علائم سخت‌ گیری به کودکان: 19 نشانه والدین سختگیر + رفتار صحیح

علائم سخت گیری به کودکان چیست؟ اگر می‌بینید نسبت به کودک خود کم تحمل هستید، برای او تایم فراغت و تفریح کمی می‌گذارید یا قوانین و مقررات بسیار زیادی برای او تعیین می‌کنید، پس احتمالاً کمی دارید زندگی را برای او سخت می‌کنید! درست است که سخت گیری در برخی از جوانب زندگی کودک مهم است. اما اعمال بیش از حد آن می‌تواند به رابطه بین والد و فرزند لطمه بزند و تاثیرات منفی در رشد عاطفی او داشته باشد.

بنابراین، اگر می‌خواهید در مورد نشانه های والدین سخت گیر و در پیش گرفتن روش‌های منطقی در این مورد بیشتر بدانید، با ما در ادامه این مقاله از وبلاگ مامانی نو همراه باشید تا از دیدگاه یک روانشناس کودک بدان بپردازیم.

مفهوم سخت گیری به کودکان

در یک خانواده سخت گیر، جایی برای گفت‌وگو، شنیدن نظر کودک یا همراهی عاطفی با او وجود ندارد و معمولاً با تنبیه، داد زدن یا گرفتن محبت همراه است.

سخت گیری یعنی شما به‌عنوان پدر یا مادر از فرزندتان توقع دارید بدون چون‌وچرا از حرفتان اطاعت کند، بدون این‌که برایش توضیح بدهید چرا چنین خواسته‌ای دارید. شاید فکر کنید این کار نظم می‌آورد، اما در واقع باعث ترس، نافرمانی پنهانی یا ضعف اعتمادبه‌نفس در بچه‌ها می‌شود. اما توجه داشته باشید این به معنای پاسخ مثبت به تمام خواسته های بچه ها نیست و نه گفتن به کودکان در خیلی موارد الزامی است. اما آیا می‌دانید که علائم سخت گیری به کودکان چیست؟

علائم سخت‌‌ گیری به کودکان: علائم والدین سخت گیر

انواع نشانه والدین سختگیر متفاوت هستند و شامل این موارد می‌شوند:

1. دروغ گفتن کودک به صورت مکرر از علائم سخت‌‌ گیری به کودکان

اگر فضای خانه پر از ترس و بی‌اعتمادی باشد، طبیعی است که کودک احساس امنیت نکند و به جای گفت‌وگوی صادقانه، به پنهان‌کاری رو بیاورد.

وقتی بیش از حد سخت‌گیر باشید، فرزندتان از ترس واکنش شما ترجیح می‌دهد واقعیت را پنهان کند یا دروغ بگوید تا خودش را از تنبیه نجات دهد.

2. کم تحمل بودن از اثرات سخت گیری والدین به کودک

سخت گیری زیاد نسبت به بازیگوشی‌های کودک به‌تدریج شما را کم‌تحمل می‌کند و باعث می‌شود نسبت به رفتارهای طبیعی کودکان واکنش منفی نشان بدهید. اگر تحمل بازی‌ها و شوخی‌های ساده کودک‌تان را ندارید و زود او را منع می‌کنید، یعنی دارید سخت‌گیری می‌کنید.

3. نداشتن یا کم بودن تایم فراغت و تفریح کودک از نشانه های والدین سختگیر

کودکان به وقت فراغت نیاز دارند تا رشد طبیعی، شاد و سالمی داشته باشند، نه این‌که دائم در چارچوب محدودیت‌ها باشند.

اگر فرزندتان بیشتر وقتش را صرف رعایت قوانین شما و انجام وظایف می‌کند و کمتر فرصت بازی و تفریح دارد، این یکی از علائم سخت گیری به کودکان است.

4. کنار زدن والدین از سوی کودک از علائم سخت گیری به کودکان

وقتی بیش از حد سخت‌گیر باشید، فرزندتان احساس راحتی نمی‌کند و کم‌کم مسائل مهم را از شما پنهان می‌کند. این فاصله‌گیری یعنی کودک شما را کنار می‌زند چون از قضاوت یا واکنش تندتان می‌ترسد.

5. وضع قوانین زیاد از نشانه های والدین سختگیر

وقتی قوانین زیادی برای فرزندتان می‌گذارید که نمی‌توانید همه آن‌ها را به‌درستی اجرا کنید، این نشان‌دهنده سخت گیری بیش از حد شماست. بنابراین، بهتر است قوانین محدود و واضح داشته و در اجرای آن‌ها پایبند باشید تا تأثیر مثبت‌تری داشته باشد.

6. قوانین غیرقابل تغییر والدین سخت گیر

اگر هیچ‌وقت در قوانین انعطاف نشان ندهید، کودک در موقعیت‌های خاص احساس امنیت و راحتی نمی‌کند و ممکن است به خطر بیفتد. در نتیجه، قوانین باید روشن و ثابت باشند، اما اگر همیشه بی‌چون‌وچرا اجرا شوند، نشانه‌ای از سخت گیری بیش از حد شماست.

7. تمرکز بر قوانین، روتین‌ها و محدودیت‌ها از علائم سخت گیری به کودکان

اگر بیش از حد روی قوانین، روتین‌ها و محدودیت‌ها تمرکز کنید، ممکن است ناخواسته فضای خشن و کنترل‌گرانه‌ای برای فرزندتان بسازید. چنین رفتاری جلوی رشد استقلال، خلاقیت و گفت‌وگوی سازنده با کودک را می‌گیرد و از علائم سخت گیری به کودکان است.

8. تمرکز صرف بر مکالمات رسمی از نشانه‌های سختگیری والدین به کودک

اگر هنگام صحبت با فرزندتان فقط درباره درس و نمره حرف می‌زنید و سراغ موضوعات صمیمی یا اجتماعی نمی‌روید، این نشان می‌دهد که فضای ارتباط رسمی و محدود است. چنین مکالماتی معمولاً نتیجه سخت گیری بیش از حد هستند و باعث می‌شوند که کودک احساس نزدیکی و راحتی با شما نداشته باشد.

9. تهدیدهای اغراق‌آمیز پدر و مادر سخت گیر

وقتی کودک را با تهدیدهای اغراق‌آمیز مثل گرفتن همه وسایل یا بیرون کردن از خانه می‌ترسانید، در واقع نشانه‌ای از سخت گیری بی‌اثر را نشان می‌دهید. این تهدیدها چون عملی نمی‌شوند، نه‌تنها کارساز نیستند، بلکه به کودک یاد می‌دهند حرف‌تان را جدی نگیرد و رفتار نادرست را تکرار کند.

10. عشق شرطی علائم سخت گیری به کودکان

اگر محبت را مشروط به رفتار خوب کودک کنید، یعنی فقط وقتی دوستش دارید که مطابق میل شما رفتار کند، این نشانه‌ای از سخت گیری است. چنین رفتاری باعث می‌شود کودک احساس ناامنی کند و فکر کند ارزشمندی‌اش وابسته به رضایت شماست، نه خودش.

11. استفاده از کلمات نادرست از نشانه های والدین سختگیر

حتی اگر با لحن آرام حرف بزنید، استفاده از کلمات تند یا نادرست می‌تواند به کودک آسیب بزند و یکی از علائم سخت گیری به کودکان است. روان‌شناسان تأکید دارند که محتوای حرف‌ها از نحوه گفتن آن‌ها مهم‌تر است و باید مراقب واژه‌هایی باشید که انتخاب می‌کنید.

12. وقت نگذاشتن برای فرزندان از علائم سخت گیری به کودکان

اگر فقط به فرزندتان دستور دهید بدون این‌که کنارشان باشید و برایشان زمان بگذارید، نشان‌دهنده سخت گیری و دوری از همراهی است. والدین موفق با صرف وقت و حضور فعال، حمایت و انگیزه لازم را به کودک می‌دهند.

13. صحبت نکردن با کودکان در مورد بلوغ

در صورتی که درباره بلوغ با فرزندتان صحبت نمی‌کنید و تصور گفت‌وگوی صمیمی در این‌باره برایتان سخت است، به تدریج بین خودتان و فرزندتان فاصله می‌اندازید، چون او را مجبور می‌کنید به‌تنهایی و بدون راهنمایی شما با موضوعی مهم روبه‌رو شود.

14. فرزندتان دوستانش را به خانه نمی‌آورد

اگر فرزندتان دوستانش را به خانه نمی‌آورد، ممکن است احساس کند شما بیش از حد سخت‌گیر، پرسشگر یا منتقد هستید و برایش فضای امن و راحتی فراهم نکرده‌اید. این یعنی خانه برای او جای آرامی نیست که بخواهد آن را با دیگران به اشتراک بگذارد.

15. شنیده نشدن صدای کودک از نشانه‌های سخت گیری والدین به کودکان

وقتی فرصتی به فرزندتان نمی‌دهید که آزادانه نظرش را بگوید، دارید به او پیام می‌دهید که حرفش مهم نیست و این یکی از علائم سخت گیری به کودکان است. بنابراین، حتی اگر با حرفش موافق نیستید، باید به او اجازه بدهید احساس و فکرش را با شما در میان بگذارد.

16. ممنوع بودن همه چیز حتی رفتن به خانه دوستان از علائم سخت گیری به کودکان

اگر همه چیز را برای فرزندتان ممنوع می‌کنید، به او این تصور را می‌دهید که به انتخاب‌ها و رشد اجتماعی‌اش اعتماد ندارید. یک نشانه والدین سخت گیر ندادن حق انتخاب به فرزند است. این در حالی‌ است که می‌توانید با توضیح نگرانی، اجازه بدهید تا او چیزهای متفاوتی را تجربه کند و در کنارش باشید.

17. نپرسیدن نظر فرزندان از نشانه‌های والدین سخت گیر

اگر هیچ‌وقت نظر فرزندتان را در تصمیم‌ها نمی‌پرسید، دارید به او یاد می‌دهید که فقط باید اطاعت کند، نه اینکه برای خود فکر کند یا نظر بدهد. این یک نشانه والدین سخت گیر است و باعث می‌شود کودک هم در آینده برای شنیده شدن از شیوه‌های تند یا ناسالم استفاده کند.

18. پاداش دادن به خروجی و نه به تلاش‌های کودک از علائم سخت گیری به کودکان

وقتی فقط به نتیجه‌ی کار فرزندتان پاداش می‌دهید و تلاش‌های او را نادیده می‌گیرید، باعث می‌شوید فشار و اضطراب در او زیاد شود و ذهنش تنها به برد یا شکست معطوف شود. این رفتار نشانه والدین سخت گیر است که باید مراقب آن باشید.

19. طغیان احساسی شدید از علائم سخت گیری به کودکان

وقتی شما خیلی سختگیرانه رفتار می‌کنید، فرزندتان نمی‌تواند احساساتش را کنترل کند و ممکن است به طغیان‌های احساسی شدید دچار شود. این یکی از علائم سخت گیری به کودکان است و شما باید سبک فرزندپروری‌تان را آرام‌تر کنید تا به رشد مهارت‌های مهم زندگی کودکتان کمک کنید.

شیوه درست والدگری و حد و مرز سخت گیری با کودکان

حالا که در مورد نشانه‌های سخت گیری تربیت والدین صحبت کردیم، بیاید شیوه درست تربیت و پرورش کودکان را بررسی کنیم. درست است که گذاشتن قوانین و حد و مرزها برای پرورش کودک مهم است، اما تاکید و سختگیری بیش از حد هم می‌تواند اثر منفی روی رشد کودکان بگذارد. بنابراین، در پرورش کودک بهتر است این موارد رعایت کنید:

تعیین قوانین و روتین‌های واقع‌بینانه

برای مثال می‌توانید به او بگویید که در روزهای غیر تعطیل هفته باید سر ساعت خاصی به خواب برود. اما برای آخر هفته‌ها می‌توانید برای او استثنا قائل شوید.

انتظارات منطقی

به او وظایف مناسب سنش را بدهید و از او انتظار داشته باشید تا با اعضای خانواده‌اش مهربان باشد.

تنبیه با پیامدهای طبیعی

به جای این که به او بگویید: «اگر این لباس را نپوشی، این را برای تو ممنوع می‌کنم.» به او بگویید که «اگر این لباس را نپوشی ممکن است سرما بخوری.»

جدول مقایسه فرزندپروری سختگیرانه و متعادل

برای اینکه انواع نشانه والدین سختگیر را بهتر متوجه شوید، اجازه دهید تا در جدل زیر تفاوت بین والدین سختگیر و نرمال را بررسی کنیم:

تبعات سخت گیری به فرزندان: تاثیرات منفی سختگیری به کودکان

اگر به کودکتان بیش از حد سختگیری کنید، طبیعتاً پیامدهایی در زندگی‌اش خواهد داشت که عبارتند از:

1. عزت نفس پایین فرزندان

یکی از علائم سخت گیری به کودکان این است که مدام به نظر فرزندتان بی‌توجهی می‌کنید و او را بابت ابراز عقیده سرزنش خواهید کرد. به این صورت، او کم‌کم اعتماد به نفسش کاهش می‌یابد و همیشه در تصمیم‌گیری‌ها به خودش شک می‌کند.

2. عدم استقلال فکری

وقتی همیشه برای فرزندتان تصمیم می‌گیرید و به او اجازه نمی‌دهید خودش فکر کند، او کم‌کم وابسته به راهنمایی دیگران می‌شود و توانایی تصمیم‌گیری مستقل را از دست می‌دهد؛ این یعنی که فرصت رشد فکری را از او گرفته‌اید.

3. ترس از تجربه و ریسک کردن

وقتی شما سختگیرانه رفتار می‌کنید، فرزندتان از ترس شکست و اشتباه، جرأت امتحان کردن تجربه‌های جدید را از دست می‌دهد و این محدودیت باعث می‌شود فرصت یادگیری و رشد را از خود محروم کند.

4. ذهن بدون انعطاف

سخت گیری زیاد باعث می‌شود فرزندتان دنیا را فقط سیاه و سفید ببیند و در پذیرش تفاوت‌ها و تنوع افراد دچار مشکل شود.

5. استرس و اضطراب

یکی از تبعات و علائم سخت گیری به کودکان این است که آنها همیشه تحت فشار هستند و با استرس زندگی می‌کنند، چون باید دائماً مراقب گفتار، رفتار و افکار خود باشند.

6. تمایل به پنهان کردن احساسات

فرزند شما وقتی سختگیر باشید، یاد می‌گیرد احساساتش را پنهان کند چون فکر می‌کند ابراز آن‌ها پذیرفته نیست.

7. انفعال ذاتی فرزندان والدین سختگیر

وقتی همیشه زندگی فرزندتان را کنترل کنید، او کم‌کم به فردی منفعل تبدیل می‌شود، به طوری که حتی بعد از بزرگ‌سالی هم نمی‌تواند زندگی‌اش را به‌دست بگیرد.

آیا سخت گیری والدین به فرزندان مزایایی دارد؟

در بخش قبل، بیشتر در مورد پیامدهای منفی سخت گیری والدین به کودکان صحبت کردیم. اما در حد متعادل، سخت گیری مزایایی هم برای خودش دارد:

1. عملکرد تحصیلی بهتر

در بخش‌های قبلی گفتیم که یکی از علائم سخت گیری به کودکان در بخش آموزش و تحصیلی خودش را نشان می‌دهد. اما اگر  به طور مناسب به او سختگیری کنید، می‌توانید او را تشویق کنید تا بیشتر تلاش کند و در درس و آینده شغلی موفق‌تر باشد.

2. خویشتن‌داری بیشتر

سخت گیری باعث می‌شود فرزندتان به رعایت حدود و مرزها عادت کند و کنترل بیشتری بر رفتار خود پیدا کند.

3. اعتماد بنفس بیشتر

وقتی فرزندتان را به تلاش و پیشرفت مستمر تشویق می‌کنید، یاد می‌گیرد با مشکلات مقابله کند و این تجربه باعث افزایش اعتماد به نفس و موفقیت او می‌شود.

سوالات متداول در خصوص علائم سخت گیری به کودکان

در ادامه به برخی از پرسش‌های رایج در رابطه با نشانه‌های سخت گیری والدین به کودکان پاسخ می‌دهیم:

اثرات منفی تربیت سختگیرانه بر کودکان چیست؟

عزت نفس کم، نداشتن استقلال فکری، ترس از تجربه و ریسک کردن و استرس و اضطراب چند نمونه از اثرات منفی تربیت در یک خانواده سخت گیر هستند.

نشانه‌های سخت گیری زیاد والدین به فرزندان چیست؟

دروغ گفتن مکرر کودک، کنار زدن والدین توسط او، عشق شرطی و استفاده از کلمات نادرست توسط والدین جزو علائم سخت گیری به کودکان است.

آیا تعیین قوانین زیاد به معنی سخت گیری است؟

بله. تعیین قوانین زیاد و مخصوصاً غیر قابل انعطاف برای کودک می‌تواند نشانه سختگیری والدین باشد.

آیا سخت گیری در تربیت فرزندان باعث موفقیت بیشتر آنها می‌شود؟

تا حدی سخت گیری برای انگیزه دادن و تشویق کودک در موفقیت فردی خوب است. اما سختگیری بیش از حد می‌تواند باعث کاهش عزت نفس و حتی جلوگیری از پیشرفت در زندگی شود.

سخت گیری منطقی و افراطی چه تفاوتی با هم دارند؟

والدین سخت‌گیر منطقی قوانین‌شان برای کودک انعطاف‌پذیر و با محبت همراه است. اما سخت گیری افراطی بدون انعطاف و حمایت عاطفی تنها بر کنترل و اطاعت تأکید دارد. بنابراین، یکی از علائم سخت گیری به کودکان، گذاشتن قوانین زیاد، بدون انعطاف و محبت است.

منبع: webmd, simplyrootedfamily