انواع ترس در کودکان: معرفی 21 ترس کودکان + عوارض و روش درمان

انواع ترس در کودکان از جمله ترس های شبانه، ترس از تاریکی، جدایی، ترس از موجودات خیالی بخش طبیعی و جدایی‌ناپذیری از رشد روانی آن‌ها است که نقش مهمی در شکل‌گیری مهارت‌های مقابله‌ای و شناختی دارد. ترس‌ های کودکان بسته به سن، شخصیت و محیط زندگی متفاوت است و شامل موارد بیشتری چون ترس از حیوانات، ترس از جنگ، ترس از صداهای بلند، شکست و موقعیت‌های اجتماعی می‌شود.

شناخت دقیق انواع ترس کودکان و علل آن‌ها، مانند تخیل، تجربه‌های جدید و نیاز به امنیت به والدین و مربیان کمک می‌کند تا به شیوه‌ای علمی و موثر با این احساسات طبیعی کودکان برخورد کنند. در ادامه این مطلب بلاگ مامانینو از دیدگاه یک روانشناس کودک بیشتر در خصصوص ترس‌های کودکان و راه‌های مدیریت و مقابله با آنها صحبت می‌کنیم.

روانشناسی ترس کودکان: آیا ترس در کودکان طبیعی است؟

ترس، واکنشی طبیعی در فرآیند رشد کودک است و ترس‌ها در کودکان بیانگر مراحل مختلف تکامل روانی و شناختی آن‌ها است.

ترس در کودکان بخشی از روند طبیعی رشد ذهنی و عاطفی به‌شمار می‌رود. انواع ترس در کودکان مثل ترس از تاریکی یا ترس از حیوانات در واقع یک مکانیسم دفاعی برای مقابله با ناشناخته‌ها است. این ترس‌ها معمولاً موقتی و سازگارانه‌اند اما اگر شدید یا طولانی شوند، ممکن است نیاز به بررسی و حمایت تخصصی داشته باشند.

رایج ترین انواع ترس در کودکان

رایج‌ترین انواع ترس در کودکان شامل ترس از جدایی، تاریکی، شکست، موجودات خیالی و موقعیت‌های اجتماعی است که اغلب با رشد ذهنی کودک و راهنمایی درست والدین تغییر می‌کنند.

هر یک از ترس‌ های کودکان ریشه در نیاز به امنیت، پذیرش و موفقیت دارد. این ترس‌ها اگرچه طبیعی هستند، اما در صورت شدت یا ماندگاری زیاد، نیاز به توجه روان‌شناختی دارند. در ادامه، به چند نمونه از شایع‌ترین انواع ترس‌ های کودکان اشاره می‌کنیم:

1. ترس از شکست از مهم ترین انواع ترس در کودکان

از مهم‌ترین انواع ترس در کودکان که اغلب در محیط‌های آموزشی یا در مواجهه با انتظارات والدین بروز می‌کند، ترس از شکست است. این ترس با احساس ناکافی بودن و ترس از نارضایتی اطرافیان همراه می‌شود.

2. وحشت کودک از موقعیت‌های اجتماعی

یکی از ترس‌ های طبیعی در کودکان برای حضور در موقعیت‌های جدید مانند شروع مدرسه یا صحبت در جمع است. علت این نوع ترس می‌تواندفقط مواجه شدن با شرایط ناشناخته و کمبود مهارت‌های اجتماعی باشد یا کمی شدیدتر از قضاوت دیگران یا تجربه‌های ناخوشایند قبلی بروز کرده‌ است.

3. ترس از عقب ماندن از دیگران از مهم ترین انواع ترس در کودکان

مقایسه شدن با همسالان یکی از دلایل اصلی انواع ترس‌های کودکان است که در برخی از موارد تا بزرگسالی نیز همراه آن‌ها است. مقایسه موجب اضطراب، حس رقابت ناسالم و حتی کناره‌گیری می‌شود.

4. ترس کودک از ترک خانه یا جدایی از خانواده

از ترس های طبیعی در کودکان مخصوصا در سنین پیش‌دبستانی و دبستان ترس از تنها ماندن است. کودک در این مرحله احساس وابستگی عاطفی شدیدی دارد و جدایی از والدین یا فضای آشنا می‌تواند برایش تهدیدکننده و اضطراب‌آور باشد.

5. استرس و ترس افشا شدن رازها

یکی دیگر از دلایل انواع ترس در کودکان حس گناه یا تجربه موقعیت‌هایی است که نیاز به پنهان کاری دارد.

6. ترس از آینده از ترس های کودکان

ابهام درباره آینده‌ی تحصیلی، خانوادگی یا حتی سلامتی، می‌تواند یکی از ترس های مهم و پنهان در میان انواع ترس در کودکان است.

7. ترس از تاریکی از مهم ترین انواع ترس در کودکان

از رایج‌ترین انواع ترس‌ های طبیعی کودکان که اغلب با تخیلات کودکان از ناشناخته‌ها همراه است، ترس از تاریکی است.

8. ترس از موجودات خیالی از ترس های کودکان

اوج ترس از موجودات خیالی در سن 3 تا 7 سالگی است که اگر درست با آن مقابله نشود، حتی در سنین بزرگسالی نیز آزار دهنده خواهند بود. نمونه‌های رایج تر انواع ترس در کودکان از موجودات خیالی با شنیدن داستان‌های ترسناک یا فیلم‌های نامناسب رخ می‌دهد.

9. ترس از شرایط آب و هوا (رعد و برق) از انواع ترس کودکان

صداهای غیر قابل پیش‌بینی مثل صدای باد و رعد و برق یکی از انواع ترس کودکان است که می‌توان با توضیحات ساده خیلی راحت آن‌ها را رفع کرد.

10. ترس از تنهایی از انواع ترس در کودکان

یکی از ترس های طبیعی کودکان ترس از تنهایی است. حضور حمایت‌گر والدین و ایجاد حس امنیت از مهم‌ترین وظایف والدین است که کوتاهی در آن موجب ترس‌های عمیق و ریشه‌دار در کودکان می‌شود.

11. ترس کودک از ماسک‌ها یا لباس‌های عروسکی خاص

ظاهر غیرواقعی یا اغراق‌شده برخی از لباس‌ها و ماسک‌ها دلیل ترس های کودکان است. شکل و قیافه‌‌های ناشناخته برخی از عروسک‌ها می‌تواند برای کودکان تهدیدآمیز و گیج کننده باشد.

12. ترس کودکان از پزشک و دکتر رفتن

یکی از رایج‌ترین موارد در میان ترس‌های کودکان که اغلب به دلیل تجارب دردناک گذشته، محیط ناآشنا یا ترس از تزریق ایجاد می‌شود، ترس از دکتر رفتن است.

13. ترس از حمام یا سرویس بهداشتی از انواع ترس در کودکان

از دیگر انواع ترس‌ها در کودکان که به دلایل مختلفی مانند تجربه افتادن در آب، شنیدن صداهای بلند یا ترس از موجودات خیالی در محیط بسته شکل می‌گیرد، موجب ترس از حمام یا سرویس بهداشتی می‌شود.

14. ترس کودک از حیوانات

ترس از حیوانات یکی از رایج ترین انواع ترس در کودکان است. مهم ترین دلایل ترس‌ های کودکان از حیوانات مواجهه ناگهانی، تقلید از ترس بزرگ‌ترها یا نداشتن آشنایی کافی با رفتار آن‌ها است.

15. ترس های شبانه کودکان یکی از مهم ترین انواع ترس در کودکان

کابوس، وحشت شبانه یا ترس از خوابیدن تنها از رایج ترین ترس ها در کودکان هستند که در برخی از موارد موجب شب ادراری نیز می‌شوند. این نوع ترس ممکن است ناشی از استرس روزانه، تخیلات فعال یا تغییرات محیطی باشد.

16. ترس از جنگ از ترس های کودکان

از جدی‌ترین و آزاردهنده‌ترین ترس‌ های کودکان که معمولاً از طریق شنیدن اخبار، تماشای تصاویر خشونت‌آمیز یا صحبت‌های بزرگ‌ترها ایجاد می‌شود، ترس از جنگ است.

17. ترس از بیماری و مرگ از انواع ترس در کودکان

از رایج‌ترین انواع ترس‌ها در کودکان، به‌ویژه در سنین 6 تا 10 سال که کودک شروع به درک مفهوم مرگ یا تجربه از دست دادن پیدا می‌کند، ترس از بیماری و مرگ است.

18. ترس کودکان از صداهای بلند

ترس‌های شایع کودکان که می‌تواند ناشی از حساسیت بیش از حد حسی، تجربه‌ی ناگهانی صداهای ترسناک (مثل آتش‌بازی یا جاروبرقی) یا عدم آمادگی ذهنی کودک باشد، ترس از صداهای بلند است. به همین دلیل می‌توان این مورد را نیز در لیست انواع ترس در کودکان قرار داد.

19. ترس از افراد غریبه

علت ترس کودکان از دیگران معمولاً به‌واسطه غریبه بودن چهره، لحن صدا یا رفتار غیرمنتظره آن‌ها است. این ترس از حدود 8 ماهگی آغاز می‌شود و بخشی طبیعی از رشد اجتماعی کودک به‌شمار می‌رود.

20. وحشت و ترس کودک از آب

تجربه افتادن در آب، عدم آشنایی با محیط استخر یا حمام یا تقلید از ترس والدین از دلایل ترس کودکان از آب است.

21. نگرانی و ترس از امتحان و عصبانیت معلم از انواع ترس در کودکان

مهم‌ترین ترسهای کودکان در سنین مدرسه که معمولاً به دلیل فشار عملکرد، ترس از اشتباه و ارزیابی منفی شکل می‌گیرد، ترس از امتحان و معلم است.

انواع ترس در کودکان در سنین مختلف

در هر مرحله از رشد، با توجه به تغییرات شناختی، عاطفی و تجربیات محیطی انواع ترس کودکان شکل می‌گیرد. شناخت تفاوت‌ها به والدین و مربیان کمک می‌کند تا واکنش مناسب‌تری نسبت به ترس‌های کودک نشان داده و از تشدید اضطراب آن‌ها جلوگیری نمایند.

انواع ترس در کودکان زیر 2 سال

صداهای بلند، حضور غریبه‌ها، جدایی از مادر و افتادن از انواع ترس در بچه‌های زیر 2 است. بیشتر این ترس‌ها به دلیل غریزه بقا و ناتوانی در درک کامل محیط ایجاد می‌شوند.

ترس در نوپایان 2 تا 4 سال

تاریکی، موجودات خیالی، حیوانات، توالت رفتن و ماسک‌ها از انواع شایع ترس در کودکان 3 سال است. تخیل فعال و ناتوانی در تفکیک واقعیت از خیال، دلیل اصلی این ترس‌ها است.

انواع ترس در کودکان 5 تا 7 سال

جدایی از والدین، درک صدمه دیدن عزیزان، مدرسه و تصمیم‌گیری به تنهایی از رایج‌ترین انواع ترس در کودکان 7 ساله است. البته که کودک در این سن تاحدی واقع‌گرا است اما هنوز خیلی از موقعیت‌ها برای او تهدیدآمیز تلقی می‌شود.

ترس در بچه های بالای 7 سال

نگرانی درباره عملکرد در مدرسه، قضاوت همسالان، مرگ عزیزان و بلایای طبیعی از موارد مهم انواع ترس در کودکان 8 ساله است. توانایی درک واقعیت و آینده‌نگری باعث شکل‌گیری این ترس‌ها می‌شود.

انواع ترس در کودکان 10 ساله

فشارهای اجتماعی، ترس از امتحان، طرد شدن، بیماری و شکست از انواع ترس‌هایی است که کودکان 10 ساله ممکن است تجربه کنند. چون کودک در این سن به هویت فردی و موفقیت در اجتماع اهمیت زیادی می‌دهد.

انواع ترس در کودکان دبستانی

ترس از معلم، صحنه‌های خشن، افشا شدن رازها، یا شکست در رقابت‌های درسی رایج ترین ترس‌ها در کودکان دبستانی است. این ترس‌ها معمولاً با اضطراب عملکرد و افزایش مسئولیت‌های تحصیلی مرتبط هستند.

ترس منطقی در برابر ترس غیرمنطقی کودکان و رفتار والدین

در مواجهه با ترس‌های کودکان، تشخیص تفاوت میان ترس منطقی و غیرمنطقی و واکنش درست والدین، نقش کلیدی در کاهش اضطراب و تقویت احساس امنیت کودک دارد.

شناسایی انواع ترس در کودکان از جمله ترس منطقی (بر اساس تجربه واقعی خطر) یا ترس غیرمنطقی (بر پایه تخیل یا سوءبرداشت) به والدین و متخصصان کمک کند تا برخورد مناسبی برای رفع آن ارائه دهند:

1. ترس کودک را بپذیرید و احساسات او را تایید کنید

هر ترسی، حتی اگر به نظر بزرگ‌ترها غیرواقعی باشد، برای کودک واقعی و مهم است. تأیید احساس کودک باعث ایجاد امنیت روانی می‌شود.

2. در مورد ترس کودک با او صحبت کنید

با زبان ساده و بدون قضاوت درباره‌ی منشأ انواع ترس کودکان صحبت کنید. این گفت‌وگو به کودک کمک می‌کند تا احساساتش را بهتر درک و بیان کند.

3. با هم روی حل مشکل کار کنید

راه‌حل‌های عملی و تدریجی برای کاهش انواع ترس در کودکان ارائه دهید. مشارکت کودک در این روند حس کنترل و قدرت مقابله را در او تقویت می‌کند.

4. حمایت آرام و بی‌کلام ارائه دهید

گاهی حضور آرام و فیزیکی والدین، بدون صحبت زیاد، می‌تواند بیشتر از هر توضیحی به کودک احساس امنیت دهد.

عوارض و تاثیر ترسیدن کودکان

انواع ترس در کودکان اگرچه در حد طبیعی، بخشی از روند رشد روانی است. اما ترس‌های مکرر، شدید یا درمان‌نشده می‌توانند آثار مخربی بر سلامت ذهن، رفتار و عملکرد تحصیلی کودک داشته باشند.

1. عوارض ترس شدید در کودکان بر ذهن

ترس شدید و مزمن در بلندمدت، موجب افزایش اضطراب، اختلال در تمرکز، اختلال خواب و کاهش توانایی پردازش منطقی شود.

2. عوارض رفتاری ترس در کودک

پرخاشگری، انزواطلبی، شب‌ادراری، ناخن‌جویدن یا وابستگی بیش‌ازحد به والدین از واکنش‌های انواع ترس در کودکان است.

3. عوارض انواع ترس در کودکان بر تحصیل آنها

افت عملکرد تحصیلی، غیبت‌های مکرر، اضطراب امتحان یا اجتناب از محیط مدرسه از عوارض ترس‌ های کودکان بر کیفیت تحصیل آن‌ها است.

استراتژی‌های مبارزه با انواع ترس در کودکان: روش درمان ترس کودکان

درمان ترس‌های کودکان نیازمند ترکیبی از گفت‌وگوی حمایتی، مواجهه تدریجی، آموزش مدیریت اضطراب و شناخت دقیق نوع ترس کودک است.

استفاده از روش‌های علمی برای کاهش و درمان ترس در کودکان که مزمن، شدید و آزاردهنده شده‌اند، بسیار ضروری است. هدف این استراتژی‌ها، افزایش تاب‌آوری کودک، تقویت مهارت‌های مقابله‌ای و ایجاد حس کنترل بر شرایط ترسناک است.

1. تکنیک‌های پرت کردن حواس کودک

در موقعیت‌های ایجاد انواع ترس در کودکان، بازی، داستان‌گویی، موسیقی یا فعالیت‌های مورد علاقه می‌تواند توجه کودک را از عامل ترس منحرف کرده و واکنش عصبی او را کاهش دهد.

2. تکنیک‌های مواجهه و اقدام فعالانه در برابر ترس های کودکان

درمان تدریجی (exposure therapy) یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کنترل ترس های طبیعی کودکان است. کودک با هدایت والدین یا درمانگر، گام‌به‌گام در معرض عامل ترس خود قرار می‌گیرد و یاد می‌گیرد با آن مواجه شود، نه اینکه از آن اجتناب کند.

3. نوع ترس کودک را ارزیابی کنید

تشخیص اینکه ترس های کودکان منطقی، تخیلی، موقعیتی یا مرتبط با تجربیات گذشته است، به انتخاب بهترین روش درمانی کمک می‌کند. ارزیابی دقیق، گام اول در مداخله مؤثر است.

4. همه ترس‌ها یکسان نیستند

انواع ترس در کودکان متفاوت است. برخی رشدی و گذرا هستند، برخی دیگر نشانه مشکلات عمیق‌تری مثل اضطراب یا تروما. درک تفاوت‌ها از نظر شدت، تکرار و تأثیر، برای انتخاب رویکرد مناسب ضروری است.

5. از کودک بخواهید میزان ترس خود را مشخص کند

استفاده از مقیاس ساده (مثلاً از 0 تا 10) به کودک کمک می‌کند تا ترس خود را بیان و ارزیابی کند. این کار باعث افزایش خودآگاهی و مشارکت فعال کودک در فرآیند درمان می‌شود.

6. ترس‌ها را طبقه‌بندی کنید

تقسیم انواع ترس کودکان به قابل کنترل، نیمه‌قابل کنترل و غیرقابل کنترل به والدین و کودکان کمک می‌کند. ابتدا از ترس‌های ساده‌تر شروع کنید و به‌تدریج سراغ موارد پیچیده‌تر بروید.

7. مدیریت اضطراب را به کودک بیاموزید

آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی در مواجه با انواع ترس‌ها در کودکان مانند تنفس عمیق، تجسم مثبت، نوشتن احساسات یا استفاده از جملات تأکیدی می‌تواند برای ایجاد حس آرامش و امنیت بسیار کمک‌کننده باشد.

سوالات متداول در خصوص انواع ترس در کودکان

در این بخش به سوالات پرتکرار درباره انواع ترس درکودکان می‌پردازیم:

انواع ترس در کودکان کدامند؟

ترس از تاریکی، جدایی از والدین، شکست، حیوانات، صداهای بلند، موجودات خیالی، مرگ، جنگ، آینده و موقعیت‌های اجتماعی از جمله رایج‌ترین ترس‌ها در کودکان هستند.

علت ترس کودکان چیست؟

علل ترس می‌تواند ساده یا بسیار پیچیده باشد. اما به طور کلی شامل تجربه‌های ناخوشایند، تخیلات فعال، مشاهده واکنش بزرگ‌ترها، محیط ناآشنا یا رشد شناختی باشد.

علائم ترس در کودکان چیست؟

در بررسی انواع ترس در کودکان، علائمی مانند بی‌قراری، گریه، چسبیدن به والدین، پرخاشگری، شب‌ادراری یا سکوت ناگهانی دیده می‌شود.

آیا ترسیدن کودک می‌تواند خطرناک باشد؟

در صورت شدید بودن یا تکرار مداوم، ترس می‌تواند منجر به اختلالات اضطرابی، افت عملکرد تحصیلی و مشکلات رفتاری شود.

کودکان از چه سنی ترس را تجربه می‌کنند؟

انواع ترس های کودکان از حدود 6 تا 8 ماهگی شروع می‌شود و با رشد شناختی، ترس‌های پیچیده‌تری را تجربه می‌کند.

عوارض ترس شدید در کودک چیست؟

اضطراب مزمن، بی‌خوابی، افت تمرکز، اختلالات یادگیری، افسردگی در کودکان، پرخاشگری یا انزوا از عوارض شایع ترس در کودکان است.

روش برداشتن ترس بچه چیست؟

ترکیبی از پذیرش احساسات کودک، گفت‌وگوی حمایتی، مواجهه تدریجی، پرت‌کردن حواس، آموزش مدیریت اضطراب و همراهی عاطفی برای رفع ترس توصیه می‌شود.

آیا ترسیدن کودک می‌تواند تاثیر مثبت داشته باشد؟

بله، ترس های طبیعی در کودکان باعث می‌شود که او نسبت به خطرات واقعی هشیارتر شود.

درمان ترس کودکان در طب سنتی امکان‌پذیر است؟

برای کاهش انواع ترس در کودکان روش‌های طب سنتی نیز در کنار رویکردهای علمی، البته زیر نظر پزشک متخصص، به کار می‌رود.

منبع: understood, chop