کودک لجباز و پرخاشگر و روش های برخورد با او
کودک لجباز و پرخاشگر و شیوه صحیح تربیت و برخورد او
(مناسب برای والدین کودکان ۴ تا ۱۰ ساله)
کودک لجباز و پرخاشجو یکی از مواردی است که والدین زیادی از آن ناراضی و ناراحت هستند. لجبازی کودک با والدین دلیل رجوع بیشتر خانواده ها به متخصصین بوده تا بهتر بتوانند با پرخاشگری کودکان خود برخورد کنند. در این مقاله ابتدا به شناخت لجبازی، نافرمانی و پرخاشگری در کودکان پرداخته خواهد شد و در ادامه نحوه صحیح برخورد با این ویژگی ها بررسی می‌شود.
کودک لجباز، نافرمان و پرخاشگر چه رفتارهایی را از خود نشان می‌دهد؟
کودکان با لجبازی و نافرمانی خود به دنبال مخالفت با سایرین، آزار اطرافیان و عدم پیگیری دستورات هستند. پرخاشگری نیز که به معنای آسیب رسانی به خود، اشخاص و اشیا می‌باشد، در کودکان لجباز و نافرمان مکرر دیده می‌شود. نشانه های این کودکان که باعث رنجش والدینشان می‌شود، عبارت اند از:
عصبی بودن، جروبحث کردن با بزرگترها، نافرمانی از دستورات و قوانین بزرگترها، عدم سازش با سایرین، آزار دادن عمدی دیگران، سرزنش دیگران به خاطر اشتباهات و بدرفتاری های خود، زود ناراحت و عصبی و عصبانی شدن، استفاده از کلمات مستهجن، آسیب رسانی به سایرین و اشیای پیرامون و گاهی آسیب رسانی به خود.
چرا کودکان دست به لجبازی، نافرمانی و پرخاشگری می‌زنند؟
کودک با انجام لجبازی و پرخاشگری به دنبال رسیدن به خواسته‌های شخصی، ناراحت کردن دیگران، توجه و استقلال می‌باشد. رفتار و تربیت والدین مهمترین عامل ایجاد کننده لجبازی و پرخاشگری در کودکان می باشد ولی در به صورت کلی عوامل موثر عبارت اند از:
کنترل گری زیاد والدین، اشکال والدین در توجه به فرزند، شکست و ناکامی کودک، سرزنش زیاد والدین، انعطاف ناپذیری والدین در برابر خطاهای فرزند، تنش و ناآرامی در خانه و خانواده، تقویت ناخواسته رفتارهای منفی توسط والدین، حسادت کودک.
مهمترین راهکارهای مقابله با لجبازی و نافرمانی کودک کدام است؟
حال برای کاهش و کنترل رفتارهای ناخوشایند فرزندان چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟ در این راستا راه حلهای مختلفی وجود دارد که برخی از آنها، عبارت اند از:
۱. با انجام فعالیتهای خوشایند مشترک «مثل بازی کردن» رابطه صمیمی با کودک ایجاد کنید.
۲. شنونده خوبی برای کودک باشید و فرصتی را برای صحبت کردن به او بدهید.
۳. به کودک فرصت دهید تا در تصمیم گیری اموری که به او مربوط می شود «مثل انتخاب لباس یا اسباب بازی» شرکت کند.
۴. با توجه به ظرفیت و توان کودک به او دستور دهید و کار بخواهید.
۵. در خانه و خانواده فضایی آرام و بدون تنش ایجاد کنید.
۶. با دستورهای پیاپی و مکرر کودک را لای منگنه نگذارید.
۷. در کارها و امور شخصی کودک «مثل نحوه چینش کمد شخصی» مداخله نکنید.
۸. بین فرزندان خود فرق نگذارید و با آنها یکسان رفتار نمایید. (مطالعه بیشتر: حسادت به خواهر و برادر)
۹. نسبت به کودک با احترام صحبت و رفتار کنید.
امر و نهی کردن های مکرر باعث افزایش لجبازی کودک می شود.
۱۰. با انجام رفتارهای مثبت و پرهیز از رفتارهای نامناسب، الگوی مطلوبی برای کودک باشید.
۱۱. از تماشای فیلم های خشونت آمیز کودک، جلوگیری کنید.
۱۲. در مقابل فرزند به همسر خویش احترام بگذارید.
۱۳. سعی کنید مشکلات فرزند خود را ابتدا شناسایی کرده و بعد یکی یکی و گام به گام آنها را حل کنید.
۱۴. با همسر خود باید در خصوص نحوه رفتار با فرزندتان با یکدیگر به گفتگو و تبادل نظر بپردازید و به یک موضع واحد برسید.
۱۵. انتظارات خود را از کودک «چه رفتارهای مثبتی که باید انجام داده و چه رفتارهای منفی ای که نباید انجام دهد» دقیقاً مشخص کنید.
با قاطعیت در مقابل سماجت ها و لجبازی ها و پرخاشگری های کودک واکنش نشان دهید.
۱۶. عواقب مثبت و منفی انجام رفتارهای مطلوب یا نافرمانی را به کودک متذکر شوید.
۱۷. به جای شخصیت کودک، رفتار او را مورد تحسین یا انتقاد قرار دهید.
۱۸. درمقابل سماجت و پرخاشگری کودک قاطع باشید.
۱۹. همیشه به قول خود عمل کنید و از پاداش ها و تنبیه هایی که به آنها عمل نمیکنید، اصلا استفاده نکنید.
۲۰. در اصول تربیتی خود ثبات داشته باشید و دمدمی مزاج عمل نکنید.
۲۱. حتما به رفتارهای مثبت کودک توجه مناسب کنید.
۲۲. در هنگام نافرمانی ابتدا با ملایمت به کودک رفتار مطلوب فراموش شده را گوشزد و یادآوری کنید.
۲۳. علت لجبازی و پرخاشگری را از کودک جویا شوید و در راستای رفتارهای مورد نظر با یک دیگر مذاکره نمایید.
۲۴. آرامش خود را در هنگام لجبازی و پرخاشگری کودک خود، حفظ کنید.
رفتار های مثبت کودک خود را تحسین و تشویق کنید تا او را برای انجام کار های مثبت تحریک کنید.
۲۵. رفتارهای منفی کودک لجباز خود را تا هنگامی که به خود، دیگران یا اشیا آسیب وارد نمیکند مورد بی توجهی و خاموشی قرار دهید.
۲۶. رفتارهای ناشایست کودک را تنبیه و جریمه کنید ولی از آن به عنوان بیشترین وسیله اصلاح رفتار استفاده نکنید و بیشتر از پاداش بهره بگیرید.
۲۷. بعد از تنبیه و جریمه کردن رفتارهای ناشایست، با تنها گذاشتن از کودک بخواهید که بر روی اعمال خود فکر کند.
۲۸. در کنار انتقاد از رفتارهای منفی کودک «لجاجت و پرخاشگری»، رفتارهای مثبت او را تشویق کنید.
۲۹. با صحبت کردن «در قالب گفت و گو، قصه گویی، نمایش یا …» رفتارهای مثبت و مبتنی بر حل مسئله را به کودکان در برابر مشکلات آموزش دهید.
۳۰. از طریق ایجاد رقابت مثبت کودک را به انجام رفتارهای مثبت تحریک کنید.
۳۱. کودک را از زمینه های بروز لجبازی و پرخاشگری «مثل بیخوابی یا گرسنگی» دور کنید.
۳۲. در راستای رفع مشکلات فرزند خود از نظرات و راه حلهای سایرین استفاده کنید.
۳۳. با استفاده از فعالیتهای گروهی و بازی گونه کودک را ترقیب به انجام دستورهای خود «مثل مرتب سازی اتاق» کنید.
اثرات منفی تنبیه بدنی و کتک زدن کودک لجباز کدام است؟
متاسفانه بسیاری از والدین به علت نداشتن صبر لازم و همچنین آگاه نبودن از برخوردهای مناسب با لجبازی، نافرمانی و پرخاشگری فرزندان، راحت ترین اقدام را برای کنترل رفتارهای منفی کودکان خود انتخاب می‌کنند و آنها را کتک می‌زنند.
ولی این اقدام موقتی، اثرات منفی جدی ای دارند که برخی از آنها عبارت اند از:
ایجاد حس عجز و نا امیدی و به طبع افسردگی و پرخاشگری، پایین آمدن عزت نفس، سردرگمی در مشخص کردن رفتار مناسب و مطلوب، ایجاد حس کینه و دشمنی و انتقام، الگو برداری از رفتارهای پرخاشگرانه و آسیب زننده، افت تحصیلی، گوشه گیری از جمع، اشکال در دوست یابی، تداوم لجبازی و رفتارهای منفی، از بین رفتن استقلال و به طبع وابستگی و دنباله‌رویی افراطی، ایجاد اضطراب و ترس درونی دائمی، آسیب بدنی.
مطالعه بیشتر: عزت نفس کودک و آثار تشویق و تنبیه بر آن
چگونه از کودکان خود در برابر پرخاشگری دیگران محافظت کنیم؟
یکی از سوالات جدی والدین از متخصصین این است که در برابر همسالان پرخاشگر «در مدرسه یا محله» چه اقدامی باید انجام داد. توصیه می‌شود که از فرزندان خود خواسته شود که اولا با آنها فعالیت های مشترک مثل بازی انجام ندهند. از محل تجمع یا حضور آنها دوری نمایند و در نهایت نیز رفتارهای اشتباه آنها را به بزرگترها مثل والدین یا مربیان به منظور تنبیه شدن گزارش دهند. در نهایت برخورد و تربیت کودک لجباز امری دشوار ولی مهم است که هرگز نباید اصول رفتاری که بالا ذکر شد زیر پا گذاشته شود زیرا اثرات جبران ناپذیری در زندگی آینده او به همراه خواهد داشت.
