تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان چیست: نحوه تشخیص + درمان

تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان را می‌دانید؟ تفاوت شیطنت و بیش فعالی در کودکان می‌تواند در نوع پردازش اطلاعات توسط کودکان، تاخیر در بلوغ، سن بروز و حتی نقش وراثت و ژنتیک هم باشد. اما چرا دانستن این تفاوت‌ها مهم است؟ چون به شما کمک می‌کند تا رفتار کودکتان را بهتر بشناسید و در زمان کودکی که سن بسیار حساسی است، رفتار بهتر و درست‌تری با او داشته باشید! بنابراین، اگر می‌خواهید در مورد تفاوت شیطنت با بیش فعالی در کودکان و راه‌های مدیریت آن بیشتر بدانید، با ما در ادامه این مقاله از وبلاگ مامانینو همراه باشید تا از دیدگاه یک روانشناس کودک به بررسی این موضوع بپردازیم.

تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان:

آشنایی با بیش فعالی در کودکان و درک رفتار کودکان

شناخت تفاوت شیطنت و بیش فعالی در کودکان کمک می‌کند تا کودکتان را بهتر شناخته و با او بهتر رفتار کنید.

خیلی از اوقات اینکه کودک پر انرژی رفتار کند، طبیعی و حتی مورد انتظار است. اما اگر تمرکز ندارد یا خیلی بی‌قرار است، ممکن است نشانه‌ای از بیش‌فعالی باشد. بنابراین، مهم است تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان را بشناسید تا بتوانید بهتر او را درک و حمایت کنید.

تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان

برای بررسی تفاوت کودک شیطون با بیش فعال، در این بخش آن را از جنبه‌های متفاوت بررسی می‌کنیم که عبارتند از:

1. تفاوت ماهیت بیش فعالی و شیطنت در کودکان

هر کودک بازیگوشی بیش‌فعال نیست ولی کودکان بیش‌فعال معمولاً رفتارهای شیطنت‌آمیز بیشتری از خود نشان می‌دهند.

یکی از اصلی ترین تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان ماهیت این موضوع است. در حقیقت بیش‌فعالی یک اختلال رفتاری و رشدی است که نیاز به تشخیص و توجه تخصصی دارد. اما شیطنت، بخشی از رشد طبیعی کودک و تحت تأثیر تربیت و آموزش است.

2. تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان با توجه به سن بروز

اگر کودکتان زیر ۴ سال است، خیلی نگران بیش‌فعالی نباشید و رفتارهایش را بخشی از رشد طبیعی بدانید.

شیطنت‌های طبیعی کودک از حدود ۱۸ ماهگی شروع می‌شود و تا ۴ سالگی به اوج می‌رسد. اما بیش‌فعالی معمولاً بعد از ۴ سالگی قابل تشخیص است و علائم آن در ۷ تا ۸ سالگی بیشتر آشکار است.

3. تفاوت در علائم اصلی بیش فعالی و شیطنت در کودک

در تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان حتماً به علائم رفتاری کودک توجه کنید. شیطنت کودک معمولاٌ به انرژی زیاد و بازیگوشی محدود می‌شود. اما بیش‌فعالی با علائم جدی‌تری مثل بی‌قراری، نقص توجه، تکانشگری و مشکلات یادگیری هم همراه است.

4. تفاوت در روش‌های تشخیص بیش فعالی و شیطنت در کودکان

شیطنت معمولاً با مشاهده و بررسی سبک تربیتی قابل تشخیص است. اما تشخیص بیش‌فعالی نیاز به ارزیابی تخصصی، مصاحبه‌ روان‌شناختی و گاهی انجام آزمایش‌های پزشکی و مغزی دارد. پس اگر در تشخیص تفاوت بیش فعالی با شیطنت کودک شک دارید، حتماً به متخصص مراجعه کنید تا مطمئن شوید نیاز به درمان خاصی وجود دارد یا نه.

5. تفاوت مدت زمان نشانه‌های بازیگوشی و بیش فعالی

اگر رفتارهای شلوغ و بی‌قراری کودک گاهی بیشتر و گاهی کمتر می‌شود، احتمالاً با بازیگوشی طبیعی طرف هستید. اما نشانه‌های بیش‌فعالی مداوم‌ هستند و تقریباً در هر شرایطی می‌توانید آنها را مشاهده کنید. بنابراین توجه به نشانه ها در تشخیص تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان بسیار مهم است.

6. تفاوت مداخلات برای شیطنت و بیش فعالی کودک

اگر کودک فقط بازیگوش است، با آموزش، توضیح و مدیریت درست معمولاً می‌توانید رفتارهایش را مدیریت کنید. اما بیش‌فعالی معمولاً با این روش‌ها قابل کنترل نیست. کودکان بیش‌فعال نیاز به درمان تخصصی، روان‌درمانی یا تجویز دارو زیر نظر پزشک دارند تا بتوانند بهتر تمرکز و رفتار کنند.

7. تاثیر نقش وراثت و ژنتیک در بیش فعالی و شیطنت در کودکان

شاید به این مسئله اعتقاد نداشته باشید، اما وراثت و ژنتیک هم یک تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان است. برای مثال، اگر در خانواده سابقه بیش‌فعالی وجود دارد، احتمال اینکه کودک‌تان هم به آن مبتلا باشد، بیشتر است، چون بیش‌فعالی ریشه ژنتیکی دارد. اما شیطنت معمولاً به سبک تربیتی یا شرایط محیطی مربوط است و ارتباطی با وراثت ندارد.

8. تفاوت عوامل بیش فعالی و شیطنت کودکان

بیش‌فعالی یک ویژگی ژنتیکی و بیولوژیکی است که با شرایط محیطی یا شیطنت‌های کودکانه مرتبط نیست. این در حالی است که شیطنت بیشتر ناشی از تربیت و محیط زندگی کودک است.

پس یک تفاوت کودک شیطون با بیش فعال تاثیر عوامل محیطی و ژنتیکی آنها هم برمی‌گردد.

9. فرق مشکلات و عوارض شیطنت و بیش فعالی در کودکان

بازیگوشی زیاد معمولاً فقط یک مشکل رفتاری است و عوارض جدی ندارد. اما بیش‌فعالی یک اختلال ذهنی است که می‌تواند باعث افسردگی، اضطراب و مشکلات تحصیلی در کودک شود. بنابراین، حتماٌ به فرق شیطنت و بیش فعالی در کودکان از جنبه عوارض هم دقت کنید.

10. تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان و تاثیر آن بر زندگی روزمره

انرژی زیاد کودک ممکن است طبیعی باشد و زندگی روزمره‌اش را زیاد مختل نکند. اما بیش‌فعالی باعث بروز مشکلات جدی در تحصیل، روابط اجتماعی و توانایی‌های روزمره می‌شود.

11. تفاوت شیطنت و بیش فعالی در کودکان در پردازش اطلاعات

شیطنت کودک معمولاً در پردازش اطلاعات مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما کودکان بیش‌فعال به دلیل بی‌قراری و ناتوانی در تمرکز، در پردازش دقیق و سریع اطلاعات مشکل دارند. بنابراین، این تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان باعث می‌شود کودکان بیش‌فعال در محیط‌های آموزشی بیشتر دچار چالش شوند.

12. کنترل عواطف مهم‌ترین تفاوت شیطنت با بیش فعالی

کودکان بازیگوش معمولاً در کنترل عواطف مشکلی ندارند. اما کودکان بیش‌فعال سریع‌تر ناامید و مضطرب می‌شوند و نمی‌توانند احساسات‌شان را به خوبی کنترل کنند. این موضوع هم باعث می‌شود بیش‌فعال‌ها در روابط اجتماعی بیشتر دچار مشکل و انزوا شوند.

13. مشکل در اقدامات اجرایی در تشخیص تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان

کودکان بازیگوش معمولاً در انجام کارهای روزمره مشکل اجرایی جدی ندارند. اما کودکان بیش‌فعال در برنامه‌ریزی، سازماندهی و به خاطر سپردن جزئیات به طور قابل توجهی مشکل دارند. بنابراین، در تفاوت شیطنت با بیش فعالی، بیش‌فعال‌ها در انجام وظایف و رعایت قوانین گروهی بیشتر با چالش مواجه شوند.

14. تاخیر در بلوغ از نشانه‌های فرق شیطنت و بیش فعالی در کودکان

کودکان بیش‌فعال نسبت به هم‌سن‌های خود از نظر رشد فکری و رفتاری دیرتر بالغ می‌شوند. اما کودکان بازیگوش معمولاً رشد طبیعی و به‌موقع دارند. پس اگر می‌بینید کودکتان در برخی رفتارها مانند سنش نیست، ممکن است نشانه‌ای از بیش‌فعالی باشد که نیاز به توجه دارد.

15. داشتن انرژی زیاد و تشخیص تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودک

در تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان حتماً به انرژی کودکان دقت کنید. کودکان بازیگوش معمولاً انرژی زیادشان دوره‌ای است و بعد از مدتی کاهش می‌یابد. اما کودکان بیش‌فعال سطح انرژی بالای خود را به طور مداوم و پایدار حفظ می‌کنند.

نحوه تشخیص بیش فعالی و شیطنت در کودک

حالا که در مورد فرق شیطنت و بیش فعالی در کودکان توضیح دادیم، بیاید ببینیم که چطور می‌توانید آنها را در کودک تشخیص دهید:

1. اول، پزشک متخصص کودکان سابقه خانوادگی کودک را بررسی می‌کند.

2. بعد، او کودک را معاینه می‌کند تا مطمئن شود علائم ناشی از بیماری‌های دیگر نیست.

3. سپس، یک پرسشنامه به شما و یکی به معلم یا مشاور مدرسه می‌دهد تا درباره رفتارهای کودک اطلاعات دقیقی جمع‌آوری شود.

4. در نهایت هم پزشک با بررسی این اطلاعات و رفتارهای کودک، تشخیص نهایی را اعلام می‌کند.

عواقب تشخیص نادرست بیش فعالی در کودک

اگر کودک پر انرژی را اشتباهاً بیش‌فعال تشخیص دهید، ممکن است او داروهای غیرضروری با عوارض جانبی را مصرف کند. در صورتی هم که کودک را بیش‌فعال تشخیص ندهید، فرصت درمان مؤثر و به‌موقع را از دست می‌دهید. پس تشخیص درست، قدمی اصولی برای کمک واقعی به کودک است. از این حیث لزوم شناخت تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان بسیار حائز اهمیت می‌باشد.

علت بیش فعالی

اگر فکر می‌کنید کودک‌تان بیش‌فعال است شاید این دلایل باعث بروز بیش فعالی در او شده‌اند:

اضطراب یا اختلال دوقطبی که روی رفتار و سطح انرژی کودک تاثیر می‌گذارد.
بیماری‌هایی مثل پرکاری تیروئید یا مشکلات عصبی که می‌توانند باعث افزایش غیرعادی انرژی شوند.
کم‌تحرکی: وقتی کودک فعالیت بدنی کافی ندارد، ممکن است بی‌قرار و پرانرژی شود.
استرس: گاهی کودک در واکنش به اضطراب یا فشار محیطی، رفتارهای شلوغ‌تری نشان می‌دهد.
خستگی زیاد: گاهی کودک وقتی خیلی خسته است، به‌جای آرام شدن، بیش‌فعال‌تر به نظر می‌رسد.

پس بهتر است قبل از نتیجه‌گیری، علت‌ها را بررسی کنید و در صورت نیاز از یک متخصص کمک بگیرید.

اختلال بیش فعالی چگونه درمان می‌شود؟

بعد از اینکه تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان را تشخیص دادید، برای درمان اختلال بیش‌فعالی در کودکان، روش‌های مختلفی وجود دارد که به‌صورت ترکیبی می‌توانند اثربخش باشند، قطعا پشنهاد اول دارو درمانی نیست اما در مواردی بسته به نظر پزشک متخصص باید دارودرمانی نیز صورت بگیرد.

دارودرمانی: داروها به بهبود تمرکز، آرامش ذهنی و افزایش توانایی در کنترل رفتار کمک می‌کنند.
رفتاردرمانی: درمانگر به کودک کمک می‌کند تا مهارت‌های اجتماعی، عاطفی و برنامه‌ریزی خود را تقویت کند.
مربی‌گری والدین: والدین می‌آموزند چگونه به‌درستی با رفتارهای کودک برخورد کرده و از راهکارهای تربیتی مؤثر استفاده کنند.
پشتیبانی مدرسه: معلمان با ایجاد محیط یادگیری مناسب، به کودک کمک می‌کنند تا بهتر یاد بگیرد و در فضای مدرسه احساس راحتی کند.

نحوه کنترل کودک بیش فعال

پس از شناخت تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان، اگر کودکتان بیش فعال است و می‌خواهید رفتار او را مدیریت کنید، می‌توانید از این راه‌ها کمک بگیرید:

یک برنامه روزانه منظم برای فعالیت‌های مختلف از جمله خواب، انجام دادن تکالیف مدرسه و فعالیت‌های تحصیلی و تفریحی برای او بچینید.
او را تشویق کنید تا با انجام فعالیت‌های ورزشی انرژی بیش از حدی را که دارد مصرف کند.
به کودکتان مهارت‌هایی را یاد بدهید که به او کمک می‌کند تا احساساتی مانند خشم و هیجانات عاطفی را بهتر کنترل کند.
سعی کنید تا محیط رشد و خانه خود را برای کودکان آرام کنید تا میزان حرکت و هیجانات کودک بیش فعال کمتر شود.

در مدرسه چگونه باید با این کودکان برخورد کرد؟

کودک بیش فعال شما ممکن است در مدرسه تجربیات سختی را پشت سر بگذراند. بنابراین، برای راحت‌تر کردن زمان او در این مکان بهتر است که این اقدامات را در نظر بگیرید:

انتخاب مدرسه‌ای با کادر صبور، آگاه و به‌روز
اطمینان از اطلاع‌رسانی به مدرسه در مورد شرایط کودک پیش از ثبت‌نام
اطمینان از آموزش دیدن معلمان و کادر مدرسه در زمینه مدیریت رفتارهای کودک مبتلا به ADHD
حضور مشاور تمام‌وقت در مدرسه برای حمایت روانی و رفتاری از کودک
وجود برنامه درسی متنوع که پاسخگوی نیازهای همه دانش‌آموزان باشد
هشیاری در مورد رفتارهای تبعیض‌آمیز یا خاص با کودک مبتلا به ADHD
اطمینان از حفظ زمان تفریح و استراحت، و خودداری از حذف آن برای تدریس بیشتر
گرفتن اجازه خروج کودک از کلاس برای قدم‌زدن در صورت نیاز به تخلیه انرژی
تعیین مسئول مشخص برای اطمینان از مصرف به‌موقع دارو در مدرسه
اطمینان از پیگیری مداوم پیشرفت درسی و رفتاری کودک توسط معلم و ارتباط منظم با والدین

چگونه باید با کودکان بیش فعال در منزل برخورد کرد؟

برای کمک به کودک بیش‌فعال در خانه، بهتر است این نکات را رعایت کنید:

برای خواب، غذا و فعالیت‌های روزانه برنامه مشخص داشته باشید و کودک را به این روتین عادت دهید.
رفتارهای خوب او را با تشویق‌ تقویت کنید تا فرق بین رفتار درست و نادرست را یاد بگیرد.
بازی و ورزش را در برنامه روزانه‌اش قرار دهید تا انرژی‌اش تخلیه شود.
از او نخواهید بین چند انتخاب هم‌زمان تصمیم بگیرد و انتخاب‌هایش را محدود و ساده کنید.
دسترسی به وسایلی مثل تلویزیون، موبایل و بازی‌های دیجیتال را محدود کنید چون تمرکزش را به‌هم می‌زنند.
کارها را برایش جذاب و لذت‌بخش جلوه دهید تا راحت‌تر درگیر آن‌ها شود.
از او بخواهید افکار و احساساتش را بیان کند تا یاد بگیرد خودش را بهتر کنترل کند.
همیشه با آرامش و احترام با او صحبت کنید؛ پرخاشگری شرایط را بدتر می‌کند.

استراتژی‌های مدیریت انرژی بالا در افراد بیش‌فعال

پس از تشخیص تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان، می‌توانید راهبردهای مناسب برای درمان هر دو عارضه در کودکتان را به کار بگیرید. برای مثال، شما می‌توانید از راهبردهای زیر استفاده کنید:

1. داشتن روتین مشخص

گذاشتن یک روتین روزانه منظم به کودک بیش‌فعال کمک می‌کند تا احساس امنیت و پیش‌بینی‌پذیری داشته باشد، اضطرابش کمتر شود و تمرکزش افزایش یابد.

2. ورزش و فعالیت بدنی

ورزش و فعالیت بدنی به کودک بیش‌فعال کمک می‌کند تا انرژی اضافی را به‌طور مثبت تخلیه کند و خلق‌وخوی بهتر و تمرکز بیشتر داشته باشد.

3. مداخلات رفتاری

با تشویق رفتارهای درست و آموزش پیامدهای رفتارهای تکانشی می‌توانید به کودک بیش‌فعال کمک کنید تا مدیریت انرژی خود را بهتر یاد بگیرد.

4. دارو درمانی

درمان با دارو به‌دلیل کمک به کنترل علائم و افزایش تمرکز در کودکان بیش‌فعال، یکی از راهکارهای موثر است که باید تحت نظر پزشک و با مراقبت دقیق استفاده شود.

5. ایجاد محیط مناسب

ایجاد محیط مناسب با کاهش عوامل حواس‌پرتی، تمرکز کودک بیش‌فعال را افزایش داده و رفتارهای تکانشی او را کاهش می‌دهد.

کاهش عوامل حواس‌پرتی برای درمان کودک بیش فعال

6. کاهش مصرف شکلات و کافئین

کاهش مصرف شکلات و کافئین می‌تواند با کاهش تحریک‌پذیری و بهبود کیفیت خواب، به مدیریت بهتر انرژی بالا در کودک بیش‌فعال کمک کند.

7. تعیین انتظارات از کودک

داشتن انتظارات واضح از کودک به او کمک می‌کند تا بهتر بداند که چه کاری را در چه زمانی باید انجام دهد و این باعث مدیریت بهتر انرژی و رفتار او می‌شود.

سوالات متداول در خصوص تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان

در ادامه به برخی از سوالات رایج در خصوص تفاوت بیش فعالی با شیطنت کودک پاسخ می‌دهیم:

بیش فعالی و شیطنت چه تفاوتی دارند؟

بیش‌فعالی یک اختلال عصبی‌ رشدی با علائمی مانند بی‌توجهی، تکانشگری و اختلال در عملکرد روزمره است. اما شیطنت بخشی از رفتار طبیعی کودکان است که معمولاً موقتی و متناسب با سن آن‌هاست.

بیش فعالی در کودکان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

بیش‌فعالی در کودکان از طریق بررسی علائم رفتاری در خانه و مدرسه، ارزیابی‌های روان‌شناختی، مصاحبه با والدین و معلمان و گاهی آزمون‌های پزشکی توسط روانشناس یا روانپزشک قابل تشخیص است.

در چه سنی می‌توان تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان را تشخیص داد؟

تشخیص تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان معمولاً تا سن ۲ یا ۳ سالگی قطعی نیست. اما پس از این سن با مشاهده علائم و انجام ارزیابی‌های تخصصی می‌توانید آن را به طور دقیق‌تر تشخیص دهید.

روش بهبود بازیگوشی و بیش فعالی در کودکان چه تفاوتی دارد؟

بازیگوشی معمولاً با گذشت زمان، آموزش و اصلاح روش‌های تربیتی بهبود می‌یابد. اما درمان بیش‌فعالی نیازمند حمایت تخصصی، همکاری والدین و مدرسه و در برخی موارد، دارودرمانی است.

خصوصیات بچه‌های بیش فعال چیست؟

کودکان بیش‌فعال معمولاً دچار بی‌قراری، حواس‌پرتی، تکانشگری، مشکل در تمرکز، ناتوانی در نشستن طولانی‌مدت و دشواری در پیروی از دستورالعمل‌ها هستند.

تفاوت کودک شیطون با بیش فعال چیست؟

مهم‌ترین تفاوت بیش فعالی و شیطنت در کودکان در این است که شیطنت رفتاری طبیعی و موقتی است اما بیش‌فعالی یک اختلال عصبی‌رشدی با علائم پایدار مانند بی‌توجهی، تکانشگری و اختلال در عملکرد روزمره است که نیاز به ارزیابی تخصصی دارد.