، به کاهش فشار بر کودک کمک می‌کند. والدین باید یاد بگیرند که چگونه از کودک حمایت کنند.

اطمینان‌دهی

اطمینان دادن به خانواده‌ها که تیک‌ها معمولاً بی‌ضرر هستند و در بسیاری از موارد با گذشت زمان کاهش می‌یابند یا از بین می‌روند، می‌تواند اضطراب والدین را کاهش دهد. 

درمان تیک عصبی در کودکان: 2. مراقبت و پایش

مراقبت و پایش از مهم‌ترین مراحل در مدیریت اختلالات تیک عصبی هستند. والدین و پزشکان با همکاری یکدیگر می‌توانند الگوهای رفتاری کودک را شناسایی و برنامه‌ای مناسب برای کاهش اثرات منفی تیک‌ها طراحی کنند.

مشاهده تیک‌ها

پزشکان و والدین باید به دقت تیک‌ها را مشاهده و ثبت کنند. این پایش شامل یادداشت‌برداری از زمان، شدت و نوع تیک‌ها است. این اطلاعات به شناسایی الگوهای خاص و ارزیابی تأثیر عوامل محرک کمک می‌کند. 

درمان تیک عصبی در کودکان: 3. درمان‌های رفتاری

درمان‌های رفتاری به عنوان یکی از مؤثرترین روش‌ها در مدیریت اختلالات تیک عصبی شناخته می‌شوند.

درمان رفتاری شناختی (CBT)

CBT یکی از مؤثرترین روش‌ها برای مدیریت تیک‌ها است و یک رویکرد روان‌درمانی ساختاریافته است. این روش به کودکان کمک می‌کند تا با عوامل استرس‌زا بهتر کنار بیایند و واکنش‌های خود را کنترل کنند. 

درمان معکوس عادت

به کودکان آموزش داده می‌شود که رفتارهای جایگزینی را به‌جای تیک‌های خود انجام دهند. این رفتار جایگزین معمولاً رفتاری است که انجام آن با تیک ناسازگار باشد. 

چون کودک نمی‌تواند هم‌زمان هر دو رفتار را انجام دهد. برای مثال، اگر تیک کودک شامل تکان دادن شانه باشد، به او آموزش داده می‌شود که شانه‌هایش را محکم پایین نگه دارد.

آموزش مدیریت استرس

استرس یکی از عوامل تشدیدکننده تیک‌ها است. آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن، تنفس عمیق، و یوگا می‌تواند به کاهش شدت و فرکانس تیک‌ها کمک کند. 

درمان تیک عصبی در کودکان: 4. درمان دارویی

درمان دارویی اختلالات تیک عصبی در کودکان به منظور کاهش شدت تیک‌ها و تسکین علائم عصبی ناشی از آن‌ها طراحی شده است. 

داروهایی که در این راستا استفاده می‌شوند عمدتاً شامل داروهای ضد روان‌پریشی، داروهای آنتی‌هیستامینی و داروهای تحریک‌کننده مغز هستند که به کنترل فعالیت‌های عصبی و کاهش رفتارهای تیک‌ کمک می‌کنند.

درمان تیک عصبی در کودکان: 5. درمان‌های مکمل و جایگزین

در کنار درمان‌های دارویی، برخی از درمان‌های مکمل و جایگزین می‌توانند به کاهش شدت تیک‌های عصبی کودکان کمک کنند. این روش‌ها به‌ویژه در شرایطی که داروها اثربخشی کافی نداشته یا به دلیل عوارض جانبی قابل تحمل نیستند، گزینه‌های مناسبی به‌شمار می‌آیند. 

تغییرات در رژیم غذایی

رژیم غذایی می‌تواند تأثیر زیادی در بهبود وضعیت کودکان مبتلا به تیک عصبی داشته باشد. مواد مغذی مانند اسیدهای چرب امگا-3، ویتامین‌های گروه B و منیزیم به‌عنوان عوامل کمک‌کننده در کاهش علائم تیک شناخته شده‌اند. 

تمرینات ورزشی و فعالیت بدنی

فعالیت بدنی منظم و تمرینات ورزشی می‌توانند به بهبود وضعیت روانی و فیزیکی کودکانی که دچار تیک عصبی هستند، کمک کنند. 

به‌ویژه ورزش‌های هوازی مانند شنا، دویدن یا دوچرخه‌سواری به کاهش اضطراب و استرس، که به‌طور غیرمستقیم می‌توانند باعث تشدید تیک‌ها شوند، کمک می‌کند. 

درمان تیک عصبی در کودکان: 6. درمان‌های مداخله‌ای برای موارد شدید

در برخی از کودکان مبتلا به اختلالات تیک، وقتی که درمان‌های دارویی و روش‌های غیر دارویی تأثیر قابل‌توجهی نداشته یا عوارض جانبی زیادی دارند، درمان‌های مداخله‌ای می‌توانند گزینه‌های مؤثری باشند. 

تحریک مغناطیسی ترانس‌کرانیال (TMS)

تحریک مغناطیسی ترانس‌کرانیال (TMS) یک روش درمانی غیرتهاجمی است که در آن از میدان‌های مغناطیسی برای تحریک نواحی خاصی از مغز استفاده می‌شود. 

این روش با هدف تنظیم فعالیت عصبی در نواحی مغزی که به‌طور مستقیم در ایجاد تیک‌های عصبی دخیل هستند، عمل می‌کند. به‌طور خاص، این درمان به‌ویژه در اختلالات تیک مانند سندروم توره و تیک‌های عصبی مقاوم به درمان دارویی مؤثر است.

تحریک عمقی مغز (DBS)

تحریک عمقی مغز (DBS) یک روش جراحی است که در آن الکترودهایی به داخل مغز کاشته می‌شود تا با ارسال پالس‌های الکتریکی، فعالیت‌های مغزی غیرطبیعی که باعث بروز تیک‌ها می‌شوند، تنظیم شود. این درمان معمولاً به‌عنوان آخرین گزینه در نظر گرفته می‌شود و نیازمند ارزیابی دقیق و مشاوره با تیم پزشکی است.

عوارض اختلالات تیک: تاثیر تیک عصبی بر کودک

در برخی از موارد، اختلالات تیک تأثیرات منفی قابل توجهی بر جنبه‌های مختلف زندگی کودک دارند. این تأثیرات می‌توانند به سلامت روانی و اجتماعی کودک آسیب بزنند و بر عملکرد تحصیلی و تعاملات اجتماعی او تأثیرگذار باشند.

تأثیر بر اعتماد به نفس

کودکان مبتلا به تیک‌های عصبی به دلیل تجربه ناتوانی در کنترل تیک‌ها و احتمال تمسخر یا توجه منفی از سوی دیگران، ممکن است با کاهش اعتماد به نفس روبرو شوند.

مشکلات اجتماعی

تیک‌های عصبی می‌توانند مانع از تعاملات اجتماعی کودکان شوند. رفتارهایی مثل پلک زدن‌های شدید، تکان دادن سر یا دیگر حرکات غیرارادی، باعث شود که کودک در موقعیت‌های اجتماعی احساس ناراحتی کرده و از شرکت در فعالیت‌های گروهی یا بازی با همسالان خود خودداری کند.

فشار روانی

کودکان مبتلا به تیک‌های عصبی اغلب تحت فشار روانی قرار دارند زیرا قادر به کنترل تیک‌ها نیستند. این فشار روانی می‌تواند منجر به افزایش اضطراب، افسردگی یا سایر اختلالات روانی در بلندمدت شود.

تأثیر بر عملکرد تحصیلی

تیک‌های عصبی می‌توانند بر توانایی کودکان در تمرکز و توجه در محیط‌های آموزشی تأثیر منفی بگذارند. این اختلالات ممکن است باعث حواس‌پرتی و کاهش توانایی در یادگیری و انجام تکالیف مدرسه شود. 

تأثیر بر خواب

تیک‌های عصبی می‌توانند بر کیفیت خواب کودکان تأثیر منفی بگذارند. حرکت‌های غیرارادی بدن یا فک ممکن است باعث بیداری‌های مکرر در طول شب شوند.

چند راه ساده برای کاهش تاثیر تیک که می توانید انجام دهید 

برای کاهش تأثیر تیک‌های عصبی در کودکان، چند راه ساده وجود دارد که می‌تواند مفید باشد.اولین راه، مدیریت استرس است. استفاده از تکنیک‌های آرام‌سازی مانند تنفس عمیق و مدیتیشن.

ورزش و داشتن یک روال خواب منظم و اطمینان از استراحت کافی، در جلوگیری از تشدید تیک‌ها بسیار تأثیرگذار است.

از طرفی دیگر، تغییرات در رژیم غذایی را باید جدی گرفت. مصرف مواد غذایی غنی از اسیدهای چرب امگا-3 و ویتامین‌های گروه B توانایی لازم برای تغییر را فراهم می‌کنند. و آخرین راه، پشتیبانی روان‌شناختی است. 

سؤالات متداول تیک عصبی کودکان

تیک‌های عصبی در کودکان یکی از اختلالات شایع در سیستم عصبی هستند که می‌توانند تأثیرات روانی و اجتماعی بر کودک داشته باشند. در اینجا به برخی از سؤالات متداول در مورد تیک عصبی کودکان پاسخ داده‌ایم:

آیا تیک‌های عصبی قابل درمان‌اند؟

در بسیاری از موارد، تیک های ساده بدون مراجعه به پزشک قابل درمان هستند. تیک‌های مزمن با درمان‌های روانشناختی، دارویی و تغییرات در سبک زندگی کاملا رفع می‌شوند.

علت تیک عصبی کودکان چیست؟

علت تیک‌های عصبی کودکان معمولاً به ترکیب عواملی همچون ژنتیک، استرس، اضطراب و مشکلات عصبی برمی‌گردد.

آیا تیک‌های عصبی تنها در کودکان شایع هستند؟

تیک‌های عصبی بیشتر در کودکان شایع هستند، اما در برخی موارد می‌توانند در بزرگسالان نیز مشاهده شوند. بروز تیک‌ها در کودکان معمولاً در سنین 5 تا 10 سالگی آغاز می‌شود.

چگونه تیک عصبی کودک را از بین ببریم؟

برای از بین بردن تیک‌های عصبی کودکان، روش‌هایی مثل حفظ آرامش، ورزش و تغییر رژیم غذایی پاسخگو است. 

برای درمان تیک‌های مزمن درمان‌های شناختی-رفتاری و در مواردی تجویز دارو توصیه می‌شود.

آیا تیک‌های عصبی برای کودک ضرر دارند؟

در اکثر موارد، ضرر جدی به سلامتی کودک وارد نمی‌کنند، اما ممکن است بر اعتماد به نفس، تعاملات اجتماعی و عملکرد تحصیلی تأثیر منفی بگذارند.

کی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر تیک‌ها برای مدت طولانی ادامه پیدا کنند، شدت یابند یا باعث مشکلات روانی، اجتماعی یا تحصیلی شوند، باید به پزشک متخصص مراجعه کرد.