سازش کودک با همسالان: اهمیت و دلایل عدم سازش + راهکار تقویت

چرا سازش کودک با همسالان اهمیت دارد؟ به عنوان والد، شما باید به این مسئله توجه کنید چون سازگاری کودک با همسالان از یک طرف منجر به رشد بهتر او می‌شود و از طرف دیگر هم مهارت‌های اجتماعی کودک را تقویت می‌کند. همچنین، از همان سن کم به او یاد می‌دهد که چطور هیجاناتش را در ارتباط با همسالانش مهار کند. به این ترتیب اگر در مورد روابط با همسالان در کودکان خود نگران هستید و می‌خواهید این مسئله را در فرزندانتان مدیریت کنید، با ما در ادامه این مقاله از مامانینو همراه باشید تا در مورد اهمیت و نحوه ارتباط برقرار کردن کودک با همسالان در سنین مختلف از دیدگاه یک روانشناس کودک صحبت کنیم.

منظور از سازش چیست؟

پیش از اینکه در مورد سازش کودک با همسالان خود صحبت کنیم، بیاید ببینیم اصلاً سازش چیست؟ سازش راه‌حلی صلح‌آمیز است که هر دو طرف با همدیگر توافق می‌کنند تا به نحوی اختلافات خود را حل و فصل کنند.

در سازش بین طرفین نکته مهم این است که هر دو طرف باید از خواسته‌های خود کمی بگذرند تا به توافقی منصفانه برسند. 

اما دقیقاً در ارتباط با همسالان، آنها چه معیارهای سازشی برای حل اختلاف بین خود دارند؟

معیارهای سازش اجتماعی در کودکان

اگر کودک شما بخواهد با دیگران همکاری کرده و نقشی در اجتماع ایفا کند، باید نسبت به آن دیدگاه مثبتی داشته باشد و از فعالیت‌های گروهی و جمعی نترسد و احساس شادی و رضایت کند.

معیارهای مختلفی برای سنجش سازش اجتماعی در کودکان وجود دارند. برای مثال، در سازش اجتماعی، کودک باید بتواند تا حدی با انتظارات گروهی که در آن عضو است، رفتار کند. همچنین، او باید قابلیت این را داشته باشد که با گروه‌های مختلف و اهداف و دیدگاه‌های متفاوت آنها هم سازگار باشد. اما چرا تعامل کودکان با یکدیگر مهم است؟

چرا سازش کودک با همسالان مهم است؟

سازگاری کودک با همسالان خود به دلایل مختلف اهمیت دارد که عبارتند از:

1. رشد بهتر کودک در ارتباط با همسالان

ارتباط با همسالان در کودکان فرصت یادگیری مهارت‌های اجتماعی، تجربه تعامل متقابل و تقویت فردیت را برای کودکتان فراهم می‌کند.

بنابراین، فرزند شما می‌تواند در محیطی متشکل از کودکان هم سن خود، با آنها ارتباط برقرار کرده و تجره های جدید کسب نماید. به این صورت، سازش کودک با همسالان به رشد بهتر اجتماعی او کمک خواهد کرد.

2. رشد مهارت‌های اجتماعی سازگارانه در تعامل کودکان با یکدیگر

کودک شما در تعامل با همسالانش یاد می‌گیرد با آنها همکاری و اختلافاتش را حل کند.

همچنین، او یاد می‌گیرد که با دوستان و همسالانش ارتباط قوی برقرار کند و به آنها همدلی و احترام نشان دهد که همگی اینها برای زندگی اجتماعی‌اش ضروری‌اند.

3. سازش کودک با همسالان و تاثیر آن بر یادگیری گروهی

ارتباط با همسالان در کودکان و سازش با آنها باعث می‌شود که کودکتان بتواند در محیط‌های گروهی بهتر همکاری کند، نوبت را رعایت کند، مسائل را حل کرده و در کار تیمی مشارکت داشته باشد.

این مهارت‌ها یادگیری گروهی را تقویت می‌کنند و بنیانی خوب برای تضمین موفقیت تحصیلی آینده‌اش هستند.

4. تنظیم هیجانات در روابط با همسالان در کودکان

سازش کودک با همسالان می‌تواند به تنظیم هیجانات کمک کند. چرا؟ کودک شما از طریق تعامل و ارتباط با همسالانش یاد می‌گیرد چگونه احساساتش را پردازش کند و با موقعیت‌های دشوار عاطفی و روحی کنار بیاید.

بنابراین، به مرور زمان او کنترل بیشتری روی هیجانات خود خواهد داشت.

5. عزت نفس بالاتر در ارتباط کودکان با یکدیگر

وقتی روابط با همسالان در کودک شما مثبت باشد، او می‌فهمد که در بین دیگران ارزش دارد و آنها به او و عقاید و افکارش اهمیت می‌دهند. در نتیجه، عزت نفسش هم بیشتر خواهد شد.

6. کاهش احساس تنهایی در تعامل کودکان با یکدیگر

همه ما در برهه‌های مختلف زندگیمان احساس تنهایی کردیم و کودک شما هم از این مسئله مستثنا نیست! با این حال، تعامل کودکان با یکدیگر باعث می‌شود که آنها این احساس تنهایی را برطرف کنند.

به این ترتیب، احتمال بروز مشکلات روانی در آنها هم کمتر خواهد شد.

7. روابط با همسالان در کودکان و تقویت علایق جدید

سازش کودک با همسالان و ارتباط خوب او با دوستانش باعث می‌شود که او به دنبال افکار و ایده‌های جدید باشد و از آنها الهام بگیرد. به این صورت، او می‌تواند علایق جدید را در خود تقویت کند.

8. سازش کودک با همسالان و تقویت انگیزه یادگیری

اگر کودک شما با دوستان و همسالانش روابط مثبتی داشته باشد، بیشتر دوست دارد که در فعالیت‌های گروهی و یادگیری‌های جمعی شرکت کند و انگیزه‌اش برای یادگیری هم بیشتر خواهد شد چون محیطش برای یاد گرفتن خوب است.

9. حمایت عاطفی و اجتماعی کودکان از یکدیگر

در صورتی که روابط همسالان با کودکان مثبت باشد، آنها یاد می‌گیرند که چطور در زمان‌های دشوار از همدیگر حمایت عاطفی و اجتماعی را دریافت کنند.

بنابراین، وقتی که این پشتیبانی عاطفی را از سمت یکدیگر داشته باشند، تحمل موقعیت‌های دشوار و استرس‌ها هم برایشان آسان ترم راحت تر خواهد شد و بهتر می‌توانند هیجاناتشان را تنظیم کنند.

ارتباط و سازش کودک با همسالان تا قبل از سن مدرسه

سازش کودک با همسالان خود و ایجاد ارتباط با آنها در برهه‌های زمانی (مختلف) زندگی او متفاوت است که در این بخش هر کدام را به صورت مختصر توضیح خواهیم داد:

سنین 4 تا 5 ماهگی

در این برهه نوزاد به تدریج شروع به لبخند زدن به دیگران می‌کند و بیشتر به محیط بازی و تعامل با همسالان توجه می‌کند.

اما واکنش‌هایش معمولاً محدود به لبخند زدن یا گرفتن اسباب بازی است.

نه ماهگی تا 1 سالگی

در سنین ۹ ماهگی تا یک سالگی، کودک بیشتر به اسباب بازی‌ها علاقه دارد و ممکن است بر سر آن‌ها با همسالانش مشاجره کند.

این در حالی است که برای ابراز احساسات خود از رفتارهایی مانند کشیدن مو یا لباس و از حرکات و صداها استفاده می‌کند.

14 تا 18 ماهگی

در سنین ۱۴ تا ۱۸ ماهگی در سازش کودک با همسالان او به تدریج از مشاجره با همسالان کاسته و علاقه به همکاری با دیگران نشان می‌دهد.

ولی همچنان در برابر به اشتراک‌گذاری اسباب بازی‌های خود با دیگران تردید دارد.

کودک 4 ساله

کودک ۴ ساله علاقه‌مند به برقراری ارتباط با همسالان است، اما هنوز به اندازه کافی رشد نکرده تا در صورت مشاجره، مسائلش را به تنهایی حل کند و نیاز به مداخله والدین دارد.

سن 5 تا 6 سالگی

در سن ۵ تا ۶ سالگی، کودک تمایل بیشتری برای ارتباط با همسالان دارد. همچنین، او می‌تواند به خوبی هم باری هایش را انتخاب کند و در این تعاملات، همکاری، قواعد کار گروهی و حل مسئله را می‌آموزد.

با این حال، هنوز ممکن است رفتارهای ستیزه‌جویانه و خودخواهانه نشان دهد که نیاز به هدایت والدین دارد.

ناسازگاری کودکان ابتدایی

در دوره ابتدایی، برخی کودکان رفتارهایی از خود نشان می‌دهند که با انتظارات والدین، معلمان و جامعه همخوانی ندارد.

برای مثال، عدم سازش کودک با همسالان به شکل پرخاشگری، گستاخی، حاضرجوابی، بهانه‌گیری، گوشه‌گیری، بی‌اعتنایی، دروغ‌گویی، بی‌نظمی و قانون‌شکنی خود را نشان می‌دهد.

این کودکان اغلب در ابراز نیازها و مشکلات خود دچار مشکل هستند و پیروی از مقررات و احترام به قوانین برای آن‌ها دشوار است که می‌تواند محیط آموزشی را برای آن‌ها و دیگران چالش‌برانگیز کند.

عوامل موثر در انتخاب دوست در کودکان

در بحث ارتباط با همسالان در کودکان پیدا کردن دوست مسئله مهمی است. معیارهای کودک شما در انتخاب دوست بنابر سن و علاقه‌اش برای دوست پیدا کردن و سازگاریش با محیط اجتماعی می‌تواند فرق بکند.

اما معمولاً این پارامترها در انتخاب دوست کودکان نقش دارند:

• سن
• رشد جسمی و ذهنی
• علایق مشترک
• قابلیت‌ها
• بودن در یک کلاس درس

این‌ها معمولاً به کودکتان کمک می‌کنند تا بتوانند دوستانشان را انتخاب کنند. اما از طرف دیگر، آیا شما می‌دانید که چرا کودکتان شاید نخواهد با همسالانش ارتباط برقرار کند؟

دلایل ارتباط برقرار نکردن و عدم سازش کودک با همسالان

کودک شما به دلایل مختلفی مانند نداشتن مهارت‌های اجتماعی، تفاوت‌های شخصیتی، تنش‌های خانوادگی و اختلالات رشدی، فرهنگی و زبانی ممکن است که با همسالان خودش ارتباط برقرار نکند و با آنها سازش نداشته باشد که در ادامه بیشتر توضیح خواهیم داد:

1. نداشتن مهارت‌های اجتماعی

اگر کودک شما از سن کم مهارت‌های اجتماعی‌اش ضعیف باشد و آنها را کم یاد گرفته باشد، پس در ارتباط برقرار گرفتن با همسالان خود هم مشکل خواهد داشت.

بنابراین، این مسئله باعث ایجاد مشکل سازش کودک با همسالان خود خواهد شد.

2. تفاوت‌های شخصیتی کودکان

از همان ابتدا کودکان با همدیگر شخصیت‌های متفاوتی دارند.

برای مثال، بعضی‌ها خجالتی هستند و برخی هم درونگرا و این ویژگی‌ها باعث می‌شود که در همان ابتدا تمایل زیادی برای برقراری ارتباط با دیگران نداشته باشند.

3. تنش‌های خانوادگی از مشکلات عدم سازش کودک با همسالان

در بسیاری از اوقات، مشکلاتی که در خانواده وجود دارند (مثل طلاق یا از دست رفتن یکی از اعضای خانواده) می‌توانند روی سلامت روانی کودک اثر منفی بگذارند.

در نتیجه، همین مسئله روی ارتباط او با همسالانش اثر منفی گذاشته و باعث عدم سازش او با دیگران می‌شود.

4. تجربه‌ی خشونت و قلدری

وقتی کودکتان از طرف دیگران قلدری و خشونت می‌بیند، هم اعتماد به نفسش را از دست می‌دهد و دیگر به دیگران اعتماد نمی‌کند.

بنابراین، در بحث سازش کودک با همسالان خشونت و قلدری مسئله مهمی است که سریع باید به آن رسیدگی کنید.

5. اختلالات رشدی و عدم سازگاری کودک با همسالان

در صورتی که کودک شما از همان سن کم دچار اختلالات روانی مثل اوتیسم، اختلال بیش توجهی یا نقض توجه باشد، روی ارتباط او با دیگران تاثیر می‌گذارد و ممکن است باعث ایجاد سوء تفاهم‌هایی با دوستان و همسالانش شود.

6. تفاوت‌های فرهنگی و زبانی و چالش‌های عاطفی از دلایل عدم سازش کودک با همسالان

در یک مدرسه ممکن است کودکانی از شهرهای دیگر با فرهنگ‌ها و حتی گویش دیگر وارد آن شوند.

همین تفاوت ممکن است باعث شود که همسالان‌شان آنها را طرد کنند و این مسئله باعث ناسازگاری کودک شما با همسالانش می‌شود.

توصیه‌هایی به والدین برای تقویت سازش کودک با همسالان

برای تقویت سازش کودک با همسالان خود و افزایش ارتباطات فرزندتان این نکات را در نظر بگیرید:

1. از سرزنش و نصیحت بیش‌از‌حد کودک خجالتی خودداری کنید.
2. دایره دوستان کودک را به تدریج گسترده‌تر دهید.
3. کودک را گاهی به پارک یا شهر بازی ببرید تا بازی همسالان را تماشا کند و کم‌کم وارد بازی شود.
4. همراه با تامین نیازهای کودک، احترام به دیگران را هم به او بیاموزید.
5. در انتخاب همبازی مناسب برای کودک دقت کنید.
6. کودک را به بازی با خواهر و برادر یا دیگران مجبور نکنید.
7. اگر کودک تنها بازی‌کردن را ترجیح می‌دهد، به او آزادی عمل بدهید.
8. برای کودکان دارای محدودیت جسمی، فرصت انجام بازی‌های فکری با دیگران را فراهم کنید.
9. تا حد ممکن در بازی کودکان دخالت نکنید و فقط ناظر باشید.
10. فرزندتان را با همسالانش مقایسه نکنید.

چگونه روابط اجتماعی کودک را بالا ببریم؟

در صورتی که بخواهید روابط با همسالان در کودکان خود را تقویت کنید، می‌توانید از این راه‌ها کمک بگیرید:

• محیط امنی را برای کودکان به وجود بیاورید تا او بتواند در مورد ترس و اضطراب‌هایش با شما صحبت کند.
• سعی کنید از همان سن کم با کودکتان بازی کنید یا مهارت‌های اجتماعی را از طریق بازی یا کتاب او یاد دهید تا با همسالانش ارتباط خوبی داشته باشد.
• اگر شما در روابط خود با دیگران برای کودکتان الگوی مثبت و خوبی باشید، او هم از شما یاد می‌گیرد و ارتباط قوی‌تری با همسالانش خواهد داشت.
• یک محیط امن برای کودکان و همسالانش برای بازی‌های گروهی به وجود بیاورید. به این صورت، تعامل او با دوستانش هم بیشتر و قوی‌تر می‌شود.
• به کودکتان فرصت بدهید تا علایق مختلف خود را دنبال کند؛ وقتی او به برنامه‌های فوق العاده یا باشگاه‌های ورزشی یا هنری مورد علاقه‌اش می‌رود، می‌تواند دوستانی با علایق مشترک خود پیدا کند.
• به روش‌های مختلف اعتماد به نفس کودکتان را تقویت کنید؛ هر چقدر که اعتماد به نفس کودکتان بیشتر باشد، توانایی او برای برقراری ارتباط با دوستانش بیشتر خواهد بود.
• اگر کودکتان اختلالات روانی مثل اوتیسم یا یا اضطراب بیش از حد دارد و شما نمی‌توانید مشکل او را خودتان حل کنید، از یک روانشناس کمک بگیرید.

سوالات متداول در خصوص سازش کودک با همسالان

در رابطه با سازش کودک با همسالانش ممکن است این سوالات را داشته باشید:

چرا سازگاری کودک با همسالان در سنین مختلف اهمیت دارد؟

سازگاری و تعامل کودکان با یکدیگر در سنین مختلف باعث رشد اجتماعی، یادگیری مهارت‌های ارتباطی، تقویت عزت نفس و آمادگی برای پذیرش نقش‌های اجتماعی‌شان در آینده می‌شود.

علت عدم سازش کودک با همسالان چیست؟

نداشتن مهارت‌های اجتماعی، داشتن شخصیت‌های متفاوت، تنش‌های خانوادگی، تجربه خشونت و قلدری، اختلالات رشدی و تفاوت‌های فرهنگی از جمله علل عدم سازش کودک با همسالان خود هستند.

منبع: peartree