فرق گذاشتن بین فرزندان: علل و تبعات + راهکار رفع تبعیض

فرق گذاشتن بین فرزندان چه تاثیری روی آنها دارد؟ در کل، این رفتار باعث ایجاد احساس بی‌عدالتی و رنجش در آن‌ها می‌شود، اعتمادبه‌نفس شان را تضعیف کرده و به روابط عاطفی‌‌شان با خانواده آسیب می‌زند و سلامت روان آن ها را تحت تاثیر قرار می دهد. این پیامدها تنها مختص به دوران کودکی نیست و اگر شناخته و یا درمان نشود می‌توانند بر زندگی و روابط آن ها در بزرگسالی تاثیرگذار باشد. بنابراین، تبعیض بین فرزندان یک مسئله جدی است که اصلاً نباید آن را دست کم بگیرید!

موضوع این است که به عنوان والدین شاید حتی متوجه نباشید که بین فرزندانتان فرق می‌گذارید! در این مقاله از وبلاگ مامانی نو در کنار خانم کوثر یاوری روانشناس کودک به شما کمک می‌کنیم نشانه‌های تفاوت گذاشتن بین فرزندان را تشخیص داده و راهکارهایی برای آنها پیدا کنید.

منظور از فرق گذاشتن بین فرزندان چیست؟

فرق گذاشتن بین فرزندان در بزرگسالی و کودکی یعنی به یک فرزند توجه، تحسین یا امتیاز بیشتری نسبت به فرزندان دیگر بدهید. این رفتار می‌تواند حتی در لحن صحبت یا میزان صبر بروز پیدا کند و نه فقط در پاداش یا تنبیه! با این حال، آیا می‌دانید فرق گذاشتن بین بچه ها چه نشانه‌هایی دارد؟

نشانه‌های رایج تبعیض بین فرزندان

فرق گذاشتن بین اولاد معمولا چند نشانه دارد. بنابراین، اگر از این مسئله آگاه نیستید، می‌توانید به این نشانه‌ها و اثراتشان روی فرزندتان دقت کنید تا متوجه‌اش بشوید:

دلایل فرق گذاشتن بین فرزندان توسط والدین

حالا که کمی در مورد تفاوت گذاشتن بین فرزندان و نشانه‌های آن توضیح دادیم، بیایید به سراغ این برویم که اصلاً دلایل رخ دادن چنین چیزی در خانواده چیست.

1. ترتیب تولد فرزندان

والدین معمولاً از فرزند اول انتظار مسئولیت بیشتری دارند. در نتیجه، او را بیشتر در کارهایش تحسین می‌کنند. در مقابل، با فرزند کوچک‌تر نرم‌تر رفتار می‌کنند و او را بیشتر حمایت می‌کنند. این مسئله می‌تواند گاهی وقت‌ها فشار بیشتری روی فرزند اول داشته باشد.

2. تبعیض جنسیتی

با اینکه مسئله فرق گذاشتن بین فرزندان در بزرگسالی یا کودکی به خاطر جنسیت مثل قبل رایج نیست، اما در برخی از خانواده‌ها هنوز هم وجود دارد. برای مثال، والدین ممکن است به پسر خود توجه و ارزش بیشتری بدهند و نسبت به دختر رفتار سردتری داشته باشند. این رفتار نه‌تنها به فرزندان دختر آسیب روانی می‌زند، بلکه اعتمادبه‌نفس، عزت نفس در کودکان و سلامت روان آن‌ها را هم تحت‌تأثیر قرار می‌دهد.

3. فرق گذاشتن بین فرزندان به دلایل ظاهری

ممکن است والدین یکی از فرزندان را به‌خاطر زیبایی یا تناسب اندام بیشتر تحسین کنند و دیگری را کمتر مورد توجه قرار دهند. این رفتار سرخوردگی و کاهش اعتمادبه‌نفس در سایر فرزندان را به دنبال دارد.

4. فرق گذاشتن بین فرزندان به دلیل شباهت بچه‌ها به یکی از والدین

وقتی یکی از فرزندان شباهت ظاهری یا رفتاری بیشتری به یکی از والدین دارد، ممکن است به او علاقه و توجه ویژه‌ای نشان دهد. این توجه افراطی می‌تواند باعث حسادت و ناراحتی بین دیگر فرزندان شود!

5. برخورداری از نژاد متفاوت

داشتن نژاد متفاوت معمولا در خانواده‌هایی بیشتر رخ می‌دهد که یکی از پدر یا مادرها متعلق به یک نژاد متفاوت باشند. بنابراین، پدر یا مادر یا هر دوی آنها ممکن است به طور ناخودآگاه به فرزندی که ظاهر یا نژاد متفاوتی دارد، کمتر توجه کنند. این رفتار ریشه در باورها و حساسیت‌های ناخودآگاه والدین دارد و می‌تواند بر روابط و اعتمادبه‌نفس فرزندان تأثیر منفی بگذارد.

6. فرق گذاشتن بین فرزندان به خاطر تفاوت‌های تحصیلی

در هر خانواده طبیعی است که یکی از فرزندان از لحاظ تحصیلی عملکرد بهتری نسبت به فرزند دیگر داشته باشد. اما باید یادتان باشد که مدام عملکرد یکی از فرزندانتان را با عملکرد تحصیلی فرزند دیگر مقایسه نکنید.

این فرق گذاشتن بین فرزندان در بزرگسالی یا کودکی نه تنها باعث رشد او نمی‌شود، بلکه او را دلسرد کرده و تنش و حسادت میان او و خواهر و برادرها را افزایش می‌دهد.

آیا داشتن فرزند مورد علاقه کار نادرستی است؟

داشتن فرزند مورد علاقه به خودی خود کار نادرستی نیست. اما مشکل وقتی ایجاد می‌شود که ترجیح شما آشکار شود و کودکان متوجه تفاوت در توجه و محبت شما شوند. بنابراین، حتی اگر یکی از بچه‌ها خاص‌تر است، سعی کنید توجه و محبت را بین همه فرزندان تقسیم کنید.

تاثیرات بلندمدت تبعیض یا فرق گذاشتن بین فرزندان

برای فرزندی که نسبت به او لطف و توجه بیشتری می‌کنید، شاید این تبعیض در کوتاه مدت خوب باشد، اما برای فرزندان دیگر نه. در حقیقت، فرق گذاشتن بین بچه ها می‌تواند پیامدهای منفی بلندمدت روی سلامت روان کودک داشته باشد.

این تأثیرات می‌توانند تا بزرگسالی ادامه یابند و باعث مشکلات عاطفی و روانی شوند که در ادامه چند تا از آنها را در جدول زیر آورده‌ایم:

1. رقابت و حسادت بین خواهر و برادرها

فرق گذاشتن بین فرزندان باعث می‌شود خواهر و برادرهایی که کمتر مورد توجه هستند، احساس کم‌ارزشی داشته باشند و نسبت به فرزند مورد علاقه حسادت پیدا کنند.

بنابراین، این وضعیت باعث می‌شود که خواهرها و برادران بین همدیگر رقابت و حتی خصومت داشته باشند و رابطه بینشان ضعیف شود.

2. احساس حق به جانب بودن

تفاوت گذاشتن بین فرزندان می‌تواند باعث شود که فرزند مورد علاقه احساس کند همیشه حق با اوست و به رسیدن به خواسته‌هایش عادت کند. این رفتار ممکن است توانایی او در رعایت قوانین و برقراری روابط سالم را تحت‌تأثیر قرار دهد.

3. ناامنی و کمبود اعتمادبنفس از نتایج فرق گذاشتن بین فرزندان

وقتی به یک فرزند بیشتر توجه و علاقه نشان می‌دهید، حتی فرزند مورد علاقه شما شاید احساس ناامنی و کمبود اعتمادبه‌نفس کند، زیرا می‌داند تحسین‌هایی که دریافت می‌کند همیشه به‌خاطر تلاش خودش نیست.

بنابراین، برای جلوگیری از این مشکل، به فرزندتان نشان دهید که او را دوست دارید و از او حمایت می‌کنید و به حرف‌هایش گوش دهید.

4. وابستگی بیش از حد به تایید دیگران

اگر دائماً فرزند مورد علاقه خود را تحسین کنید، ممکن است به مرور وابسته به تأیید دیگران شود و ارزش خود را تنها از نگاه دیگران بداند. در نتیجه، این رفتار می‌تواند باعث شود فرزندتان در مواجهه با ناکامی‌ها احساس کم‌ارزشی و اضطراب داشته باشد.

5. افزایش بار فشار و سطح انتظارات با فرق گذاشتن بین بچه ها

فرق گذاشتن بین فرزندان در بزرگسالی و کودکی باعث می‌شود فرزند مورد علاقه تحت فشار بیشتر قرار گیرد و احساس کند باید در همه کارها موفق باشد.

این فشار و انتظارات بالا می‌تواند استرس و نگرانی او را افزایش دهد و زندگی روزمره‌اش را دشوار کند.

6. ایجاد مشکلات کودک در آینده در شغل و محل کار

فرزند مورد علاقه یا فرزندی که کمتر به او توجه شده ممکن است در آینده در محل کار خود با مشکلاتی مانند وابستگی به تأیید دیگران، رقابت ناسالم و فشار بیش از حد مواجه شود.

بنابراین، این تجربه‌ها بر اعتمادبه‌نفس، مهارت‌های اجتماعی و توانایی مدیریت استرس در محیط شغلی تأثیر منفی می‌گذارند.

7. ایجاد مشکل در روابط زمان بزرگسالی

آثار فرق گذاشتن بین فرزندان تنها به دوران کودکی آن ها معطوف نمی شود. کودکان مورد تبعیض در بزرگسالی شاید نتوانند روابط صمیمانه و سالم بسازند، زیرا تجربه کمبود اعتمادبه‌نفس، حسادت یا نیاز مداوم به تأیید دیگران را پشت سر گذاشته‌اند.

در نتیجه، این تجربیات دوران کودکی توانایی آن‌ها در ایجاد و حفظ روابط پایدار و عاطفی را مستقیماً تحت تأثیر قرار می‌دهد.

8. آسیب به خانواده با تفاوت گذاشتن بین فرزندان

فرق گذاشتن بین اولاد تنش، حسادت و دوری عاطفی را میان آنها به وجود می‌آورد و در نهایت، خانواده را از هم می‌پاشد. همچنین، این رفتار رابطه والدین و فرزندان را تضعیف کرده و اتحاد و صمیمیت خانوادگی را کاهش می‌دهد.

راهکار کنترل تفاوت و کاهش اثر فرق گذاشتن بین فرزندان

حالا که در مورد عواقب و پیامدهای فرق گذاشتن بین فرزندان در بزرگسالی و کودکی صحبت کردیم، بیاید ببینیم که چه راه حل‌هایی را می‌توانید برای کنترل و کاهش اثر این پدیده در خانواده به کار بگیرید:

1. از مقایسه کودکان با هم خودداری کنید

مقایسه فرزندان با یکدیگر، حتی با نیت خوب، می‌تواند حس برتری و ناکامی در آنها ایجاد کند. و احساس فرق گذاشتن بین فرزندان را به آن ها القا کند. بنابراین، بهتر است هر کودک را به‌عنوان فردی مستقل ببینید و رفتار و شخصیت او را تحسین کنید.

2. در دعواها طرف هیچ کودکی را نگیرید

گرچه مداخله در دعوای کودکان اصول خاص خود را دارد و در موقعیت های قلدری یا سوء استفاده احساسی باید مداخله به شکل درست صورت گیرد ولی حتی در این موقعیت ها هم، نباید طرف هیچ‌کدام را بگیرید، زیرا این رفتار نشانه تبعیض و فرق گذاشتن بین‌شان است. هر دو کودک باید عواقب رفتار خود را به‌طور برابر تجربه کنند تا حس عدالت و مسئولیت‌پذیری در آن‌ها تقویت شود.

3. به تفاوت و ویژگی‌های هر کودک ارزش دهید

شما به‌عنوان والدین باید به تفاوت‌ها و ویژگی‌های هر کودک ارزش بدهید تا آن‌ها احساس منحصربه‌فرد بودن کنند و اعتمادبه‌نفسشان تقویت شود. این کار به آن‌ها کمک می‌کند استعدادها و توانمندی‌های خود را بهتر بشناسند و رشد کنند.

4. احساسات خود را بپذیرید

در بحث فرق گذاشتن بین فرزندان به‌عنوان والدین باید احساسات خود را بپذیرید و قبول کنید که گاهی ممکن است به برخی فرزندان تمایل بیشتری داشته باشید.

اما چرا؟ چون این آگاهی به شما کمک می‌کند اجازه ندهید اولویت‌ها و علاقه‌های شخصی بر تربیت فرزند و رفتار با فرزندان تأثیر منفی بگذارد و عدالت را در خانواده حفظ کنید.

5. به همه فرزندان زمان اختصاص دهید

به‌عنوان والدین باید به همه فرزندان خود زمانی اختصاص دهید تا هر کودک احساس ارزشمندی و توجه کند. حتی اگر علاقه کمتری به برخی فرزندان دارید، لازم است روزانه چند دقیقه و حداقل یک بار در ماه چند ساعت به آن‌ها وقت ویژه بدهید تا رابطه‌تان با همه فرزندان تقویت شود.

6. در تنبیه و تشویق منصف باشید و از فرق گذاشتن بین فرزندان اجتناب کنید

شما باید در تنبیه و تشویق فرزندان خود منصف باشید و بین آن‌ها فرق نگذارید تا عدالت را رعایت کرده و حس بی‌عدالتی و رنجش در کودکان خود را ایجاد نکنید. همان طور که می دانید تنبیه کودک از نظر روانشناسی موضوعی پیچیده و قابل‌تامل است. بنابراین، قوانین و میزان پاداش یا تنبیه را بر اساس سن، بلوغ و رفتار هر کودک اعمال کنید.

7. عدم تلاش برای سازگار کردن آنها

به‌عنوان والدین نباید تلاش کنید فرزندانتان را با هم سازگار کنید، زیرا هر کودک نیاز دارد فضای خود را داشته باشد و به علایق شخصی‌اش بپردازد. همچنین، محدود کردن تجربه‌های یک کودک به خاطر ترس یا علاقه دیگران می‌تواند رشد و استقلال او را محدود کند.

8. برخورد عادلانه با فرزندان

برای جلوگیری از فرق گذاشتن بین فرزندان خود، باید با همه آن‌ها عادلانه رفتار کنید و امکانات و توجه یکسانی به آن‌ها بدهید. حتی در خرید هدیه یا فراهم کردن امکانات، عدالت را رعایت کنید و نیازهای هر کودک را متناسب با سن و شرایطش در نظر بگیرید.

9. توجه به نگرانی‌های فرزندان

اگر گاهی ناخواسته بین فرزندان فرق گذاشتید و فرزندتان اعتراض کرد، با او مقابله نکنید. در این مواقع، بهتر است به حرف‌هایش گوش دهید و با او صحبت کنید تا نگرانی‌ها و احساساتش را درک کرده و رابطه را تقویت کنید. با این کار حسی که از فرق گذاشتن بین فرزندان در او القا شده کاهش یافته و یا از بین می رود.

10. به فرزندان خود کمک کنید تنوعات را درک کند

برای اینکه فرزندتان منصف و با درک باشد، باید به او کمک کنید تنوع دنیا و رفتار انسان‌ها را بشناسد و ارزش آن را درک کند. این آموزش باعث می‌شود کودک احترام به دیگران را یاد بگیرد و توانایی تعامل مثبت و انعطاف‌پذیری بیشتری داشته باشد.

11. با زبان کودکانه با فرزندتان صحبت کنید

برای صحبت درباره تبعیض با فرزندتان، باید از زبانی ساده و کودکانه استفاده کنید تا بتواند این موضوع را درک کند. ارائه اطلاعات بیش از توانایی درک کودک باعث ترس، سردرگمی و پریشانی او می‌شود. بنابراین، پاسخ‌های خود را متناسب با نیاز و سطح درک فرزندتان بدهید.

12. از حرف زدن با فرزندان خود نترسید

در بحث فرق گذاشتن بین فرزندان نباید از صحبت با کودکان خود بترسید، زیرا این مکالمه به شما کمک می‌کند نگرانی‌ها و دلواپسی‌های آن‌ها را درک کنید.

شما می‌توانید هم جدی و مقتدر باشید و هم در مواقع لازم در دسترس فرزندتان قرار بگیرید و رابطه‌ای حمایتگرانه با آنها برقرار کنید.

13. کمک گرفتن از روانشناس و مشاور

به‌عنوان والدین، اگر رفتار شما ناخواسته تبعیض‌آمیز به نظر برسد، بهتر است از روانشناس یا مشاور کمک بگیرید. روانشناس الگوهای رفتاری نادرست را شناسایی و آسیب‌های وارده به کودکان را ارزیابی کرده و روش‌های تربیتی مناسب برای جبران آن‌ها را به شما آموزش می‌دهد.

سوالات متداول در خصوص فرق گذاشتن بین فرزندان

در ادامه به برخی از سوالات رایج در رابطه با فرق گذاشتن بین اولاد پاسخ می‌دهیم:

منظور از تبعیض بین فرزندان چیست؟

فرق گذاشتن بین بچه ها زمانی رخ می‌دهد که والدین یکی از فرزندان را نسبت به دیگران بیشتر دوست داشته یا به او توجه، تحسین و امتیاز بیشتری بدهند.

فرق گذاشتن بین فرزندان از نظر اسلام

از دیدگاه اسلام، فرق گذاشتن بین فرزندان در قرآن ناپسند است و والدین موظف‌اند با عدالت و انصاف با همه فرزندان خود رفتار کنند. گناه فرق گذاشتن بین فرزندان دختر و پسر باعث رنجش، حسادت و آسیب روحی آن‌ها می‌شود. بنابراین، فرق گذاشتن بین فرزندان در اسلام یک گناه محسوب می‌شود و رضایت خداوند در رعایت عدالت خانوادگی است.

آیا فرق گذاشتن بین فرزندان گناه است؟

از دیدگاه اسلام و قرآن، فرق گذاشتن بین بچه ها نوعی بی‌عدالتی است و بی‌عدالتی به‌طور کلی گناه محسوب می‌شود. بنابراین، والدین باید با همه فرزندان با انصاف رفتار کنند.

آیا فرق گذاشتن بین فرزندان از لحاظ مالی کار صحیحی است؟

خیر. فرق گذاشتن بین اولاد از نظر مالی می‌تواند باعث حسادت، رقابت ناسالم و کاهش اعتمادبه‌نفس در فرزندان شود.

تفاوت گذاشتن بین فرزندان چه عواقبی دارد؟

تبعیض بین فرزندان می‌تواند باعث حسادت، کاهش اعتمادبه‌نفس و تنش‌های خانوادگی شود و سلامت روان و روابط اجتماعی آن‌ها را در بلندمدت تحت تأثیر قرار دهد.

فرق گذاشتن بین فرزندان دختر و پسر کار صحیحی است؟

خیر، فرق گذاشتن بین دختر و پسر کار صحیحی نیست و می‌تواند باعث ایجاد حس بی‌عدالتی، کاهش اعتمادبه‌نفس و آسیب‌های عاطفی در کودکان شود.

تبعیض بین فرزندان چه تاثیری بر رفتار آنها دارد؟

قائل شدن تبعیض بین فرزندان می‌تواند باعث ایجاد حسادت، رقابت ناسالم و کاهش انگیزه و اعتمادبه‌نفس در آن‌ها شود.

آیا دوست داشتن بیشتر یکی از بچه‌ها غیر طبیعی است؟

دوست داشتن بیشتر یکی از فرزندان طبیعی است. اما مهم این است که والدین عدالت و توجه کافی به همه فرزندان نشان دهند تا حسادت و آسیب‌های عاطفی ایجاد نشود. به این صورت، شما باید این نکته را رعایت کنید تا این مسئله تبدیل به فرق گذاشتن بین فرزندان نشود.

منبع: toledoparent, eastlakepediatrics