مکیدن انگشت دست در کودکان: علت انگشت مکیدن + عوارض و روش درمان

مکیدن انگشت دست در کودکان و نوزادان عادت رایجی است که معمولاً تا سن 2.5 سالگی غریزی و طبیعی است و خودبه‌خود رفع می‌شود. علت مکیدن انگشت شست نوزاد ممکن است گرسنگی،خواب‌آلودگی،نیاز به آرامش یا دندان درآوردن باشد، همچنین نوزاد با این کار مکیدن شیر مادر یا شیشه شیر را هم تمرین می‌کند. علت مکیدن انگشتان دست در کودکان، به‌ویژه کودکان ۲.۵ الی ۳ سال به بالا، ممکن است استرس و اضطراب باشد. مکیدن انگشت شست یا انگشتان دیگر عوارضی مثل دندان خرگوشی، مشکل در جویدن غذا، اختلال گفتاری، دندان قروچه و عفونت گوارشی همراه است.

گاهی لازم است برای درمان و جلوگیری از این عادت به پزشک یا روانشناس کودک مراجعه کنید. در این مطلب از وبلاگ مامانینو دربارۀ علت‌ انگشت خوردن کودکان و نوزادان و روش‌های جلوگیری از مکیدن انگشت در کودکان صحبت کرده‌ایم.

مکیدن انگشت شست در نوزادان نشانه چیست؟

گرسنگی، دندان درآوردن، خواب‌آلودگی، احساس اضطراب و نا امنی، مشکلات فک و دهان و نیاز به آرامش از علل مکیدن انگشت دست در کودکان هستند. این عادت معمولاً تا حدود 2.5 سالگی خودبه‌خود رفع می‌شود.

در نوزادی، مکیدن دست و پا کاملاً طبیعی است و جای نگرانی ندارد. اگر از علت مکیدن انگشت شست نوزاد می‌پرسید، باید بگوییم که مکیدن انگشت دست در کودکان حس امنیت و آرامش ایجاد می‌کند. کودک برای خوابیدن و آرام شدن و کاهش استرس انگشتانش را در دهان فرو می‌برد. علاوه‌براین، دست خوردن نوزاد ممکن است نشانۀ گرسنگی و دندان درآوردن هم باشد.

مکیدن انگشت دست در کودکان یا نوزادان تا چه زمانی طول می‌کشد؟

بسیاری از کودکان عادت انگشت مکیدن را در حدود ۶ یا ۷ ماهگی و برخی دیگر بین ۲ تا ۲.۵ سالگی به‌طور طبیعی کنار می‌گذارند. با این حال، حتی پس از ترک این رفتار، ممکن است کودک در موقعیت‌های استرس‌زا دوباره به مکیدن انگشت روی بیاورد. به گفته برخی متخصصان، اعمال فشار زیاد بر کودکان زیر ۵ سال توصیه نمی‌شود، زیرا اغلب آن‌ها پیش از ورود به مهدکودک، این عادت را خودبه‌خود ترک می‌کنند.

علت دست خوردن کودکان و نوزادان چیست؟

انگشت مکیدن کودکان کاملاً غریزی و عادی است و حتی در دوران جنینی هم مشاهده می‌شود. این کار برای بسیاری از کودکان آرامش‌بخش است و کمک می‌کند مکیدن شیر از سینه مادر یا شیشه شیر را یاد بگیرند. همچنین، مکیدن انگشت دست در کودکان شاید نوعی پاسخ به محرک محیطی باشد. مثلاً علت انگشت مکیدن نوزادان ممکن است دور شدن از والدین، خواب‌آلودگی، گرسنگی و یا قرار گرفتن در محیط غریبه باشد. علاوه‌براین، بعضی بچه‌ها ممکن است بر اثر اضطراب، عصبانیت یا ناراحتی به انگشت مکیدن روی بیاورند. در ادامه علت مکیدن شست در کودکان سنین مختلف را مرور می‌کنیم.

1. علت دست خوردن نوزاد سه ماهه

انگشت مکیدن در سه ماهگی کاملاً طبیعی است و پس از مدتی خودبه‌خود برطرف می‌شود. علت انگشت خوردن نوزاد سه ماهه می‌تواند آماده شدن برای خواب، پرورش مهارت مکیدن شیر مادر و نیاز به آرامش باشد.

2. علت انگشت خوردن نوزاد چهار ماهه

ممکن است نوزاد برای آرام کردن خود یا کشف بدن و دست‌های خود، انگشتانش را بمکد. همچنین، انگشت خوردن نوزاد چهار ماهه ممکن است ناشی از شروع رشد دندان‌ها و خارش لثه‌ها باشد.

3. انگشت مکیدن کودک ۲ ساله

علت دست خوردن کودک دو ساله غریزۀ مکیدن، نیاز به آرامش، خواب‌آلودگی یا مقابله با استرس است. این رفتار یعنی مکیدن انگشت دست در کودکان 2 ساله طبیعی و شایع است و معمولاً پس از مدتی رفع می‌شود.

4. علت انگشت خوردن کودک سه ساله

انگشت مکیدن ممکن است باعث جلوزدگی دندان‌ها یا عدم همپوشانی دندان‌ها، اشکال در جویدن و حرف زدن، ابتلا به انواع بیماری‌ها و حتی صدمه به روابط اجتماعی بچه‌‍‌ها شود.

مکیدن انگشت دست در کودکان 3 ساله معمولاً نشانه وجود یک نیاز یا مشکل است. این رفتار ممکن است عادتی باقیمانده از نوزادی یا ناشی از استرس در کودکان و عصبانیت، تقلید از دیگران یا ناهنجاری‌های دندانی و فکی باشد. در صورت تداوم این عادت در کودک، بهتر است با متخصص مشورت کنید.

5. علت انگشت خوردن کودک پنج ساله

انگشت مکیدن در این سن اغلب نوعی ناهنجاری رفتاری محسوب می‌شود. نیاز به امنیت، محرک‌های طبیعی استرس‌زا مثل تغییرات شرایط زندگی و مشکلاتی مثل ناهنجاری فک و دهان یا دندان درد ممکن است علت انگشت خوردن کودک پنج ساله باشد.

6. علت انگشت خوردن کودک هفت ساله

معمولاً علت انگشت خوردن کودک هفت ساله مواردی مثل ناتوانی کودک در مدیریت خشم یا اضطراب، شکل‌گیری عادت نادرست در استفاده از دست‌ها یا مشکلات دهانی مانند دندان‌درد و اوربایت است. اگر این رفتار ادامه یابد یا در زندگی روزمره کودک اختلال ایجاد کند، توصیه می‌کنیم با روان‌شناس کودک یا دندانپزشک مشورت کنید.

عوارض ناشی از مکیدن انگشت دست در کودکان

خوردن انگشتان عادتی است که هر چه در سنین کمتر ترک شود عوارض کمتری دارد. استفاده از پستانک یا مکیدن انگشتان دست در کودکان در درازمدت مشکلات و عوارضی ایجاد می‌کند که در زیر به آن‌ها پرداخته‌ایم:

1. منحرف شدن دندان‌ها به سمت جلو (اور بایت یا دندان خرگوشی)

مکیدن انگشت شست در کودکان یا انگشت‌های دیگر به‌مرور در فک و دندان کودک تغییراتی ایجاد می‌کند. برای مثال، بر اثر مکیدن شست یا پستانک ممکن است دندان‌های جلویی کودک بیشتر از حد به سمت جلو رانده شوند و اصطلاحاً باعث خرگوشی شدن دندان‌های جلویی شوند.

2. قرار نگرفتن دندان‌ها روی هم (اپن بایت)

یکی دیگر از عوارض مکیدن انگشت دست در کودکان این است که دندان‌های جلویی بالا و پایین به‌درستی روی هم قرار نمی‌گیرند. اگر هنگام بسته بودن دهان، بین دندان‌های جلویی بالا و پایین فاصله‌ای وجود داشته باشد که زبان بتواند از آن عبور کند، به آن اپن‌بایت می‌گویند.

3. لکنت زبان یا اختلال در تلفظ

کودکانی که در سنین پیش‌دبستانی انگشت یا شست خود را می‌مکند، ممکن است دندان‌هایشان از موقعیت طبیعی خود خارج شود. این مسئله باعث می‌شود کودک نتواند بعضی صداها را درست تلفظ کند و دچار نوعی لکنت شود.

4. دندان قروچه

مکیدن شست دست می‌تواند علت اصلی دندان قروچه در کودکی باشد.

5. احتمال ابتلا به انواع بیماری‌ها

مکیدن انگشت دست در کودکان ممکن است مشکلات بهداشتی و تغذیه‌ای ایجاد کند. کودک با این کار میکروب و باکتری‌ها را وارد دهان خود می‌کند و ممکن است دچار مشکلات گوارشی، عفونت دهان و ورم لثه شود.

6. اختلال در روابط اجتماعی

ممکن است دوستان و همسالان کودک او را بابت انگشت مکیدن مسخره کنند و به اعتمادبه‌نفس او لطمه بزنند. بنابراین مکیدن انگشت شست در کودکان می‌تواند روابط اجتماعی آن‌ها را مختل کند.

روش‌های جلوگیری از دست خوردن نوزاد

برای کمک به ترک عادت انگشت خوردن در کودکان باید به نیازهای عاطفی و جسمی او توجه کنید. تایید و تشویق کودک را از یاد نبرید و سعی کنید حواس کودک را به فعالیت‌های دیگری معطوف کنید تا مکیدن انگشتانش را فراموش کند.

بیشتر کودکان، عادت انگشت خوردن را بین دو تا چهار سالگی به‌طور طبیعی کنار می‌گذارند. مهم است که به کودک فرصت دهید تا هر وقت که آماده است این عادت را ترک کند. در این مسیر، حمایت و تشویق مداوم شما بسیار مؤثر است. در زیر چند راهکار برای جلوگیری از مکیدن انگشت شست نوزاد و کودکان خردسال معرفی می‌کنیم:

• ارائه اشیاء و اسباب بازی: با دادن اسباب‌بازی یا در آغوش گرفتن کودک، می‌توانید حواسش را پرت کنید تا به فکر انگشت مکیدن نیفتد.
• پرهیز از نصب لوازم تزیینی بر روی دست: پوشاندن انگشتر یا دستبند به دست نوزاد باعث جلب توجه نوزاد و تمایل او برای فرو بردن دست‌های خود در دهان شود. این راه حل یک روش خوب برای ترک عادت دست خوردن نوزاد محسوب می‌شود.
• توجه به نیازهای نوزاد: انکشت خوردن شاید راهی برای ابراز نیازهای احساسی یا جسمی باشد. توجه به نیازهای کودک و رفع آن‌ها می‌تواند در ترک این عادت موثر باشد.
• تشویق به فعالیت‌های دیگر: برای جلوگیری از دست خوردن کودک می‌توانید حواسشان را به کارها یا اشیای جذاب دیگری معطوف کنید.
• حفظ پاکیزگی و خشکی دستان: کودک ممکن است به علت احساس خارش یا ناراحتی در دست‌ها اقدام به مکیدن انگشت خود کند، بنابراین سعی کنید دست کودک را تمیز و خشک نگه دارید.

روش های درمان مکیدن انگشت دست در کودکان: چگونه از مکیدن انگشت کودک جلوگیری کنیم؟

گاهی کودک برای ترک این عادت به مداخلۀ والدین نیاز دارد. در ادامه چند روش برای جلوگیری از مکیدن انگشت در کودکان را با شما در میان می‌گذاریم.

1. آموزش غیرمستقیم ترک عادت مکیدن انگشت شست در کودکان

یکی از موثرترین راه‌ها برای جلوگیری از مکیدن انگشت دست در کودکان کمک گرفتن از کتاب‌ها، کارتون‌ها و برنامه‌های محبوب کودکانه استفاده کرد. این منابع با آموزش غیرمستقیم، کودک را با پیامدهای عادت‌های نادرست آشنا کرده و به ترک آن‌ها تشویقشان می‌کنند. هنگام تماشای این برنامه‌ها، صمیمانه با فرزندتان صحبت کنید و اثرات منفی این عادت را برایش توضیح بدهید.

2. توجه به الگوی مکیدن انگشت

ببینید کودک در چه مواقعی انگشتش را می‌مکد. مثلاً اگر قبل از خواب این کار را می‌کند شاید دنبال راهی آرامش‌بخش برای خواب است. پس می‌توانید با آغوش گرفتن او یا یک فنجان شیر گرم جایگزینی برای آرامش او پیدا کنید. همچنین، ممکن است متوجه شوید که این رفتار ناشی از ترس و اضطراب است، در این صورت باید راه‌حل دیگری برای کاهش استرس کودک بیابید و در موارد حاد به روانشناس کودک مراجعه کنید.

3. پرت کردن حواس راهی برای جلوگیری

یکی از روش‌های مؤثر برای جلوگیری از مکیدن انگشت دست در کودکان، تکنیک حواس‌پرتی است. در لحظاتی که کودک تمایل به انگشت مکیدن دارد، می‌توانید با فعالیت‌های سرگرم‌کننده‌ای مثل نقاشی، بازی با اسباب‌بازی یا گوش دادن به قصه، توجهش را از این کار منحرف کنید.

4. شبیه‌سازی موقعیت

با کمک اسباب‌بازی‌های موردعلاقه کودک می‌توانید موقعیت انگشت مکیدن را در قالب بازی برایش بازسازی کنید. از او بخواهید با ارائه راه‌حل به شخصیت‌های عروسکی کمک کند این عادت را کنار بگذارند و در حین بازی، پیامدهای این رفتار را به زبان ساده برایش توضیح دهید.

5. توجه به نیازهای احساسی و فیزیکی کودک

علت انگشت خوردن کودک ممکن است نیازهای برآورده‌نشده احساسی یا فیزیکی او باشد. بنابراین محبت، تأمین امنیت عاطفی و رفع نیازهای جسمی کودک نقش مهمی در جلوگیری از انگشت مکیدن کودکان دارد.

6. تشویق به فعالیت‌های دستی و جلوگیری از مکیدن انگشت دست در کودکان

کودک را تشویق کنید انگشتان خود را در فعالیت‌های مفیدی مثل نوشتن، نقاشی یا ساخت کاردستی به کار بگیرد. این کار نه‌تنها به تقویت مهارت‌های حرکتی او کمک می‌کند، بلکه برای ترک عادت  انگشت مکیدن کودکان مفید است.

7. توجه به آرامش کودک

اگر کودک شما در خانه یا مدرسه با شرایط استرس‌زا روبه‌روست، ممکن است به انگشت مکیدن روی بیاورد. تلاش برای کاهش یا حذف این عوامل و آموزش مهارت‌های مدیریت احساسات به کودک و فراهم‌کردن محیط آرام و حمایتگر در خانواده نقش مهمی در کاهش این رفتار دارد.

8. حل مشکلات دهان و دندان

گاهی مکیدن انگشت دست در کودکان ناشی از درد یا ناراحتی در ناحیه دهان، فک یا لثه است. در چنین مواردی، مراجعه به دندانپزشک برای تشخیص و درمان مشکلاتی مانند دندان‌درد یا ناهنجاری‌های فک ضروری است.

9. مراجعه به روانشناس و دریافت مشاوره از پزشک

پزشک کودک یا دندانپزشک می‌تواند با توضیح پیامدهای این رفتار به زبان ساده کودک را برای کنار گذاشتن این عادت قانع کند. همچنین اگر علت مکیدن انگشت عوامل روحی و روانی باشد، مراجعه به روانشناس کودک تاثیر به‌سزایی در ریشه‌یابی این عادت و درمان آن خواهد داشت.

آیا مکیدن انگشت دست در نوزاد به دلیل گرسنگی است؟

بله، علت مکیدن انگشت شست نوزاد ممکن است گرسنگی باشد. گریه کردن همراه با لرزش یا سفت شدن بدن و تکان دادن دست و پا و خوردن دست احتمالاً علامت گرسنگی نوزاد هستند.

آیا مکیدن انگشت دست در کودکان نگران‌کننده است؟

مکیدن انگشت شست در نوزادان، مثلاً دست خوردن نوزاد سه ماهه، نگرانی ندارد و کاملاً طبیعی است. معمولاً کودکان بین 2 تا 4 سالگی این عادت را کنار می‌گذارند. پس چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟ اگر این عادت تا پس از 4 سالگی هم به‌صورت شدید و مکرر ادامه داشته باشد نیازمند رسیدگی است.

در صورت تغییر شکل در فک و دندان یا بروز مشکل در جویدن غذا یا حرف زدن کودک، لازم است به دندان‌پزشک مراجعه کنید. ممکن است کودک به علت اضطراب یا ناراحتی انگشت خود را بمکد. بنابراین اگر مثلاً علت دست خوردن کودک هفت ساله خود را نمی‌دانید، بهتر است با روانشناس کودک مشورت کنید.

سوالات متداول در خصوص مکیدن انگشت دست در کودکان

در این بخش به چند سوال مهم دربارۀ مکیدن انگشت دست در کودکان پاسخ می‌دهیم.

چه زمانی برای پیشگیری از مکیدن انگشت شست نوزاد مداخله کنیم؟

خوردن انگشت بعد از 4 سالگی عادی نیست و با عوارض زیادی روی سقف دهان یا شیوۀ قرارگیری دندان‌های دائمی همراه است و نیازمتد مداخله و درمان است.

آیا عادت مکیدن انگشت کودک نشانه اضطراب است؟

بله، اضطراب و استرس ممکن است باعث شود کودک شست یا انگشتان دیگرش را بمکد. در این موارد بهتر است به روانشناس کودک مراجعه کنید.

محافظ انگشت شست چیست؟

این محافظ از جنس پلاستیک بی‌ضرر است که با یک بند روی مچ دست محکم می‌شود. دقت کنید که محافظ انگشت شست یا T-Guard باید به‌‌طور مرتب شسته و تمیز شود.

استفاده از لاک تلخ برای جلوگیری از مکیدن انگشت دست در کودکان مناسب است؟

بعضی کارشناسان استفاده از لاک تلخ را توصیه نمی‌کنند، اما به هر حال این راه می‌تواند یادآور خوبی برای کودک باشد.

آیا فلفل زدن به انگشت دست کودک راه خوبی برای ترک عادت مکیدن انگشتان است؟

توصیه می‌کنیم برای ترک عادت مکیدن انگشت کودک، سعی کنید او را تشویق و حواسش را پرت کنید. اگر هیج‌کدام از این روش‌ها کارساز نبود، لاک تلخ بهتر از فلفل زدن به انگشت کودک است.

مکیدن انگشت شست در بزرگسالان نشانه چیست؟

اضطراب، ترس و آسیب‌های روانی همان‌طور که سبب مکیدن انگشت دست در کودکان می‌شود، در بزرگسالی هم ممکن است فرد را به این رفتار سوق دهد.

منبع: betterhealth