تربیت کودک کتابخوان: 26 راهکار طلائی + ویدئو

تربیت کودک کتابخوان بسیار با اهمیت بوده و منجر به رشد شناختی و مهارت زبانی او می‌شود. همچنین با عادت دادن کودک از همان اول به کتاب خواندن، ذهن او فعال شده و خلاقیت در او را با داستان‌های تخیلی و دنیاهای فانتزی پرورش می‌یابد! به همین دلیل بهتر است برای ایجاد عادت مطالعه در کودکان و بهره مندی از مزایای آن در سنین مختلف از همان بدو تولد کتاب خواندن برای کودک را شروع نماییم.

روش های تربیت کودک کتابخوان بسیار متنوع است و شما می‌توانید از روش های متفاوتی برای این امر استفاده نمایید. برای مثال، شما می‌توانید قفسه‌هایی از کتاب‌های متنوع و متناسب با سن کودک را تهیه کرده و با او شروع به خواندن کنید. همچنین، می‌توانید نوبتی با کودک کتاب بخوانید و اینطور خواندن را برای او تبدیل به یک عادت کنید. اگر مایل به تشویق کودکان به مطالعه هستید و به دنبال بهترین روش‌های عملی تربیت کودک کتاب خوان می‌گردید، با ما در ادامه این مقاله از وبلاگ مامانی نو همراه باشید تا از دیگاه خانم کوثری، روانشناسی کودک در خصوص این روش‌ها صحبت کنیم.

اهمیت کتابخوانی در خردسالی و تربیت کودک کتابخوان

پیش از آنکه در مورد روش های تربیت کودک کتابخوان صحبت کنیم، اول بیاید ببینیم که چرا اصلاً این کار از جوانب مختلف اهمیت دارد:

1. ایجاد خاطره‌ای پنهان و دلنشین برای کودک

کتابخوانی با کودک باعث می‌شود که لحظات صمیمی و آرام بین شما و فرزندتان در ذهن او به‌صورت خاطراتی پنهان و دلنشین ثبت شود.

یکی از با اهمیت ترین دلایل تربیت کودک کتابخوان، ایجاد لحظاتی شیرین و ساختن خاطراتی جذاب برای اوست. این تجربه‌های عاطفی، پایه‌ی شکل‌گیری حافظه‌های ماندگار در کودکی هستند و بعدها حس امنیت و علاقه به کتاب را در او زنده نگه می‌دارند.

2. گسترش دایره واژگان و مهارت زبانی از با اهمیت ترین دلایل تربیت کودک کتابخوان

طبق تحقیقات دانشگاه اوهایوی آمریکا، تجربه کتابخوانی در کودکان می‌تواند تا پیش از پنج‌سالگی بیش از یک میلیون کلمه تفاوت زبانی با کودکانی که کتاب نمی‌خوانند ایجاد کند.

کتابخوانی منظم باعث می‌شود کودک هر روز با واژه‌ها و ساختارهای زبانی تازه روبه‌رو شود و دایره لغاتش گسترش یابد.

3. کنترل احساسات

پرورش علاقه به کتاب در کودکان کمک می‌کند تا آنها احساسات مختلف را از طریق داستان‌ها بشناسند و یاد بگیرند چطور آن‌ها را درست بیان یا کنترل کنند. این موضوع یکی از با اهمیت ترین دلایلی است که شما را تشویق به تربیت کودک کتابخوان می‌کند.

همچنین، پژوهش‌های انجام شده در این حوزه نشان می‌دهد که این تجربه توانایی کودک در مدیریت هیجاناتی مانند خشم و ترس را افزایش می‌دهد و به تعادل رفتار کمک می‌کند.

4. رشد شناختی

آموزش مهارت کتابخوانی به کودک مغز او را درگیر تفکر، حل مسئله و تحلیل می‌کند و توانایی‌های شناختی مثل حافظه، تمرکز و درک مفاهیم را به شکل چشم‌گیری تقویت خواهد کرد. بنابراین، تربیت کودک کتابخوان برای رشد شناختی او مهم است.

5. تخیل و خلاقیت

ایجاد عادت مطالعه در کودکان آن‌ها را وارد دنیای داستان‌ها می‌کند و باعث می‌شود صحنه‌ها و شخصیت‌ها را در ذهن خود بسازند. بنابراین، این تجربه تخیل و پروش خلاقیت کودکان را تقویت کرده و در حل مسئله و ابتکار نیز اثر می‌گذارد.

6. همدلی و هوش هیجانی

کودکان با خواندن کتاب‌ها و داستان‌ها و آشنا شدن با شخصیت‌های مختلف با احساسات آن‌ها آشنا می‌شوند و یاد می‌گیرند احساسات خود و دیگران را درک و تحلیل کنند. در نتیجه، این مهارت‌ها پایه‌های همدلی، هوش هیجانی و ارتباط سالم او با دیگران را در آینده تقویت می‌کنند. اهمیت آموختن این مهارت ها از دلایل مهم برای تربیت کودک کتابخوان محسوب می‌شوند.

7. موفقیت تحصیلی

کودکانی که از سنین پایین به کتابخوانی عادت می‌کنند، در آزمون‌های شناختی عملکرد بهتری دارند و ساختار مغزی آن‌ها به گونه‌ای توسعه می‌یابد که زمینه‌ساز موفقیت تحصیلی در نوجوانی می‌شود.

روش‌ها و ترفندهای تربیت کودک کتابخوان

برای تربیت فرزند کتابخوان روش‌ها و ترفندهای مختلفی وجود دارد که چندتای آنها عبارتند از:

1. از بدو تولد برای او کتاب بخوانید

تربیت کودک کتابخوان از همان بدو تولد به او کمک می‌کند با زبان و واژه‌های جدید آشنا شود و ذهنش را برای یادگیری و تفکر باز کند. همچنین، با این کار علاقه و عشق به کتاب را در او شکل می‌دهید و پایه‌ای قوی برای یادگیری‌های آینده را فراهم می‌کنید.

2. برای تربیت کودک کتابخوان با اندیشه‌ی درست شروع کنید

شما باید از همان ابتدا کتابخوانی را برای کودک به‌عنوان یک فعالیت لذت‌بخش و بازی‌گونه معرفی کنید، نه یک کار اجباری و خسته‌کننده. چرا؟ چون این طرز فکر باعث می‌شود فرزندتان با شادی و کنجکاوی با کتاب‌ها ارتباط برقرار کند و یادگیری واقعی و ماندگار باشد.

3. خودتان کتابخوان باشید و الگوی خوبی برای کودک باشید

اگر می‌خواهید کودک کتابخوان شود، اول خودتان باید اهل کتاب خواندن باشید و در حضور او کتاب بخوانید تا الگوی او باشید. وقتی کودک شما را با کتاب می‌بیند، می‌فهمد که کتابخوانی نه فقط برای یادگیری خوب، بلکه لذت‌بخش است و ارزش وقت گذاشتن دارد. این روش یکی از جذابترین روش‌ها برای تربیت کودک کتابخوان است.

4. تهیه یک قفسه از کتاب‌های متنوع

با تهیه یک قفسه کوچک پر از کتاب‌های متنوع برای کودک، فضایی فراهم می‌کنید که بتواند در آن ماجراهای شگفت‌انگیز را کشف کند و با تجربیات گوناگون آشنا شود. بنابراین، این تنوع به کودک کمک می‌کند دید گسترده‌تری نسبت به زندگی پیدا کند و علاقه‌اش به کتابخوانی پایدار شود.

5. برای تربیت کودک کتابخوان قصه‌گویی و کتاب‌خوانی را بخشی از زندگی کنید

برای تربیت کودک کتابخوان بهتر است قصه‌گویی و کتابخوانی را به بخشی طبیعی از زندگی روزمره کودک تبدیل کنید (مثلاً هنگام شام یا در ماشین می‌توانید برایش داستان تعریف کنید). به این ترتیب، کودک شما با شادی و علاقه با کتاب و داستان ارتباط برقرار کند و جتی شاید خودش بخواهد روایتگر داستان هم شود!

6. در دسترس قرار دادن کتاب برای کودک

شما باید کتاب‌ها را در همهٔ اتاق‌ها و در دسترس کودک قرار دهید تا او بتواند به راحتی آن‌ها را بردارد و بخواند. وقتی کتاب‌ها همیشه جلوی چشم کودک باشند، اشتیاق او برای کتابخوانی افزایش می‌یابد و عادت به مطالعه در او شکل می‌گیرد.

7. با کودک بی‌قرار کنار بیایید و در صورت بی‌توجهی کودک به خواندن ادامه دهید

بهترین ترفند برای تربیت کودک کتابخوان، وقتی کودک بی‌قرار است و نمی‌تواند مدت طولانی بنشیند، این روش است که آرام و بدون فشار به کتابخوانی ادامه دهید و دست از خواندن نکشید. حتی اگر حواسش پرت باشد، او کلمات را می‌شنود و با تکرار و صبر شما، علاقه‌اش به کتابخوانی به مرور شکل می‌گیرد.

8. نوبتی کتابخواندن راهی برای آموزش و تربیت کودک کتابخوان

در کتابخوانی با کودک می‌توانید نوبتی با هم کتاب بخوانید تا او اعتمادبه‌نفس در بلندخوانی پیدا کند و مهارت‌های زبانی‌اش تقویت شود. همچنین، این تمرین به تثبیت آنچه او از قبل یاد گرفته کمک و خواندن را برای او لذت‌بخش‌تر می‌کند.

9. گوش دادن به کودک و توجه به علایق او

در روند تربیت کودک کتابخوان بهتر است که به علایق کودک گوش دهید و کتاب‌هایی مرتبط با موضوعات مورد علاقه‌اش را تهیه کنید.  این کار اشتیاق او به خواندن را افزایش می‌دهد،حتی اگر فعلاً فقط کمیک یا کتاب‌های ساده می‌خواند. بنابراین، مهم این است که او در حال مطالعه باشد و این عادت به مرور رشد می‌کند.

10. برای تربیت کودک کتابخوان، خواندن را به یک عادت تبدیل کنید

شما می‌توانید خواندن کتاب را به بخشی از برنامه روزانه کودک تبدیل کنید (مثلاً قبل از خواب یا هنگام سفر) تا این فعالیت برای او عادت و لذت‌بخش شود. همچنین، حضور منظم کتاب‌ها در خانه و اختصاص زمان ویژه به خواندن باعث می‌شود کودک با کتاب‌ها آشنا شده و علاقه‌اش به مطالعه پایدار شود.

11. از کتاب‌ها برای ایجاد ارتباط عاطفی استفاده کنید

این راهکار از مهمترین روش های تربیت کودک کتابخوان به حساب می‌آید. شما می‌توانید از زمان کتابخوانی برای ایجاد ارتباط عاطفی با کودک استفاده کنید. به این صورت، کودک نه تنها با کتاب‌ها آشنا می‌شود، بلکه از توجه و حضور کامل شما نیز احساس امنیت و آرامش می‌کند. در نتیجه، این تجربه باعث می‌شود کتابخوانی برای او لذت‌بخش و خاطره‌انگیز شود.

12. کتاب‌ها را چندبار برای کودک بخوانید

می توانید کتاب‌ها را چند بار برای کودک بخوانید، چون تکرار به او کمک می‌کند مطالب کتاب را بهتر یاد بگیرد و بخش‌های مورد علاقه‌اش را حفظ کند. این کار نشان‌دهنده تشنگی او برای یادگیری است و آمادگی او برای خواندن مستقل را هم افزایش می‌دهد.

13. انتخاب کتاب مناسب سن کودک

برای تربیت کودک کتابخوان بهتر است کتاب‌هایی متناسب با سن کودک انتخاب کنید که بتواند خودش آن‌ها را در دست بگیرد و با آن‌ها بازی کند. به این ترتیب، علاقه و تعامل او با کتاب بیشتر می‌شود. همچنین، دسترسی هم‌زمان به کتاب‌های ساده و جذاب، فرصت آشنایی با داستان‌های مختلف را برای او فراهم می‌کند.

14. کتابخواندن با هیجان

در زمان کتابخوانی می‌توانید با هیجان و بازی وارد داستان شوید و صداها و حرکات شخصیت‌ها را تقلید کنید، چون این کار کودک را فعال و درگیر داستان می‌کند. وقتی هم که کودک به طور مستقیم و با لذت در داستان مشارکت داشته باشد، یادگیری و علاقه‌اش به کتابخوانی بیشتر می‌شود.

15. تربیت کودک کتابخوان با تکرار و تکرار کتاب‌خوانی

تکرار یکی از ویژگی‌های معمول دوران نوپایی است. دلیل این‌که کودکان از شنیدن یک داستان بارها و بارها لذت می‌برند، این است که آن‌ها تشنه یادگیری هستند. تکرار کتابخوانی این کار را به عادتی ترک نشدنی برای کودک شما تبدیل می‌کند. 

16. بازدید از کتابخانه راهی برای تشویق کودکان به مطالعه

با بردن کودک به کتابخانه، او در محیطی پر از کتاب و داستان قرار می‌گیرد و فرصت پیدا می‌کند که کتاب‌های تازه و جذاب را کشف کند. این تجربه نه‌تنها اشتیاق او به مطالعه را افزایش می‌دهد، بلکه لذت کتاب‌خوانی را به‌صورت طبیعی در ذهنش نهادینه می‌کند.

17. برای تربیت کودک کتابخوان با بچه‌ها صحبت کنید

وقتی با کودک خود گفت‌وگو و از واژه‌های گوناگون استفاده می‌کنید، دایره لغات او گسترده‌تر می‌شود و بهتر مفاهیم کتاب‌ها را درک می‌کند. بنابراین، هر گفت‌وگوی شما با او فرصتی است تا یاد بگیرد چگونه با واژه‌ها ارتباط برقرار کند و از خواندن لذت ببرد.

18. همه جا به کلمات اشاره کنید

در زندگی روزمره کودک‌تان به کلمات و نوشته‌ها اشاره کنید، مثل تابلوها، برچسب‌ها و یادداشت‌های کوچک، تا او بفهمد کلمات بخشی مهم از زندگی هستند. در تربیت کودک کتابخوان، این کار علاقه و کنجکاوی او نسبت به خواندن را تقویت و یادگیری زبان را برای او جذاب‌تر می‌کند.

19. کتاب را به پاداش تبدیل نکنید

شما نباید کتابخوانی را به عنوان پاداش یا جایزه به کودک تبدیل کنید، چون این کار تجربه او از خواندن را منفی می‌کند. بنابراین، بهتر است زمان‌های طبیعی و آرامی را برای کتابخوانی انتخاب کنید تا کودک با لذت و بدون فشار با کتاب‌ها ارتباط برقرار کند.

20. استفاده از کتاب‌های صوتی راهی برای تربیت کودک کتابخوان

گوش دادن به کتاب‌های صوتی به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های شنیداری و درک مطلب خود را تقویت کنند و با داستان‌های جذاب و پیچیده آشنا شوند. همچنین، این تجربه لذت‌بخش علاقه آن‌ها به خواندن را افزایش می‌دهد و دایره واژگان‌شان را گسترش می‌دهد.

21. برای کتابخواندن زمان خاص تعیین نکنید

بهتر است که زمان مشخص و سخت‌گیرانه‌ای برای کتابخوانی کودک تعیین نکنید، چون مهم این است که این کار روزانه و بدون اضطراب انجام شود. بنابراین، هر زمان مناسب و خوشایند، حتی در طول روز یا پیش از خواب، می‌تواند کودک را با کتاب و مطالعه آشنا کند و علاقه او به خواندن را افزایش دهد.

22. محدود کردن زمان استفاده از نمایشگرها راهی برای تربیت کودک کتابخوان

در روش های تربیت کودک کتابخوان بهتر است زمان استفاده کودک از نمایشگرها را محدود کنید. این به خاطر آن است که فعالیت‌های دیجیتال اغلب منفعل و حواس‌پرت‌کن هستند و مهارت‌های تفکر و تعامل کودک را تقویت نمی‌کنند. اما تمرکز روی کتاب‌های کاغذی و فعالیت‌های تعاملی به کودک کمک می‌کند تا خلاقانه فکر کند و علاقه‌اش به مطالعه پایدار شود.

23. انتخاب کتاب غیرداستانی در صورت لزوم

اگر کودک‌تان علاقه‌ای به کتاب‌های داستانی ندارد، گاهی بهتر است کتاب‌های غیر داستانی با موضوعات واقعی و جذاب برای او انتخاب کنید. این کار که یکی از بهترین راهکار برای تربیت کودک کتابخوان محسوب می‌شود، به کودک کمک می‌کند تا به خواندن علاقه‌مند شود و تجربه‌ای مثبت از کتابخوانی پیدا کند.

24. خرید کتاب مصور و پرورش علاقه به کتاب در کودکان

اگر کودکتان علاقه دارد می‌توانید برای او کتاب‌های مصور تهیه کنید، چون مطالعه همزمان تصاویر و متن مغز او را فعال و رشد توانایی‌های شناختی‌اش را تقویت می‌کند. همچنین، کتاب‌های مصور راهی جذاب برای علاقه‌مند کردن کودک به دنیای کتابخوانی هستند.

25. برگزاری جشن تمام شدن یک کتاب

شما می‌توانید پس از اتمام کتاب با کودک‌تان جشن بگیرید، چون این کار مطالعه را برای او تبدیل به تجربه‌ای شاد و جذاب می‌کند. همچنین، برگزاری چنین جشن‌هایی علاقه کودک به کتابخوانی را زیادتر و او را ترغیب می‌کند تا با هیجان بیشتری به سراغ خواندن کتاب‌های بعدی برود.

26. هدیه دادن کتاب به کودک برای تربیت کودک کتابخوان

یکی ازروش های تربیت کودک کتابخوان هدیه دادن کتاب به او در مناسبت‌های مختلف است. برای مثال، شما می‌توانید در مناسبت‌های خاص مانند تولد به کودک کتاب هدیه دهید. به این صورت، کتاب برای او به تجربه‌ای شخصی و ارزشمند تبدیل می‌شود.

همچنین، شما می‌توانید یادداشت یا پیامی را هم داخل کتاب بگذارید، چون علاقه کودک به خواندن را افزایش می‌دهد و آن را به خاطره‌ای ماندگار برای او تبدیل می‌کند.

جدول کتاب‌های پیشنهادی مناسب هر سن و مزایای آن

ایجاد عادت مطالعه در کودکان در هر رده سنی خاص مزایای خود را دارد. برای همین، ما این فواید و چند نمونه از کتاب‌های پیشنهادی برای کودکان در سنین مختلف را در این جدول برایتان آورده‌ایم:

مراحل رشد مهارت خواندن در کودکان

پرورش علاقه به کتاب در کودکان در رده‌های سنی مختلف به شکل‌های مختلفی خودش را نشان می‌دهد. در نتیجه، این مهارت‌ها در رده‌های سنی مختلف متفاوت و به این صورت هستند:

از تولد تا ۱۸ ماهگی

در این مرحله، کودک با نگاه کردن به کتاب‌ها، ورق زدن صفحات و تقلید گفتار با کلمات آشنا می‌شود و برخی عبارات ساده را درک می‌کند. سپس، او در یک سالگی نیز قادر است یک یا چند کلمه را بیان کند و علاقه اولیه به کتابخوانی در او شکل می‌گیرد.

۱۸ ماه تا ۳ سالگی

در تربیت کودک کتابخوان در بین ۱۸ ماه تا ۳ سالگی، او دایره واژگان خود را گسترش می‌دهد و می‌تواند صدها کلمه را بیان کند و از خواندن کتاب‌های آشنا لذت ببرد. همچنین، او عبارات تکراری را از کتاب‌ها می‌گوید، صداهای بزرگ‌ترها را تقلید می‌کند و علاقه‌مند است که برایش کتاب بخوانند.

۳ تا ۵ سالگی

در سنین ۳ تا ۵ سالگی کودک از روی شکل حروف، حروف آشنا را تشخیص می‌دهد و تلاش می‌کنند شبیه به آن را روی کاغذ ترسیم کند. کتاب را به‌درستی در دست نگه می‌دارد و صفحات را ورق می‌زند. همچنین، او کلمات هم‌قافیه را تشخیص می‌دهد، جملات را به‌راحتی به کار می‌برد و از کتاب‌هایی که با صدای بلند برایش خوانده می‌شوند، مطالب جدیدی یاد می‌گیرد.

سوالات متداول در خصوص تربیت کودک کتابخوان

در رابطه با تربیت فرزند کتابخوان شاید شما این سوالات را داشته باشید:

چگونه کودک کتابخوان داشته باشیم؟

برای داشتن کودک کتابخوان، باید از همان دوران خردسالی با او کتاب بخوانید، زمان‌های مناسب و لذت‌بخش برای مطالعه ایجاد کنید و با الگو بودن در کتابخوانی و فراهم کردن کتاب‌های جذاب علاقه او به خواندن را تقویت کنید.

چگونه کودکان را تشویق به کتابخوانی کنیم؟

برای تربیت کودک کتابخوان و تشویق او به کتابخوانی، کتاب‌هایی مطابق با علایق او  فراهم کنید. همچنین، به او اجازه دهید خودش کتاب انتخاب کند و زمان‌های منظم و لذت‌بخشی برای مطالعه ایجاد کنید.

چطور کودکان را از سن پایین به کتاب علاقمند کنیم؟

برای علاقمند کردن کودک از سنین پایین به کتاب، باید با خواندن روزانه داستان برای او، ایجاد محیطی پر از کتاب و استفاده از کتاب‌های مصور و تعاملی، علاقه و کنجکاوی او را نسبت به خواندن تقویت کنید.

بهترین سن برای شروع کتابخوانی کودک چه زمانی است؟

بهترین زمان برای شروع کتابخوانی کودک از بدو تولد است، زیرا حتی شنیدن صدای والدین هنگام خواندن کتاب، رشد زبانی و عاطفی او را تقویت می‌کند. بنابراین برای تربیت کودک کتابخوان از همان نوزادی اقدام کنید.

چه مدت زمان کتابخوانی روزانه برای کودکان مناسب است؟

زمان مناسب برای کتابخوانی روزانه کودک حدود ۳۰ دقیقه است، اما بسته به سن و علاقه او این مدت می‌تواند کمتر یا بیشتر باشد.

چگونه می‌توان مطالعه را با فعالیت‌های روزمره کودک همراه کرد؟

علاوه بر کتاب‌های داستانی، می‌توانید با فرزندتان علائم راهنمایی و رانندگی، نوشته‌های بسته‌بندی مواد غذایی یا دستورالعمل‌های ساده را بخوانید تا او با دنیای نوشتار آشناتر شود. این یک ترفند عالی برای تربیت کودک کتابخوان است!

کتاب‌های تصویری تا چه سنی مناسب هستند؟

از نوزادی تا پیش‌دبستانی می‌توانید از کتاب‌های تصویری برای تربیت کودک کتابخوان استفاده کنید. همچنین، در سنین بالاتر هم می‌توانید از آن‌ها همراه با کتاب‌های متنی استفاده کنید.

منبع: unicef, babycenter