نه گفتن به کودکان: چرا باید به کودکان نه بگوییم + نکات طلایی در ویدئو آموزشی

نه گفتن به کودکان هنری است که هر پدر و مادری آن را باید بداند! برای همه پدر و مادرها راحت نیست که به کودکشان نه بگویند. اما نه گفتن به فرزندتان مهم است، چون او را وادار می‌کند که به خودش و دیگران آسیب نزند. همچنین، نه گفتن یک روش حیاتی برای آموختن انضباط و نظم به کودک است. بر خلاف تصور عموم مردم، نه گفتن به کودکان آنقدر ها هم سخت و پیچیده نیست. شما فقط باید یک سری نکات را رعایت کنید.

برای مثال، شما باید به موقع و به جا به کودکتان نه بگویید. علاوه بر این، شما می‌توانید از عبارت «نه متشکرم» هم استفاده کنید و هرگز در مقابل پافشاری او کم نیاورید. بنابراین، اگر مایل به دانستن بیشتر در مورد این مسئله هستید، با ما در این مقاله از مامانیتو همراه باشید تا از دیدگاه یک روانشناس کودک در مورد نه گفتن به فرزند و راهکارها و اهمیت آن صحبت کنیم و یاد بگیریم به کودکان چگونه نه بگوییم. 

چرا نه گفتن به کودکان مهم است؟

اگر شما مدام به کودکتان و هر خواسته‌ای که دارد بله بگویید، پس چطور می‌تواند دوز مناسبی از ناکامی را تجربه کند و مسئولیت پذیری را یاد بگیرد؟ از کجا می‌فهمد که در دنیای واقعی قرار نیست هرچه را که بخواهد دریافت کند؟

بنابراین، نه گفتن به فرزندتان نه تنها او را برای دنیای واقعی آماده‌تر می‌سازد، بلکه او را تشویق می‌کند که خودش به دنبال خواسته‌هایش برود. اما آموزش مهارت نه گفتن به کودکان اثرات مثبت دیگری هم دارد که در ادامه توضیح خواهیم داد.

اثرات مثبت نه گفتن‌های صحیح به کودک

آموزش مهارت نه گفتن به کودکان مزایای زیادی برای فرزندتان دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

1. بکار انداختن فکر کودکان: کودکان را تشویق می‌کند تا خودآگاهی بیشتری داشته باشند

شاید در ابتدا موافقت با درخواست کودکانتان راحت باشد و او را شاد نگه دارد. اما برای آینده او خیلی خوب نیست. برای مثال، شما قبل از موافقت با هر درخواستش باید در مورد عواقب آن فکر کنید. شما می‌توانید از خودتان بپرسید: آیا واقعاً پسرتان احتیاج به اسباب بازی جدید دارد؟

آیا واقعاً دخترتان می‌تواند شب را پیش دوستش بماند، در صورتی که فردا مقدار زیادی تکلیف برای انجام دادن دارد؟ در این موارد، نه گفتن به کودکان باعث می‌شود که آنها در مورد درخواست‌هایشان بیشتر فکر کنند و خودآگاهی بیشتری داشته باشند.

(برای مطالعه بیشتر در مورد مهارت تفکر در کودکان مطلب منتشر شده در بلاگ را مطالعه نمایید.)

2. دلیل نه گفتن به کودکان: پرورش همدلی

وقتی که شما با درخواست‌های مختلف کودکتان موافقت می‌کنید، در واقع دارید موارد بیشتری را به لیست کارهای خودتان اضافه می‌کنید. هرچه هم که بله گفتن‌های شما به فرزندتان بیشتر شود، این کارها بیشتر می‌شوند.

اما شما با آموزش نه گفتن به کودکان می‌توانید به آن‌ها بفهمانید که درخواست‌هایشان وقت و زمان شما از زندگیتان را می‌گیرند. این مهارت حتی در روند جدا کردن اتاق خواب کودک از والدین  در سال های اولیه هم می‌تواند بسیار مؤثر باشد، چرا که در این مسیر لازم است والدین با قاطعیت و در عین حال با محبت، مرزهای مشخصی را تعیین کنند.

به این صورت، هم چشم کودکتان به زندگی و نیازها و خواسته‌های شما باز می‌شود و هم همدلی بین شما دو تا بیشتر خواهد شد.

3. دلیل نه گفتن به کودکان: افزایش اعتماد به نفس کودک

اگر کودکتان در حل مسئله از شما کمک خواست، ولی شما می‌دانید که او کاملاً قابلیت انجام این کار را دارد، به او نه بگویید. در این مورد، نه گفتن به کودکان به این معنا نیست که شما عمداً نمی‌خواهید به آنها کمک کنید، بلکه این به معنای اجازه دادن به آنها برای حل مشکلات خودشان است.

این مسئله در آینده‌شان تاثیر خیلی مثبتی دارد، چون می‌تواند اعتماد به نفسشان را برای حل مشکلاتشان افزایش دهد.

4. دلیل نه گفتن به کودکان: کودکان را به سمت دید واقع بینانه از جهان سوق می‌دهد

وقتی شما به کودکتان نه می‌گویید، او یاد می‌گیرد که همه چیز قرار نیست طبق سلیقه او پیش برود. دنیای واقعی هم همینطور است!

همانطور که ما در دنیای واقعی با ناامیدی و شکست روبرو می‌شویم، کودک ما هم باید با این مسئله کنار بیاید و خودش را مقاوم کند. در نتیجه، یکی ازدلایل  اهمیت نه گفتن به کودکان آماده کردن او برای جهان واقعی است.

(برای مطالعه بیشتر در مورد کنترل خشم در کودکان  مطلب منتشر شده در بلاگ را مطالعه نمایید.)

5. دلیل نه گفتن به کودکان: کمک به آموزش مدیریت پول در فرزندان

اینکه شما هر چیزی را برای کودکتان بخرید، هنر نیست! این مسئله ممکن است تصور اشتباهی برای او به وجود بیاورد که منابع مالی شما بی‌انتها است که مسلماً این چنین نیست!

بنابراین، با هر درخواست مالی او موافقت نکنید و او را تشویق کنید که از پس‌اندازهای مالی خودش استفاده کند. در نتیجه، یک اهمیت نه گفتن به کودکان آموزش مدیریت پول به آنها است.

چه زمانی به کودکان نه بگوییم؟

شما در این موارد بهتر است نه گفتن به کودکان را جدی بگیرید:

هنگامی که اعمال آنها ممکن است به کسی آسیب برساند یا چیزی را بشکند، نه بگویید.

گاهی اوقات، کودک شما برایش سخت است که عواقب رفتارش را پیش‌بینی کند. مخصوصاً در رابطه با آسیب دیدن چیزی یا کسی. در این مواقع، یک دلیل برای نه گفتن به کودکان، جلوگیری از آسیب زدن به اشخاص یا اشیا است.

زمانی که می‌توانند به تنهایی این کار را انجام دهند، نه بگویید

نه گفتن به کودکان زمانی که آنها خودشان می‌توانند این کار را انجام دهند، می‌تواند اعتماد به نفسشان را زیاد کند. در این زمان، آنها می‌توانند قابلیت‌های خودشان را بهتر بشناسند و بفهمند که بدون کمک والدین هم می‌توانند کارهایشان را انجام دهند.

نه گفتن زمانی که تقاضای او یک خواسته است، نه نیاز

حواستان باشد که بیش از حد درخواست‌های کودکتان را برآورده نکنید! دلیل نه گفتن به کودکان تضمین آینده او است، چون می‌تواند در آینده بفهمد که چطور بین نیازها و خواسته‌هایش تفاوت قائل شود که برای مدیریت منابع مالیش هم مفید است.

زمانی که برنامه‌ها تغییر می‌کنند، نه بگویید

زمانی که اتفاق غیر منتظره‌ای برنامه‌های شما با کودکتان را به هم ریخته، می‌توانید نه شنیدن را به بچه‌ها بیاموزید. به این ترتیب، او یاد می‌گیرد که با انعطاف پذیری بیشتری با رویدادها کنار بیاید و به تاخیر در انجام برنامه خودش هم عادت کند.

(برای مطالعه بیشتر در مورد آموزش نظم به کودکان مطلب منتشر شده در بلاگ را مطالعه نمایید.)

زمانی که نیازهای شخص دیگری (به طور موقت) اهمیت بیشتری دارد، نه بگویید

وقتی نیازهای فرد دیگری به طور موقت نسبت به نیازهای کودکتان اولویت پیدا می‌کنند. در آن زمان، شما باید به کودکتان نه بگویید. نه گفتن به کودکان در این زمان به آنها یاد می‌دهد که به غیر از خودشان، نیازهای فرد دیگری را هم در نظر بگیرند و با آنها همدلی کنند.

زمانی که از انجام کاری ناراحت شدید، نه بگویید

اگر کودکتان از شما درخواست‌هایی می‌کند که انجام آنها شما را عمیقاً ناراحت می‌کند، این زمان نه گفتن به کودکان است. به این ترتیب، کودکتان یاد می‌گیرد که نباید انتظار هر موافقتی را از دیگران داشت و انتظارات خودش را هم با این مسئله تطبیق خواهد داد.

وقتی مخالف ارزش‌های شماست، نه بگویید

اگر می‌خواهید ارزش‌ها و صادق بودن خودتان را به کودکانتان انتقال دهید، پس نه گفتن به کودکان را تمرین کنید. اگر کودکتان درخواستی دارد که با ارزش شما در تضاد است، به او نه بگویید و دلیل خود را توضیح دهید.

شما با این کار دارید ارزش و باور خود را به او انتقال می‌دهید و این مسئله در آینده او هم تاثیر مهمی دارد.

چگونه به کودکان “نه” بگوییم؟

درست است که نه گفتن به کودکان اهمیت دارد، اما به شیوه درست! اینجاست که آموزش مهارت نه گفتن به کودکان اهمیت پیدا می‌کتد. وقتی که با نرمی اما قاطعیت به کودکتان نه بگویید، اعتماد به نفس او را خدشه‌دار نمی‌کنید. در نتیجه، اگر می‌خواهید با درخواستی از کودکتان مخالفت کنید، اول دلیلش را به او توضیح بدهید.

همچنین، اگر به او می‌گویید کاری نکند، به صورت مثبت این مسئله را با توضیح دهید. برای مثال، به جای اینکه بگویید «از میز بالا نرو» می‌توانید بگویید «روی صندلی بشین.»

چرا و چطور به کودک نه بگوییم: دلایل و نحوه نه گفتن

پرورش تاب آوری و خودکنترلی در کودک و تعیین حد و مرزهای مشخص برای او از دلایل نه گفتن به کودک هستند. البته نه گفتن به کودکان قید و شرط‌هایی هم دارد. در نه گفتن به بچه‌ها افراط نکنید و در کنار اعمال محدودیت، تشویق کودک را از یاد نبرید. اما نحوه نه گفتن به کودکان چیست؟ قاطعانه نه بگویید و دلیلش را برای کودک توضیح دهید. موضوع را عوض کنید و جایگزینی به کودک بدهید. داد و فریاد نکنید و به حریم شخصی کودک احترام بگذارید. 

آموزش مهارت نه گفتن به کودکان به روش صحیح

برای آموزش نه گفتن به بچه‌ها سعی کنید اصول زیر را رعایت کنید: 

به موقع و بجا نه بگویید

وقتی شما به موقع و به جا نه گفتن به کودکان خود را اعمال می‌کنید، آنها هم یاد می‌گیرند که در مورد شرایط و خواسته‌های خود فکر کنند. برای مثال، اگر لباسی تازه برای کودکتان خریده باشید و آنها دوباره اصرار به لباس خریدن بکنند، شما می‌توانید بگویید که هر موقع کودک احتیاج به لباس جدید داشت، در آن موقع با او به خرید می‌روید.

به این ترتیب، این نه گفتن استراتژیک به کودک، او را وا می‌دارد تا در مورد خواسته‌های خودش فکر کرده و آنها را بازبینی کند.

از خودتان و خانه شروع کنید

نه گفتن به کودکان خود در خانه به آنها یاد می‌دهد که نباید در مقابل هر درخواست غیرمنطقی دیگران سر خم کنند. برای مثال، اگر کودکتان درخواستی از شما داشت و شما آن را نامعقول می‌دانستید، با نه گفتن محکم به او نشان می‌دهید که قرار نیست همه خواسته‌هایش برآورده شوند.

بنابراین، او وقتی بزرگ شد هم می‌فهمد که نباید مقابل درخواست‌های دیگران مدام کوتاه بیاید.

از عبارت نه متشکرم استفاده کنید

قبلاً هم گفتیم که نه گفتن به کودکان به صورت به جا و درست موثرتر است. برای مثال، اگر کودکتان به شما چیزی تعارف کرد و شما نمی‌خواستید، می‌توانید به جای نه تند به او بگویید «نه متشکرم.»

به این صورت، کودک شما یاد می‌گیرد که نه گفتن به او به معنای خرد کردن شخصیتش نیست، بلکه به معنای داشتن دیدگاه متفاوتی در مورد مسائل است. به این ترتیب، خودش هم یاد می‌گیرد این اصل را در زندگیش اجرا کرده و مستقل‌تر شود.

با او صحبت کنید

آموزش نه گفتن به کودکان می‌تواند آنها را تشویق کند که در زندگی واقعی خود هم به افراد و درخواست‌ها نه بگویند. اما اگر در این مسئله مشکل دارند، شما می‌توانید او را تشویق کنید که تجارب روزانه و ملاقات با افراد دیگر را به شما بگوید.

سپس، او می‌تواند در مورد مواقعی صحبت کند که می‌خواسته نه بگوید ولی نتوانسته است. بعد از آن، شما می‌توانید با کمک یکدیگر راه حل‌هایی برای نه گفتن به دیگران را پیدا کنید.

در مقابل پافشاری کم نیاورید

حین آموزش مهارت نه گفتن به کودکان، اگر فرزند شما مدام روی خواسته‌اش اصرار می‌ورزد، شما نباید به خاطر بی‌حوصله بودن یا دلسوزی از دیدگاهتان صرف نظر کرده و با خواسته او موافقت کنید.

این کار برای کودکتان هم خوب است، زیرا به او یاد می‌دهد که در برابر خواسته‌ها و اصرارهای دیگران کم نیاورد و وقتی هم بزرگ شد، با قاطعیت بتواند به آنها نه بگوید.

حواستان به دفعات نه گفتن‌هایتان باشد

هر چقدر از چیزی خیلی زیاد و بدون ملاحظه استفاده کنید، ارزش خود را از دست می‌دهد. نه گفتن به کودکان هم همینطور است.

اگر شما به تعداد زیاد و در هر موقعیتی به کودکان نه بگویید، ارزش و اعتبارش در چشم فرزندتان از بین می‌رود و حتی ممکن است او برخلاف مخالفت‌تان کار خودش را انجام دهد! بنابراین، به جای نه گفتن در هر موقعیتی سعی کنید در مواقع استراتژیک و به نحو مناسب به او نه بگویید.

نه گفتن به کودکان: چرا والدین از گفتن “نه” می‌ترسند؟

به عنوان والدین، ما برایمان مهم است که کودکمان شاد باشد. بنابراین، برخی از والدین بعد از نه گفتن به کودکان واکنش تندی مثل خشم و ناراحتی را از آنها می‌بینند. برای همین، ممکن است از نه گفتن به آنها بترسند.

اما اگر شما با نرمی اما قاطعیت به کودکتان نه بگویید، او استقلال و خود آگاهی را یاد می‌گیرد. از طرف دیگر، می‌داند که این نه گفتن در آخر به نفع خودش است. بنابراین، شیوه صحیح نه گفتن به فرزندتان تاثیر زیادی در نتیجه آن دارد.

نکات مهم برای نه گفتن به کودکان

در این بخش به نکات مهم هنگام نه گفتن به بچه‌ها می‌پردازیم و چند مثال برای نه گفتن به کودکان ارائه می‌دهیم: 

1. آنچه را که می‌خواهید فرزندتان انجام دهد، به جای آنچه که نمی‌خواهید او انجام دهد، بگویید

برای نه گفتن به کودکان، به جای اینکه به او مدام بگویید که نمی‌تواند این کار را انجام دهد، می‌توانید به او بگویید که چه کاری را بهتر است انجام دهد. برای مثال، اگر کودک خواست که چیزی را همین الان بخورد، شما می‌توانید به او بگویید که او می‌تواند آن را بعد از غذا بخورد.

2. به جای نه از کلمه صبر کن استفاده کنید

در عوض نه گفتن به کودکان، شما می‌توانید از عبارت «صبر کن» استفاده کنید. به این صورت، شما می‌توانید کودکتان را تشویق کنید که کمی در مورد عملش فکر کند. برای مثال، شما می‌توانید بگویید که یک لحظه صبر کن و فکر کن اگر این کار را کنی چه اتفاقی می‌افتد.

3. برای گفتن «نه» به کودکان دلیل بیاورید

در زمان نه گفتن به کودکان برای انجام کاری بهتر است شما برای آن دلیل بیاورید. برای مثال، اگر شما به کودکتان می‌گویید که چیزی را به سمت کسی پرتاب نکند، به او بگویید که چرا این کار خوب نیست و نباید این کار را انجام دهد.

4. یک جایگزین ارائه دهید

اگر کودکتان درخواست انجام کاری از شما را دارد و شما نمی‌خواهید آن را انجام دهید، بهتر است یک جایگزین برای این کار ارائه دهید. برای مثال، در زمان نه گفتن به کودکان به پارک بازی رفتن، شما می‌توانید بگویید که «می‌توانیم در خانه باشیم و این فعالیت یا بازی را انجام دهیم.»

5. با فرزندتان همدلی کنید و گاه بگویید «بله»

در آموزش نه گفتن به کودکان مهم است که گاهی اوقات هم با فرزندان همدلی و با درخواست‌های او موافقت کنید. شما با این کار به او نشان می‌دهید که احساسات او را درک می‌کنید.

برای مثال، اگر او خواست شیرینی بخورد، می‌توانید به او بگویید: «بله. می‌فهمم می‌خواهی شیرینی بخوری. اما اگر بعد از شام این کار را انجام بدهی برایت بهتر است.»

قانون گذاری در خانه و نه گفتن به کودکان، از چه سنی باید انجام شود؟

در سن ۳ یا ۴ سالگی، کودک شما مفاهیمی مثل نه گفتن یا مفاهیم انضباطی را کم کم متوجه می‌شود. بنابراین، زمان نه گفتن به کودکان معمولاً از این سن آغاز می‌شود.

نه گفتن به کودکان: چه زمانی نباید نه گفت؟

شما باید با توجه به قضاوت خود و شرایطی که در آن قرار دهید، نه گفتن به کودکان را اعمال کنید. اما در این شرایط مهم است که به آنها نه بگویید:

• زمانی که آنها ممکن است به خود یا کسی آسیب بزنند
• وقتی قادر به انجام کاری به تنهایی هستند، اما از شما می‌خواهند این کار را انجام دهید
• وقتی صرفا از شما چیزی را می‌خواهند، نه موقعی که به آن نیاز دارند
• وقتی برنامه‌تان تغییر می‌کند
• وقتی نیازهای فرد دیگری به غیر از کودک در اولویت قرار می‌گیرد
• وقتی شما دوست ندارید درخواست کودک را انجام دهید و انجام آن مخالف با ارزش‌های شما است

چالش‌ ها و محدودیت های نه گفتن والدین به کودکان 

تا اینجا خواندیم که به کودکان چگونه نه بگوییم، حال باید موقعیت‌هایی را بشناسیم که «نه گفتن» ممکن است تاثیر منفی داشته باشد:

استفاده زیاد از «نه»: وقتی این کلمه را بیش‌ازحد یا بدون دلیل واضح به کار ببرید، اثر خود را از دست می‌دهد و کودک آن را جدی نمی‌گیرد.

قاطع نبودن در مخالفت: اگر ابتدا نه بگویید اما با اصرار یا گریه کودک تسلیم شوید، پیام‌های متناقضی به او می‌دهید و درک مرزها را برایش سخت می‌کنید. 

بی‌توجهی به تشویق کودک: نه گفتن به کودکان، بدون تشویق و تقویت مثبت، رابطه شما با فرزندتان را مختل می‌کند و عزت‌نفس کودک را کاهش می‌دهد. بهتر است در کنار نه گفتن، کودک را با تحسین یا تشویق در مسیر درست هدایت کنید.

معرفی بهترین کتاب‌های آموزش مهارت نه گفتن به کودکان

برای آموزش نه گفتن به بچه‌ ها کتاب‌های مفیدی نوشته شده که در زیر تعدادی‌شان را معرفی می‌کنیم:

1. بگو نه – جان برشتاین: این کتاب به کودکان یاد می‌دهد چگونه در برابر درخواست‌های ناراحت‌کننده دوستانشان «نه» بگویند، بدون اینکه از طرد شدن یا ناراحتی آنها بترسند.

2.  مهارت نه گفتن ویژه کودکان پیش‌دبستانی – سعید بی‌نیاز: این کتاب با ۸ فعالیت آموزشی و بازی‌محور، مهارت نه گفتن را به کودکان پیش‌دبستانی و دبستانی یاد می‌دهد و بر توسعه انواع هوش کودکان از طریق بازی تمرکز دارد.

3. بلند بگو نه – گیزلا براون: این کتاب در قالب داستانی کودکانه، نه گفتن محترمانه و حفظ حریم بدنی به کودکان ۳ تا ۷ سال را می‌آموزد تا بتوانند با اعتماد به نفس از خودشان محافظت کنند.

4. نه یعنی نه! – جینین ساندرز: کتابی داستانی برای آموزش مرزهای بدنی و حق تصمیم‌گیری درباره بدن خود، به ویژه برای کودکان خردسال است. تمرکز اصلی کتاب بر آموزش «مهارت نه گفتن» در برابر تماس‌های بدنی ناخواسته است.

سوالات متداول در خصوص نه گفتن به کودکان

در پایان این مطلب از بلاگ مامانینو به دو پرسش مهم دربارۀ مهارت نه گفتن به کودک پاسخ می‌دهیم. 

چرا باید به کودکان نه بگوییم؟

آموزش مهارت نه گفتن به کودکان به آن‌ها عزت‌نفس می‌دهد، ارتباط موثر را به آنها می‌آموزد و آن‌ها را از خطراتی مثل پیشنهاد سیگار و بزهکاری مصون نگه می‌دارد. 

چطور به کودک نه بگوییم؟

هنگام نه گفتن به بچه‌ها قاطعیت به خرج دهید، دلیل مخالفت خود را برای کودک توضیح دهید و به او جایگزینی پیشنهاد کنید. برای نه گفتن به کودکان پرخاش نکنید و سعی کنید موضوع بحث را عوض کنید. 

منبع: psychologytoday, sarahockwell-smith, parentingsimply

دوره طلایی والدگری ماهرانه