بهترین فاصله سنی بین دو فرزند: فاصله سنی مناسب از نظر روانشناسی!

بهترین فاصله سنی بین دو فرزند از دیدگاه روان‌شناسی مفهومی وابسته به عوامل فردی (سلامت جسمی مادر)، خانوادگی و رشد ذهنی کودک است. روانشناسان معتقدند که فاصله سنی بین بچه اول و دوم زمانی ایده‌آل محسوب می‌شود که والدین فرصت کافی برای پاسخ‌گویی به نیازهای عاطفی، شناختی و تربیتی هر کودک را داشته باشند. فاصله سنی مناسب بین دو کودک نه تنها بر کیفیت رابطه خواهر و برادری تأثیر می‌گذارد، بلکه سطح استرس والدین، پویایی خانواده و رشد متعادل کودکان را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. در ادامه این مقاله از بلاگ مامانینو از دیدگاه یک روانشناس کودک به صورت کامل به توضیح این مطلب می‌پردازیم .

از نظر روانشناسی فاصله سنی مناسب بین فرزندان چقدر است؟

هیچ قانون قطعی برای تعیین بهترین فاصله سنی بین فرزندان وجود ندارد. با این حال، بسیاری از روانشناسان بهترین فاصله سنی بین دو فرزند را 3 تا 5 سال توصیه می‌کنند. این بازه زمانی به مادر اجازه می‌دهد تا از نظر جسمی و روانی بهبود یابدتا به طور مؤثرتری به نیازهای هر کودک رسیدگی کند و از سوی دیگر فرزند اول نیز به سطحی از استقلالبرسد.

اختلاف سنی کم بین فرزندان (کمتر از 2 درسال)

برخی والدین ترجیح می‌دهند فرزندانشان با فاصله سنی کم به دنیا بیایند تا با هم بزرگ شوند و هم‌بازی باشند. اما این تصمیم با چالش‌های ویژه‌ای در حوزه مراقبت هم‌زمان از دو کودک روبه‌رو است.

مزایای فاصله سنی کم بین فرزندان

• فاصله سنی مناسب بین فرزندان بیشتر به آمادگی والدین برمی‌گردد. مثلا از مزایای فاصله سنی کم بین فرزندان این است که آن‌ها دوستان خوبی برای هم خواهند شد چون از نظر شناختی و هیجانی به یکدیگر نزدیک‌تر هستند.
• مورد دیگر، آسان شدن کار والدین در تنظیم برنامه‌های تربیتی، فعالیت‌های آموزشی و سبک زندگی است که برای هر دو کودک یکسان است.

معایب فاصله سنی کم بین فرزندان

• در حقیقت بهترین فاصله سنی بین دو فرزند را توان جسمی و روحی شما تعیین می‌کند. یکی از بارزترین معایب فاصله سنی کم بین فرزندان بارداری‌های متوالی است که می‌تواند به کم‌خونی، زایمان زودرس و افسردگی پس از زایمان منجر شود. مخصوصا اگر فاصله دو زایمان کمتر از 18 ماه بوده و کودک با روش سزارین به دنیا آمده باشد!
• جدا از خستگی تن و روح، تقسیم توجه شما، میتواند از جمله عواملی باشد که شکل گیری پیوند مادر و نوزاد را دچار چالش میکند.
• و مورد آخر، احتمالا باید برای وسایل اضافی برای دو کودک به‌صورت مجزا هزینه کنید.

اختلاف سنی متوسط بین فرزندان (2 تا 4 سال)

اگر فاصله سنی بین بچه اول و دوم حدود 2 تا 4 سال باشد، هم فرزندان از نظر سنی به هم نزدیک هستند و هم مادر زمانی را برای استراحت بین دو بارداری خواهد داشت. به نوعی می توان فاصله 2 تا 4 سال را بهترین فاصله سنی بین دو فرزند دانست.

مزایای فاصله سنی متوسط بین فرزندان

• از نظر روان‌شناسی خانواده بهترین فاصله سنی بچه‌ ها همین فاصله سنی متوسط است. چون بدن مادر زمانی را برای بازیابی سلامتی داشته است.
• از طرفی دیگر، فاصله سنی 2 تا 4 سال از این جهت به عنوان بهترین فاصله سنی بین دو فرزند بیان می‌شود که شما هنوز اصول مراقبت از نوزاد را فراموش نکرده‌اید. همینطور، کودک اول از نظر روانی و فیزیکی تا حدودی از والدین جدا شده است.

معایب فاصله سنی متوسط بین فرزندان

از چالش‌های بالقوه اختلاف سنی حدودا 2 الی 4 سال، شدت یافتن حسادت خواهر و برادری است. چون در این سن، فرزندان نه تنها خواهان حضور در مرکز صحنه هستند، بلکه می‌خواهند این صحنه خالی باشد!

اختلاف سنی زیاد بین فرزندان (بیشتر از 4 سال)

در بحث فاصله مناسب سنی بین فرزندان، اختلاف سنی زیاد کودکان برای والدینی که می‌خواهند خانواده‌ی خود را گسترش دهند، همیشه جای سوال است. آیا برای داشتن فرزند دیگر خیلی دیر است؟

مزایای فاصله سنی زیاد بین فرزندان

• والدین این فرصت را دارند که به طور جداگانه بر نیازهای هر کودک تمرکز کنند. حسادت کودکان به هم به حداقل رسیده و کودکان بزرگتر حتی وظیفه‌ی مراقبت از کودک را با کمال میل برعهده می‌گیرند.
• همینطور، با گذراندن یک دوره کامل بارداری، زایمان و مراقبت از فرزند اول، می‌توان بارداری دوم را به شیوه‌ای بهتر مدیریت کرد.

معایب فاصله سنی زیاد بین فرزندان

• اما با زیادتر شدن فاصله سنی بین فرزندان با یکسری از چالش‌ها هم روبه‌رو هستیم. به دلیل تفاوت سنی، ممکن است که فرزندان علایق و فعالیت‌های مشترک کمتری با هم داشته باشند.
• به احتمال زیاد با فاصله گرفتن از زمان بارداری اول، قطعا نیاز دارید که دانش خود را در مورد زایمان تا نگهداری و تربیت نوزاد به‌روز کنید.

بهترین فاصله سنی بین دو فرزند از نظر اسلام

در آموزه‌های اسلامی، فاصله سنی مناسب بین دو کودک حداقل 2 تا 3 سال در نظر گرفته می‌شود. تا مادر بتواند هم به طور کامل به شیردهی و مراقبت از فرزند اول بپردازد و هم یک دوره کوتاه استراحت کند.

مزایا و معایب فاصله سنی یک سال بین فرزندان

فاصله سنی یک سال بین فرزندان، به معنای بارداری مجدد مادر در مدت کوتاهی پس از زایمان است. این نوع فاصله می‌تواند چالش‌ها و مزایای خاص خود را داشته باشد.

مزایای فاصله سنی یک سال به عنوان بهترین فاصله سنی بین دو فرزند

• کودکان خیلی خوب سر خود را با فعالیت‌های مشترک مثل بازی، برنامه‌های تلویزیونی و اشتراک گذاشتن دوستانشان گرم می‌کنند.
• اگرچه که دو فرزند پشت سر هم شما را دچار بی‌خوابی می‌کند، اما والدین ورزیده‌ای خواهید شد! مهارت خاصی در بچه‌داری پیدا می‌کنید.
• فرزند بزرگتر، کوچک‌تر از آن است که دچار حسادت یا رفتار پرخاشگرانه از طرد شدن از خود بروز دهد.

معایب یک سال فاصله سنی بین فرزندان

• بدن مادر نیاز به استراحت دارد و این بارداری متوالی او را تا حدودی خسته و دچار کمبود آهن و کلسیم می‌کند.
• طبق تحقیقات انجام شده، کودکانی که از نظر سنی بهم نزدیک هستند، مشاجره‌ی بیشتری با هم خواهند داشت. بنابراین علاوه بر خستگی رسیدگی دو نوزاد، باید خودتان را برای دعواهای کودکانه آماده کنید.

مزایا و معایب فاصله سنی دو سال بین فرزندان

طبق اصول برنامه ریزی خانواده، یکی از مناسب ترین فاصله های سنی بین فرزندان فاصله سنی دو سال است. چون در این فاصله زمانی کودکان از نظر سنی به یکدیگر نزدیک هستند تا علایق مشترک زیادی داشته باشند. بعلاوه مادر نیز برای زایمان دوم آماده‌تر است.

مزایای فاصله سنی دو سال به عنوان بهترین فاصله سنی بین دو فرزند

• فاصله 18 تا 24 ماه بین بارداری‌ با کاهش خطرات مانند زایمان زودرس و وزن کم نوزاد مرتبط است.
• فرزندان با فاصله سنی کم تمایل دارند زودتر مهارت‌های اجتماعی را از طریق تعامل با یکدیگر بیاموزند.

معایب دو سال فاصله سنی بین فرزندان

• حسادت بین کودکان شدت می‌یابد.
• بروز رفتارهای پرخاشگرانه از کودکان، چون آنها دوست ندارند وسایلشان را با دیگری به اشتراک بگذارند. به‌خصوص توجه والدین را!
• افزایش فشار بر والدین برای مراقبت هم‌زمان از دو کودک خردسال

مزایا و معایب فاصله سنی سه سال سال بین فرزندان

فاصله سنی سه سال بین فرزندان به والدین این امکان را می‌دهد که به‌طور کامل بر رشد و تربیت هر کودک تمرکز کنند. این نوع فاصله می‌تواند مزایا و معایب خاص خود را داشته باشد.

مزایای فاصله سنی سه سال به عنوان بهترین فاصله سنی بین دو فرزند

• زایمان ایمن‌تری خواهید داشت.
• در این فاصله زمانی، فرزند اول معمولاً به سطحی از استقلال رسیده است که می‌تواند در مراقبت از خود مشارکت کند. او احتمالاً آموزش توالت رفتن دیده است، بنابراین لازم نیست برای پوشک کردن دو کودک سر و کله بزنید.

معایب سه سال فاصله سنی بین فرزندان

• قطعا شما هنوز کارهای زیادی در پیش رو دارید! چون کودک سه ساله هنوز نیازهایی دارد که به راحتی نیازهای فرزند اول برآورده نمی‌شود.
• وا پس روی در کودکان سه ساله خیلی رایج است؛ یعنی با تولد خواهر یا برادر کوچک‌تر، آنها به شدت مستعد بازگشت به رفتارهای کودکانه‌ی خود هستند.

مزایا و معایب فاصله سنی 4 سال بین فرزندان

خیلی‌ها بر این باورند که بهترین فاصله سنی برای کودکان فاصله سنی 4 سال است. قطعا آنها بی‌خوابی‌های شبانه و خاطره‌ی پوشک عوض کردن را فراموش کرده‌اند!

مزایای فاصله سنی چهار سال و بیشتر به عنوان بهترین فاصله سنی بین دو فرزند

• والدین زمان بیشتری را برای لذت بردن از کودک خردسال خود خواهند گذاشت.
• در سن 4 سالگی، فرزند بزرگ‌ کمی بالغ‌تر شده و کمتر احساس تهدید، حسادت و ناامنی خواهد کرد.
• والدین باتجربه‌تر شده‌اند و دیگر کمتر درباره مسائل جزئی دچار استرس و ناراحتی می‌شوند.

معایب چهار سال و بیشتر فاصله سنی بین فرزندان

• احتمال دارد که نسبت به زنانی که دو سال برای بارداری دوم زمان می‌گذارند، مخصوصا برای خانم‌های بالای 35 سال، عوارض زایمان بیشتر باشد.
• با پشت سر گذاشتن 4 سال از زمان زایمان اول، حتما برخی از اصول اولیه برای مراقبت از نوزاد را فراموش کرده‌‌اید.

تصورات نادرست در مورد فاصله سنی مناسب بین دو کودک

بهترین فاصله سنی بین دو فرزند، بیشتر مربوط به سلامت مادر و فراهم شدن شرایط مناسب برای تربیت سالم کودکان است. باورهایی مثل اینکه حتما باید فاصله سنی سه سال یا پنج سال باشد، بیشتر از مدل تصمیمات جانبی است و به اندازه‌ی سلامت روح و جسم والدین مخصوصا مادر اهمیت ندارد.

آیا بین نوع زایمان و فاصله سنی مناسب بین دو فرزند رابطه وجود دارد؟

البته که نوع زایمان، به‌ویژه در صورت سزارین، نقش مهمی در تعیین بهترین فاصله ی سنی بچه ها دارد. مثلا در بارداری‌های پرخطر و زایمان سزارین، به دلیل ایجاد برش در رحم، توصیه می‌شود، حداقل فاصله 18 تا 24 ماه رعایت شود تا بافت رحمی به‌خوبی ترمیم شود و خطراتی مانند پارگی رحم یا چسبندگی جفت کاهش یابد. اما آنچه که بیشترین اهمیت را دارد، آمادگی جسمی و روحی والدین است.

حداقل فاصله سنی مناسب بین فرزندان در زایمان سزارین

طبق مطالعات پزشکی و توصیه سازمان جهانی بهداشت، حداقل فاصله بین دو زایمان سزارین باید 18 تا 24 ماه باشد. این مدت به رحم فرصت کافی برای ترمیم لایه‌های عضلانی و کاهش خطر پارگی رحم در بارداری بعدی را می‌دهد. فاصله کمتر از این زمان، به‌ویژه در زنانی با سابقه دو یا چند سزارین، می‌تواند احتمال بروز عوارض جدی مانند پارگی رحم و چسبندگی جفت را افزایش دهد.

عوارض فاصله سن کم بین دو بارداری برای مادر

برای مشخص کردن بهترین فاصله سنی بین دو فرزند باید به سلامت و آمادگی مادر دقت کرد. فاصله کمتر از 18 ماه بین دو بارداری، با افزایش خطرات برای مادر همراه است؛ از جمله:

• کم‌خونی فقر آهن
• افزایش احتمال خونریزی پس از زایمان
• افزایش احتمال زایمان زودرس
• افسردگی پس از زایمان

بدن مادر برای بازیابی ذخایر تغذیه‌ای، بازسازی بافت رحم و تعادل هورمونی، به زمان نیاز دارد. نادیده‌گرفتن این فاصله، احتمال بروز مشکلات متابولیک و حتی عوارض قلبی را نیز افزایش می‌دهد.

عوارض فاصله کم بین بارداری دو فرزند برای جنین

از دیگر مواردی که باید در بهترین فاصله سنی بین دو فرزند دقت کرد، بروز عوارضی بر روی سلامت جنین است.

با زایمان پی در پی احتمال کم خونی وجود دارد بنابراین رحم و جفت به‌طور کامل تغذیه و خون‌رسانی به جنین را انجام نمی‌دهند. همچنین احتمال چسبندگی یا جفت سرراهی در بارداری دوم بیشتر است.

از دیگر عوارض فاصله کم بین بارداری برای جنین:

• وزن پایین نوزاد هنگام تولد
• نارس بودن
• افزایش مرگ نوزاد در دوران نوزادی
• ناهنجاری‌های رشد

تأثیر بارداری‌های متوالی بر شیردهی و سلامت نوزاد

بارداری‌های متوالی می‌توانند بر کیفیت و مدت شیردهی اثر منفی بگذارند. با شروع بارداری دوم، سطح پرولاکتین و شیر کاهش یافته و احتمال قطع زودهنگام شیردهی به نوزاد اول وجود دارد.

همینطور ذخایر تغذیه‌ای بدن مادر برای شیردهی به کودک اول و رشد جنین دوم ممکن است ناکافی باشد. این وضعیت می‌تواند بر سلامت هر دو کودک از نظر رشد مغزی، ایمنی و وزن‌گیری تأثیرگذار باشد.

فاکتورهای مهم در اقدام برای فرزند دوم: گاهی مهم تر از فاصله سنی بین دو فرزند!

برای فرزندآوری علاوه بر تعیین بهترین فاصله سنی بین دو فرزند، به عوامل مختلف دیگری مثل سن باروری، شرایط مالی، آمادگی روانی و سلامت جسمی باید توجه ویژه داشت. 

هرچند تعیین بهترین فاصله سنی بین دو فرزند مهم است، اما تصمیم‌گیری برای فرزند دوم به عوامل گسترده‌تری بستگی دارد:

1. سن و باروری

با افزایش سن مادر، به‌ویژه پس از 35 سالگی، کیفیت تخمک‌ و احتمال باروری کاهش می‌یابد و خطراتی مانند سقط، ناهنجاری‌های کروموزومی یا دیابت بارداری افزایش می‌یابد.

2. زایمان قبلی

نوع و کیفیت زایمان قبلی از عوامل مهم در تعیین زمان مناسب برای بارداری دوم است. در صورت وجود عوارض مانند پارگی پرینه، خونریزی شدید یا تجربه‌های روانی منفی، تأخیر در بارداری دوم تا بهبود کامل جسمی و روحی مادر ضروری است.

3. شرایط مالی

تأمین نیازهای جسمی، آموزشی و عاطفی دو کودک به منابع مالی قابل‌توجهی نیاز دارد.

برای انتخاب بهترین فاصله سنی بین دو فرزند عوامل مختلفی را باید درنظر گرفت. در صورتی‌که خانواده با چالش‌های اقتصادی مواجه باشد، تولد فرزند دوم می‌تواند فشار روانی، تنش زناشویی و حتی کاهش کیفیت تربیتی فرزندان را در پی داشته باشد.

4. فاصله سنی مناسب بین دو فرزند

اگرچه فاصله سنی بر تعامل بین خواهر و برادر تأثیر دارد، اما به‌تنهایی تعیین‌کننده کیفیت روابط خانوادگی نیست. فاصله دو تا سه سال معمولاً تعادل مناسبی بین بازی، آموزش و مراقبت ایجاد می‌کند.

5. آمادگی روانی

اضطراب، افسردگی پس از زایمان، یا احساس ناتوانی در مدیریت کودک اول، همگی نشان می‌دهند که هنوز زمان مناسبی برای فرزند دوم نیست. همچنین پذیرش روانی کودک اول و آماده‌سازی او برای ورود خواهر یا برادر جدید، نقش مهمی در کاهش تنش‌های خانوادگی دارد.

سوالات متداول در خصوص بهترین فاصله سنی بین دو فرزند

در این بخش به سوالات پرتکرار در رابطه با موضوع بهترین فاصله سنی بین دو فرزند می‌پردازیم:

فاصله سنی مناسب بین فرزندان چطور بر سطح استرس والدین تاثیر می‌گذارد؟

فاصله مناسب (حدود 3 تا 4 سال) می‌تواند فشار روانی والدین را کاهش دهد، زیرا کودک اول تا حدی مستقل شده و والدین (مخصوصا مادر) انرژی بیشتری برای مراقبت نوزاد دوم دارند.

آیا فاکتورهای فرهنگی یا اجتماعی بر تعیین فاصله سنی مناسب میان فرزندان تاثیرگذار هستند؟

بله، انتظارات خانوادگی، سبک زندگی، عرف اجتماعی و حتی ساختار حمایتی اطرافیان می‌تواند بر تصمیم‌گیری درباره زمان فرزند دوم اثر بگذارد.

فاصله مناسب سنی بین فرزندان چه تاثیری بر پویایی خانواده در دوران نوجوانی و بعد از آن دارد؟

تعیین فاصله مناسب سنی بین فرزندان باعث افزایش تعامل، کاهش رقابت ناسالم و ایجاد پیوندهای عاطفی عمیق‌تر در دوران نوجوانی و بزرگسالی میان فرزندان می‌شود.

فاصله سنی زیاد بین فرزندان چه معایبی می‌تواند داشته باشد؟

افزایش سن بین فرزندان باعث کاهش تعامل بین خواهر و برادر، دشواری در هم‌ذات‌پنداری و نیاز به تطبیق مجدد والدین با مراحل رشد کودک بعدی می‌شود.

آیا فاصله سنی ده سال بین فرزندان زیاد است؟

بله، فاصله ده سال از نظر روان‌شناسی زیاد تلقی می‌شود و احتمال ایجاد دو سبک تربیتی و تجربه والدگری متفاوت برای هر کودک را افزایش می‌دهد.

مزایای فاصله سنی پنج سال بین فرزندان چیست؟

بهترین فاصله سنی بین دو فرزند در برخی خانواده‌ها پنج سال است، زیرا کودک اول مستقل و وارد مدرسه شده و والدین می‌توانند زمان، توجه و منابع کافی را به کودک دوم اختصاص دهند، در حالی‌که فشار جسمی و روانی مادر نیز کاهش می‌یابد.

منبع: whattoexpect, parenting.firstcry