اضطراب در کودکان پیش دبستانی: علائم + درمان اضطراب در کودکان پیش دبستانی

اضطراب در کودکان پیش دبستانی مشکلی است که خیلی از والدین ممکن است در فرزندشان مشاهده کنند. متاسفانه اضطراب یک مسئله شایع در کودکان است و معمول‌ترین انواع آن عبارتند از: اضطراب جدایی، اضطراب اجتماعی، فوبیای ویژه، اضطراب عمومی و اضطراب مدرسه. کودکان شما هم در این سن علائم خاصی را برای این اضطراب از خودش نشان می‌دهند. برای مثال، آنها ممکن است نخواهند به مدرسه بروند یا از بودن در جمع‌های اجتماعی خودداری کنند، غالباً بد اخلاق هستند و غیره. با این حال، نگران نباشید. شما با راه‌های مختلف مثل تمرین جدایی از فرزند، مشورت با معلمان مدرسه، نشان دادن به کودک که شما به جاهای مختلف می‌روید این اضطراب را در او کاهش دهید. بنابراین، اگر به دنبال علت اضطراب به کودکان پیش دبستانی و برطرف کردن آن هستید. با ما در این مقاله از وبلاگ دکتر کوثر یاوری همراه باشید تا در مورد این مسئله توضیح دهیم.

آیا اضطراب در کودکان پیش دبستانی و کودکان 2 تا 4 سال طبیعی است؟

بله. اضطراب در کودکان دبستانی تا حد خاصی طبیعی و بخشی از روند رشد کردن آنها است. وقتی کودکان تازه به دنیا آمده‌اند، هنوز دنیایشان کوچک و امن است. اما به تدریج که بزرگ می‌شوند دنیا برای آنها بزرگتر، غیر قابل پیش‌بینی‌تر و ترسناک‌تر می‌شود. برای همین، طبیعی است که کمی اضطراب داشته باشند.

اما زمانی این مسئله مشکل ساز می‌شود که اضطراب او غیر قابل کنترل باشد. برای همین، ما اول می‌خواهیم به شما کمک کنیم که علت اضطراب در کودکان پیش دبستانی را پیدا کنید. سپس، راه‌های برطرف کردن آن را اعمال کنید. اما معمولاً کودکانه پیش دبستانی چه نوع اضطراب‌هایی دارند؟

چه نوع اضطرابی در کودکان پیش دبستانی شایعتر است؟

1. اضطراب جدایی

یکی از انواع شایع‌ترین اضطراب در کودکان دبستانی اضطراب جدایی است. در این نوع اضطراب، کودکان کلاً ترس جدا شدن از پدر و مادر خود را دارند. برای مثال، برای آنها سخت است که به مدرسه یا اردو بروند یا تا مدتی از پدر و مادرشان جدا باشند.

علت اضطراب در کودکان پیش دبستانی به خاطر جدایی هم در این ریشه دارد که آنها می‌ترسند که در صورت جدا شدن اتفاق بدی برای خودشان یا برای عزیزانشان بیفتد.

2. اضطراب اجتماعی

در این نوع اضطراب در کودکان پیش دبستانی کودک شما می‌ترسد که در موقعیت‌های اجتماعی قرار بگیرد. برای مثال، کودک پیش دوستانش مضطرب و هوشیار است و نگران است که از طرف آنها مورد قضاوت قرار بگیرد یا تحقیر شود.

3. فوبیای ویژه(هراس‌های ویژه)

فوبیا یا هراس ویژه یک عامل اضطراب در کودکان پیش دبستانی و ترس شدید یا غیر منطقی از یک عامل یا چیز خاص است. برای مثال، کودک شما می‌تواند از صدای رعد و برق به شدت بترسد.

همچنین عوامل دیگری هستند که باعث ایجاد این فوبیا می‌شوند. در نتیجه، فوبیا روی زندگی کودکان تاثیر منفی می‌گذارد و حتی می‌تواند آنها را از انجام فعالیت‌های روزمره‌شان باز دارد.

4. اضطراب عمومی

یک نوع دیگر اضطراب در کودکان پیش دبستانی اضطراب عمومی است. در اضطراب عمومی کودکان در مورد رویدادهای آینده ترس و استرس دارند. برای مثال، کودک شما ممکن است در مدرسه باشد،

اما بدون هیچ دلیلی در مورد آتش گرفتن خانه یا مرگ یکی از والدینش ترس و اضطراب دارد.

5. اضطراب مدرسه

برخی اوقات، ممکن است کودک شما بعد از رفتن به مدرسه دچار اضطراب مدرسه شود. این اضطراب در کودکان پیش دبستانی به خاطر این است که آنها ممکن است تجربه ناخوشایندی در مدرسه داشته باشند. برای مثال، ممکن است دوستانشان آنها را مسخره کرده یا با کسی دعوا کرده باشند.

در این صورت، حتی اگر یک روز مدرسه رفتن را دوست داشته باشند، روز بعد اصلاً دلشان نمی‌خواهد به آنجا بروند و بهانه‌هایی مثل دل درد یا سردرد را برای والدین می‌آورند.

علائم شایع اضطراب در کودکان پیش دبستانی

زمانی که شما با اضطراب در کودکان پیش دبستانی مواجه می‌شوید، او ممکن است این علائم را به شما نشان دهد:

علائم جسمی اضطراب در کودکان

نشانه‌های جسمی اضطراب در کودکان پیش دبستانی معمولاً به این صورت خودشان را نمایان می‌کنند:

• داشتن مشکلاتی مثل دل درد یا داشتن عارضه‌ای بدون دلیل خاص
• نخوردن میان وعده یا ناهار در مدرسه
• نرفتن حمام در مکانی به غیر از حمام خانه
• بی‌قراری و بیش فعالی
• لرزیدن یا عرق کردن بیش از حد در موقعیت‌های خاص
• داشتن تنش عضلانی
• داشتن مشکل خواب و بدخوابی

علائم عاطفی اضطراب در کودکان

به غیر از مشکلات جسمی اضطراب در کودکان پیش دبستانی، آنها ممکن است که نشانه‌های عاطفی و روحی را هم از خودشان نشان دهند که آنها عبارتند از:

• خیلی حساس هستند و مدام گریه می‌کنند
• بدون داشتن هیچ دلیل موجهی عصبانی و پریشان خاطر می‌شوند
• از مرتکب شدن هر اشتباهی، حتی اشتباهات جزئی می‌ترسند
• حمله‌های هراس دارند یا از رخ دادن آنها می‌ترسند
• در مورد اتفاقاتی که در آینده دور ممکن است اتفاق بیفتند ترس دارند
• از شرکت در اجتماعات مثل مدرسه یا مهد کودک می‌ترسند و هراس دارند
• از دست دادن عزیزانشان مثل والدینشان می‌ترسند و کابوس می‌بینند

علائم رفتاری اضطراب در کودکان

علاوه بر علائم روحی و عاطفی، اضطراب در کودکان پیش دبستانی در قالب رفتارهای استرسی و اضطرابی هم خودش را نشان می‌دهد که چندتای آنها عبارتند از:

• دوست ندارند در جمع‌های بازی با کودکان دیگر شرکت کنند
• مدام در مورد پیامدهای یک اتفاق سوال می‌کنند؛ مثلاً اگر این اتفاق بیفتد چه می‌شود؟
• در زمان همکاری با دیگران یا جواب دادن سوال‌های آنها سکوت می‌کنند و حرف نمی‌زنند
• دوست ندارند به مدرسه بروند
• در زمان ناهار یا استراحت تنها می‌مانند
• دوست ندارند در فعالیت‌های اجتماعی بیرون از خانه مثل رفتن تولد دوست یا بیرون شرکت کنند
• مدام به دنبال تایید بزرگترها مثل معلم، والدین و دوستان خود هستند
• مدام تکرار می‌کنند که «من نمی‌توانم این کار انجام دهم.» بدون اینکه دلیل موجهی برای آن داشته باشند
• بیشتر اوقات بد اخلاق هستند

1. جدایی را تمرین کنید! راهکاری عالی برای مقابله با اضطراب در کودکان پیش دبستانی

همانطور که گفتیم، اضطراب جدایی یکی از شایع‌ترین انواع اضطراب در کودکان پیش دبستانی است. برای مثال، اگر شما می‌خواهید کودکتان را به مدرسه ببرید و او ترس جدایی از شما را دارد، می‌توانید تمرین‌های جدایی کوتاه را با او انجام دهید.

برای مثال، شروع کنید که اول به مدت‌ کوتاه و بعد به مدت‌های طولانی‌تر او را در اتاق تنها بگذارید. به این صورت، وقتی که او می‌بیند بعد از مدتی شما برمی‌گردید، به تدریج ترس خود از این مسئله را کمتر می‌کند. بنابراین، مدام این تمرین را با او انجام دهید تا بتواند برای مدرسه رفتن آماده شود.

2. قبل از شروع مدارس، به همراه کودک چند بار از مدرسه بازدید کنید

یک علت اضطراب در کودکان پیش دبستانی ترس آنها از محیط مدرسه است. بنابراین، برای اینکه شما آنها را با محیط مدرسه آشناتر کنید، قبل از شروع مدارس با او چند بار از مدرسه مورد نظرتان بازدید کنید.

به این صورت، کودکان هر روز می‌دانند که با چه کسانی روبرو می‌شوند و ترسشان از مدرسه هم کمتر خواهد شد.

3. اجازه دهید کودک رفتن شما را ببیند

در کاهش اضطراب در کودکان پیش دبستانی در زمان جدایی به کودکان اجازه بدهید تا رفتن شما را ببیند. برای مثال، اگر می‌خواهید از مدرسه خارج شوید، به طور مخفیانه این کار را نکنید و با کودک اول خداحافظی کنید.

همچنین، اگر خداحافظی شما با کودک مثبت باشد و به او احساسات خوبی بدهد بهتر است.

4. آرامش خود را حفظ کنید! نکته‌ای مهم برای تقابل با اضطراب در کودکان پیش دبستانی

اگر شما در زمان جدایی از کودکتان وحشت زده و با استرس عمل کنید، روی او تاثیر منفی می‌گذارد. دلیل چنین مسئله‌ای این است که کودکان نسبت به احساسات والدین و نزدیکان خود حساس هستند.

بنابراین، اگر در زمان جدایی شما از کودک استرس از خودتان نشان دهید، این تاثیر منفی در اضطراب در کودکان پیش دبستانی خواهد داشت. در نتیجه، در زمان جدایی آرامش خود را حفظ کنید و صدای خود را ملایم و آرام نگه دارید.

5. در جشن ورود به مدرسه شرکت کنید: نکته‌ای که برای مقابله با اضطراب در کودکان پیش دبستانی نباید فراموش کرد!

برای کاهش اضطراب در کودکانِ پیش دبستانی شما می‌توانید با آنها در جشن ورود به مدرسه شرکت کنید. این جشن‌ها شاد و پرهیجان هستند. در نتیجه، می‌توانند اثر مثبتی بر روی روحیه کودکتان داشته باشند.

همچنین، آنها می‌توانند کودکتان را با محیط مدرسه آشناتر کنند و با روحیه مثبتی که به او می‌دهند، ترس او در این زمینه را کمتر می‌کند.

6. ثابت قدم باشید اما همچنان به کودک دلگرمی بدهید

در زمان مواجهه با اضطراب در کودکان پیش دبستانی، سعی کنید هم با او همدلی کنید. اما با ثابت قدمی هم به او کمک کنید که با ترسش مقابله کند. برای مثال، اگر او اضطرابی در مدرسه داشت می‌توانید از او بپرسید که چه چیزی باعث ترس او شده است.

در عین حال هم او را تشویق کنید که به مدرسه برود و با ترسش روبرو شود. اگر شما با کودک در این مورد همدلی کنید و جویای علت او باشید، مؤثرتر از این است که با پرخاش و زور به او بگویید که همچنان باید به مدرسه برود.

7. کودک ممکن است دمدمی مزاج باشد

شاید شما در روند اضطراب در کودکان پیش دبستانی ببینید که موقعی که کودکتان به مدرسه می‌رود حالش خوب است. اما بعد از چند روز یا چند هفته دچار استرس و اضطراب شدید می‌شود. از طرف دیگر هم ممکن است رفتارهای غیر عادی مثل نخوردن غذا را از خود نشان دهد.

اگر شما چنین نشانه‌های دمدمی مزاجی از کودکتان دیدید، بهتر است که با یک روانشناس یا مشاور متخصص در این زمینه صحبت کنید.

8. از معلم مشاوره بگیرید: نکته‌ای مهم در مقابله با اضطراب در کودکان پیش دبستانی

از آنجایی که معلمان خیلی با دانش‌آموزان سر و کار دارند، تجربه بیشتری هم در مورد رفتار و روحیات آنها دارند. بنابراین، در درمان اضطراب کودک اگر به مشکل برخوردید، می‌توانید از معلم آنها مشاوره بگیرید.

برای مثال، معلمان می‌توانند ایده‌هایی به شما در این مورد بدهند. بنابراین، برای یافتن علت اضطراب در کودکان پیش دبستانی حتماً با معلمان شان مشورت کنید و ایده بگیرید.

9. رابطه خود با کودکتان را تقویت کنید، عاملی موثر برای مدیریت مقابله با اضطراب در کودکان پیش دبستانی

رابطه شما با فرزندتان اثر زیادی در کاهش اضطراب در کودکان پیش دبستانی و تشویق او به تحمل کردن استرس و اضطراب جدایی دارد. بنابراین، در طول روز با او بازی و رابطه خود را با کودکتان تقویت کنید.

10. عزت نفس کودکتان را بالا ببرید، روشی مطمئن برای مدیریت اضطراب کودکان پیش دبستانی

تشویق کودکان به انجام کارها و فعالیت‌های جدید و تحسین کردن او برای انجام این کارها تاثیر زیادی در بالا بردن عزت و اعتماد به نفس او دارد. وقتی هم که عزت نفس کودکتان بیشتر می‌شود، او توان و تاب بیشتری برای روبرو شدن با استرس و ترس‌هایش دارد.

بنابراین، افزایش عزت نفس می‌تواند به کاهش اضطراب در کودکان پیش دبستانی کمک کند.

11. ترس‌های کودکتان را انکار نکنید، راهکاری فوق العاده برای مقابله با اضطراب جدایی

وجود برخی از ترس‌ها در کودکان طبیعی است. بنابراین، هیچ فایده‌ای ندارد که شما به او بقبولانید که این ترس‌ها غیر طبیعی و غیرمنطقی هستند. به جای این کار، شما می‌توانید به او نشان دهید که برخی از این ترس‌ها را دارید و آنها هم شما را می‌ترسانند.

این مسئله می‌تواند در کاهش اضطراب در کودکانِ پیش دبستانی موثر باشد و به کودکتان نشان دهد که او در ترس‌ها و اضطراب خودش تنها نیست. همچنین، شما می‌توانید به او بگویید که به خاطر همین ترس مواظبش هستید. علاوه بر این، وقتی که شما او را پیش آشنایی یا دوستی می‌گذارید، به او اطمینان دهید که همیشه پیشش برمی‌گردید.

12. در مورد استرس کودک با او صحبت کنید، موضوعی مهم برای مقابله با اضطراب در کودکان پیش دبستانی

صحبت کردن در مورد ترس و یافتن علت اضطراب در کودکان پیش دبستانی به آنها کمک می‌کند تا ریشه آن را بشناسند و بهتر با آن کنار بیایند. به خاطر داشته باشید که کودکان تخیل فعالی دارند. اما واژه‌هایشان برای بیان کردن این تخیل و ترس کم است.

بنابراین، اگر کودکتان اضطراب دارد، با او در مورد این اضطراب حرف بزنید. از او بپرسید که از چه چیزی می‌ترسد. وقتی کودک هم به شما ترس و علتش را می‌گوید، شما می‌توانید به او کمک کنید تا با آن ترس روبرو شود و بر آن غلبه کند.

13. با کودکتان در مورد غلبه بر ترس‌هایش صبور باشید

پیدا کردن شجاعت و روبرو شدن با ترس‌ها زمان می‌طلبد. برای مثال، شما نمی‌توانید از کودکتان انتظار داشته باشید تا به یکباره ترس خود از مدرسه رفتن یا جدایی از شما را از دست بدهد.

بنابراین، در روند غلبه اضطراب در کودکان پیش دبستانی با کودکتان صبر و حوصله به خرج دهید و به او نشان بدهید که در هر قدم راه پشت او هستید.

14. به کودک در دفع هیولاهای تخیل کمک کنید، نکته ای قابل تامل در مقابله با اضطراب در کودکان پیش دبستانی

در اضطراب در کودکان پیش دبستانی خیلی از فرزندان با خاموش شدن چراغ ترس‌های داشتن هیولا در زیر کمد یا تخت خواب را دارند. در این زمان، شما می‌توانید یک راهکار ساده به کودکتان نشان دهید که او می‌تواند با آن از شر هیولاهای تخیلی خلاص شود. برای مثال، شما می‌توانید به او یک چراغ قوه بدهید.

همچنین، قبل از خواب زیر کمد یا زیر رختخواب را به او نشان دهید و بگویید که هیچ جا هیچ هیولایی نیست. همچنین، شما می‌توانید به او بگویید که هر موقع از هیولا ترسید می‌تواند چراغ قوه را به زیر رختخواب یا در کمد بتاباند تا هیولاها را از بین ببرد.

15. از قبل به کودکتان آمادگی بدهید، شیوه ای عالی برای مدیریت اضطراب کودکان پیش دبستانی

اضطراب در کودکان پیش دبستانی معمولا در مواجه شدن در موقعیت‌ها یا دیدن آدم‌های جدید به وجود می‌آید. بنابراین، اگر می‌خواهید کودکتان را به مکان جدیدی بروید که قبلاً آنها را ندیده یا می‌خواهد با آدم‌های جدیدی آشنا شود، از قبل به او آمادگی بدهید. در مورد مکان یا آدم‌های جدید با او صحبت کنید.

شما می‌توانید به او روحیه مثبت داده و آن را در قالب یک ماجراجویی جلوه دهید. همچنین، برای کنار آمدن بهتر او با این مسئله می‌توانید به او بگویید که می‌تواند عروسک مورد علاقه‌اش را بیاورد تا در محیط جدید قوت قلب داشته باشد.

چه زمانی کودک نیاز به حمایت بیشتری دارد و باید از پزشک کمک گرفت؟

اضطراب در کودکان پیش دبستانی وقتی از حدی عبور می‌کند، نشان می‌دهد که آنها احتیاج به حمایت شما دارند. همچنین، گاهی اوقات شما مجبور هستید که آنها را به سمت پزشک مشاور ببرید تا ازشان کمک بگیرید.

برای مثال، شما بعد از مشاهده این موارد می‌توانید آنها را به سوی یک پزشک یا مشاور متخصص ببرید:

• وقتی می‌بینید آنها نسبت به کودکان هم سن و سال خود ترس و استرس شدیدتری دارند
• این ترس آنها از مشارکت‌شان در فعالیت‌های اجتماعی و در مدرسه جلوگیری می‌کند
• ترس آنها باعث جلوگیری از بازی کردن و ارتباط آنها با کودکان هم سنشان می‌شود
• ترس‌ها و نگرانی‌هایی که دارند متناسب با سن و روحیاتشان نیست

در صورتی که دیدید خودتان نمی‌توانید این ترس‌ها را برطرف بکنید، پس شما احتیاج به یک کمک حرفه‌ای و روانپزشک کودک دارید.

سوالات مهم در خصوص اضطراب کودکان پیش دبستانی

علت اضطراب در کودکان پیش دبستانی چیست؟

دلیل و علتِ اضطراب در کودکان پیش دبستانی بسته به سن و محیط آنها فرق می‌کند. برای مثال، در مدرسه آنها ممکن است از معلم، از دستشویی رفتن، طرد شدن توسط دوستان، از جا ماندن و خیلی عوامل دیگر بترسند و اضطراب داشته باشند.

بنابراین، شما باید علت و دلیل این اضطراب را با توجه به محیط و سن آنها پیدا کنید.

چگونه می‌توان اضطراب کودکان پیش دبستانی را کنترل کرد؟

برای کنترل کردن اضطراب در کودکان پیش دبستانی شما می‌توانید این کارها را انجام دهید:

• وقتی ترس کودک را می‌بینید، چند نفس عمیق بکشید. به این صورت، به او یاد می‌دهید که با این تکنیک مقابله‌ای و نفس عمیق ترسش را کمتر کند
• اول با او همدلی و همدردی کنید و به او نشان دهید که به احساسات ترسش بی‌تفاوت نیستید
• بعد از اینکه کودکتان کمی آرام شد، ترس و احساسات او را ارزیابی کنید و به دنبال یافتن راه حل برایش باشید
• در کنترل کردن اضطراب کودکان خود احساس گناه نکنید، چون این مسئله به آنها کمک می‌کند که وقتی بزرگ شدند هم احساسات خود را بهتر مدیریت کنند

منابع: emergingminds, sciencenews