فرزندان نوجوان و سرکشی نوجوانی و برخورد والدین
فرزندان نوجوان و اختلافات بین والدین – نحوه صحیح ارتباط با آنها
(مناسب برای والدین نوجوانان 12 تا هجده ساله)
فرزندان نوجوان ارتباط خاصی با خانواده برقرار میکند و ازین رو رفتار خاصی نیز از سوی والدین باید با آن ها صورت بپذیرد تا بهترین ارتباط در خانواده ایجاد شود. فرزندان نوجوان به دلیل ورود به دوره تازه و ایجاد نیازها و در‌خواستهای جدید، بخش زیادی از زمان خود را در بین همسالان سپری می‌کنند و از والدین خود کمی فاصله می‌گیرند. در واقع به نظر می‌رسد که نوجوان یک شیوه جدید زندگی را آغاز کرده که چندان برای والدین قابل درک و فهم نیست. همین موضوع والدین را نگران میکند و باعث اختلاف و شکاف بین نسلی می‌شود. در این مطلب قصد داریم نحوه صحیح ارتباط والدین با نوجوانان و برخورد درست با اختلافات، کل کل کردن، نافرمانی و لجبازی فرزندان را مورد بررسی قرار دهیم.
نوجوانی به عنوان یک مرحله طوفانی
فرزندان نوجوان، فارغ از جنسیت، در این مرحله سنی به دنبال پیدا کردن هویت خود هستند و نقش های گوناگونی را امتحان می‌کنند. از سویی دیگر در پی کسب آزادی و استقلال هستند. همچنین برای کسب تجارب تازه زمان بیشتری را با گروه همسالان سپری می‌کنند و کمی از والدین و خانواده خود فاصله می‌گیرند. دیگر در این مرحله تابع مطلق بی چون و چرای عقاید والدین خویش نیستند و شیوه‌های رفتاری جدیدی را آزمایش می‌کنند.
در نتیجه والدین و نوجوانان با چالشها و مسائل جدیدی چون تاثیر پذیری زیاد از فشارهای گروهی و اجتماعی، انجام فعالیتهای خطرناک، امتحان فعالیتهای تفریحی جدید، وابستگی به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، ارتباط و دوستی با جنس مخالف، عدم ثبات خلقی و رفتاری، انزوای اجتماعی، تمایل به تنهایی، کمبود اعتماد به نفس و عزت نفس، مد‌گرایی، درگیری با هنجارها و ارزشهای خانوادگی و … مواجه می‌شوند.
با توجه به مطالب بالا، از بیشتر والدین و نوجوانان شنیده می‌شود که توسط طرف مقابل درک نمی‌شوند و هر یک در تعاملات خانوادگی به دنبال تحمیل کردن نظرات و تصمیمات خود بر دیگری هستند. بارها دیده شده است که هم والدین و هم نوجوانان می‌گویند که حرفها و خواسته‌هایشان شنیده نمی‌شود و طرف مقابل به آنها توجه و اهمیت نمی‌دهند. به طبع علاوه بر اختلاف، فاصله و شکاف موجود مکرر والدین و نوجوانان با یکدیگر کل کل می‌کنند و نسبت به طرف مقابل خود نافرمانی و لجبازی دارند.
در این راستا، مهمترین سوال والدین نوجوانان این است که چگونه با فرزندان خود در این مرحله طوفانی ارتباط بگیرند و با برخورد درست فاصله و شکاف موجود را به حداقل برسانند.
نوجوانان و نحوه صحیح ارتباط و برخورد با آن ها
در ادامه برخی از اقدامات برای ارتباط و برخورد مناسب با نوجوانان را توضیح می‌دهیم و انجام آنها را به شما والدین محترم توصیه می‌کنیم. امید است با اجرای این توصیه‌ها فضای شادتر، صمیمی تر و اطمینان بخش تری در خانه و خانواده داشته باشید.
۱. توجه فعال و پذیرش غیر مشروط
در رابطه با فرزندان نوجوان، اولین اقدامی که باید انجام دهید آن است که به طور فعال و بدون هیچ جانب داری‌ای به حرفها و خواسته‌های آنها گوش دهید. در روابط خانوادگی خود انگیزه بخش عمل کنید و با داشتن توجه کامل، زبان بدن مناسب (چون تماس چشمی)، واکنشهای کلامی تشویق کننده (چون گفتن آهان، خوب، بعد چی، ادامه بده)، سوال کردن بی غرضانه (برای مثال امروز چه اتفاقی در مدرسه برای شما افتاد؟؟؟) و همچنین بازگویی خلاصه گفته ها و احساسات (مثل گفتن خوب گفتی که امتحان امروزت را خراب کردی یا گفتن آهان الآن گویی از دست من ناراحت هستی) فرزند خود را در گفتگوها، به حفظ رابطه و ادامه دادن صحبت تشویق کنید. با انجام فعالیتهای ذکر شده، به فرزند خود نشان می‌دهید که به گفته‌های او توجه می‌کنید و آنها را گوش می‌دهید.
از سویی دیگر، خویش را به جای فرزندان خود بگذارید و دنیا را از دید آنها ببینید و درک نمایید. برای رسیدن به توافق با نوجوانان باید از طریق درک و همراهی احساسات، افکار، عقاید و رفتار آنها تلاش کنید. وقتی با دیگران همراه می‌شوید درست مانند آنست که به درون آنها می‌روید، در ذهن آنها جای می‌گیرید و در نتیجه تجربه‌ای مشابه آنها پیدا می‌کنید. در ادامه نیز می‌توانید با زبان و اصتلاحات خودشان، با آنها صحبت کنید.
شخصیت نوجوان را زیر سوال نبرید
همچنین در روابط خانوادگی، برای هم احترام قائل شوید و مدبانه رفتار نمایید. حتی وقتی فرزندانتان عصبی هستند یا اشتباهاتی انجام داده اند، از عباراتی مثل (لطفا) و (متشکرم) استفاده کنید. فرزندان نوجوان خود را آن گونه که هستند بپذیرید هر چند ممکن است برخی از رفتار و عقاید فعلیشان مورد تاییدتان نباشد.
تا جایی که در توانتان می‌باشد، شرایط مناسبی برای زندگی آنها فراهم کنید
به گونه ای رفتار کنید که فرزندانتان باید مفهوم (من را دوست دارند اما از کارم خوششان نمی آید) را با تفکیک معنی در مورد شما احساس کنند. بدین معنا که همواره در انتقادات خود، رفتار نامناسب فرزند خود را مورد نقد قرار دهید (چون من از دیر آمدن شما در امشب ناراحت هستم) و کلیت آنها و شخصیتشان را زیر سوال نبرید (برای مثال کلا تو انسان بی فایده و به درد نخوری هستی). می‌توانید از چند خوبی آنها نیز تعریف کرده و سپس عمل ناپسند آنها را مورد انتقاد قرار دهید. حتما نیمه پر لیوان را نیز ببینید.
۲. قانون گذاری و واکنش صحیح
در ابتدا باید خطوط قرمز، چهارچوب ها، توقعات و انتظارات خانوادگی خود را (در زمینه‌هایی چون دیر آمدن به خانه، رفت و آمدهای خارج از فضای خانه، فعالیتهای بزهکارانه و ضد اجتماعی، مصرف مواد مخدر و…) برای فرزندان خویش به صورت دقیق مشخص کرده و به طور محبت آمیز این قوانین را برای نوجوانان با زبان خودشان توضیح دهید. در راستای اجرای آنها قاطعانه عمل کنید.
در روابط خانوادگی، دمدمی مزاج نباشید. نظرات و تصمیم خود را به راحتی تغییر ندهید و برای این تغییرات از فرزندان نوجوان خود توضیحات و دلایل منطقی بخواهید. برای مثال چرا باید به شما امشب اجازه بدهم که بر خلاف قوانین خانواده، دیرتر به خانه باز گردید؟
سعی کنید در رابطه با قوانین خانوادگی، با فرزندان نوجوان خود آرام ولی محکم صحبت کنید. با فرزند خود کل کل نکنید و جهر و بحثهای خانوادگی را با خاموشی، بی توجهی، صحبت نکردن و حتی ترک کردن فضای گفت وگو تمام کنید و در آینده بر روی اختلافات در یک فضای آرامتر صحبت کنید.
تا جایی که در توانتان می‌باشد، شرایط مناسبی برای زندگی آنها فراهم کنید
نسبت به فرزندان خود در کنار قانونمند بودن، حامی و پاسخگر باشید و برای رفع نیازهای شخصی به آنها کمک نمایید. از سویی دیگر، رفتارهای مناسب فرزندان خود را تشویق کنید. این امر را می‌توانید با فراهم کردن فعالیتهای سرگرم‌کننده مشترک (چون آشپزی، مسافرت، بازی کردن، ورزش کردن، بیرون رفتن، فیلم دیدن، کتاب خواندن یا …) انجام دهید یا فرصت مورد علاقه‌ای را برای آنها (چون کلاس ورزش یا موسیقی، دادن اجازه ی بیرون رفتن با گروه همسالان خرید وسیله ی مورد علاقه و…) فراهم نمایید.
جریمه عاملی برای دور شدن فرزندان از والدین
کار یا فرصتی را انتخاب کنید که هم برای شما و هم فرزندانتان جذاب و لذت‌بخش باشد و موجب ارتباط و نزدیکی شما با آنها شود. همچنین عدم رعایت قوانین خانوادگی توسط نوجوانان را جریمه کنید. این اقدام را می‌توانید با گرفتن موقتی توجه خود (یعنی قهر کردن) یا محروم کردن کوتاه مدت از امکانات و فرصتهای شخصی (چون حق بازی با دستگاه پلی استیشن، باشگاه ورزشی، پول تو جیبی، ساعات بیرون ماندن از فضای خانه و..) انجام داد. لازم به ذکر است که بیشتر باید در فضای خانه تاکید بر تشویق و انجام فعالیت های مشترک باشد و جریمه‌ها به طور موقتی و متناسب با میزان و اندازه رفتار نامناسب نوجوانان استفاده شود (برای مثال چون امشب دو ساعت دیرتر از قرار خانوادگی به خانه باز گشته ای، باید فردا دو ساعت زودتر به خانه برگردی). در غیر این صورت، جریمه عاملی برای دور شدن فرزندان از والدین خواهد شد.
مطالعه بیشتر: دلزدگی تحصیلی نوجوان
۳. بیان نظرات و گفت و گو بر روی اختلافات نوجوان با خانواده
به طور مستقیم و صادقانه عقاید، احساسات و افکار خویش را برای فرزندان نوجوان خود توضیح دهید.
علاقه مندی های خودتان را به صورت کلامی یا با شیوه های غیر کلامی محبت آمیز و عملی به فرزندان خود ابراز کنید. اگر از نحوه برخورد یا رفتار فرزندان خود ناراحت یا خشمگین هستید، ابتدا صبر کنید تا عصبانیت شما فروکش کند و سپس با آنها موضوع را در میان بگذارید.
از سویی دیگر، فرزندان نوجوان خود را برای در میان گذاشتن نیازها، افکار، احساسات، ناراحتی یا خوشحالی هایشان با خودتان تشویق کنید. باید در یک فضای آرام، بر روی اختلافات گفتگو کنید. این اقدام را با پا پیش گذاشتن، دردودل کردن، تعریف خاطرات، بیان احساسات و افکار خویش انجام دهید و فاصله روحی خود با فرزندانتان را کم کنید و با این کار در رشد شناختی-اجتماعی-معنوی آنها کمک نمایید.
فضای خانه را برای ابراز عقاید متفاوت مطلوب کنید.
باید در فضای خانه و خانواده در رابطه با فرزندان نوجوان خود، به جایی برسید که بتوانید اقدام به ابراز عقاید متفاوت بکنید.
تقاضای تغییر رفتارهای نامطلوب از طرف مقابل داشته باشید. درخواست های نامعقول طرف مقابل را رد نمایید.
اشتباهات و کاستی های خود را بپذیرید.
تعاملات خانوادگی خود را آغاز و ادامه دهید و همچنین بتوانید احساسات مثبت و منفی (چون خوشحالی یا غمگینی) را به یک دیگر ابراز کنید.
لازم به ذکر است که تمامی این اقدامات باید دو طرفه و متقابل باشد.
۴. الگوی مناسب برای نوجوان
با رفتار و گفتار مثبت سرمشق و الگوی فرزندان نوجوان خود باشید. قوانین و خطوط خانواده را رعایت کنید. جو خانه و خانواده را آرام و بدون تنش کنید. در مورد روز اخیرتان با فرزندان و همسر خود حرف بزنید و از آنها نیز بخواهید این کار را انجام بدهند. از حوادث خوب و بد و همچنین راه حل های مورد استفاده خویش صحبت نمایید تا به طور غیر مستقیم بستر یادگیری را برای یکدیگر فراهم کنید.
۵. پذیرش نقش نوجوانان در فضای خانه و خانواده
با تعیین وظایف در خانواده برای فرزندان و دادن یک حس مالکیت به آنها و همچنین با گرفتن مشورت از نوجوانان، برای آنها حس صمیمیت، مسئولیت و اعتماد به نفس را ایجاد کنید. در روابط خانوادگی، به فرزندان خویش فرصت انتخاب دهید. در بسیاری از مسائل به آنها گزینه‌هایی که مورد تایید شما نیز می‌باشد (چون لباسهایی برای خرید، کلاسهایی برایی پر کردن اوقات فراغت، مکانهایی برای مسافرت رفتن و..) ارائه کنید تا خودشان تصمیم بگیرند. این امر به آنها احساس قدرت و تسلط می دهد و اعتماد به نفسشان را زیاد می کند. از سویی دیگر، باعث نزدیکی شما به عنوان والدین و فرزندانتان خواهد شد.
نوجوانان میخواهند مستقل باشند.
همچنین به جای فرزندان نوجوان خود تصمیم نگیرید و در حوزه های فعالیتهای شخصی آنها (چون نحوه چینش اتاق و کمد، انتخاب فعالیت های ورزشی مورد علاقه، انتخاب رشته تحصیلی یا دانشگاهی و..) مداخله نکنید. چرا که آنها می خواهند مستقل باشند. در دوره نوجوانی زمان اعتماد کردن نظارت شده به فرزندان می‌باشد. باید به حریم شخصی آنها (چون گوشی همراه، کامپیوتر، کیف، کمد و..) احترام بگذارید.
اگر نگران فرزندان خود هستید و احساس می‌کنید که باید نظارتی در این رابطه داشته باشید، با حضور خودشان و بعد از کسب اجازه وارد حریم شخصی آنها شوید. این اقدام باعث افزایش اعتماد و نزدیکی در فضای خانه و خانواده خواهد شد.
۶. کنار گذاشتن قیچی های ارتباط با نوجوانان
در رابطه با فرزندان نوجوان خودتان، برای ایجاد رابطه خانوادگی صمیمی باید هشت مورد را حذف کنید.
تحقیر کردن: همیشه دانش‌آموز خنگی هستی!
انتقاد و زیر سوال بردن شخصیت: همیشه فرد بی فایده ای هستی!
سرزنش کردن: همیشه تو اشتباه می‌کنی و هیچ وقت هیچ کاری را نمی‌توانی درست انجام دهی!
تهدید کردن: تو را از خانه بیرون خواهم کرد!
تنبیه کردن: فریاد کشیدن یا کتک زدن به علت انجام رفتار اشتباه
غر زدن: زود باش دیگر، همیشه در انجام کارها کند هستی!
مقایسه کردن: پسر خاله ات همیشه در درس و نمرات بهتر می‌باشد!
باج دادن: همراه با ما به خانه مادر بزرگت بیا و در عوض اجازه داری بیشتر از ساعت توافق شده بیرون بمانی!
مطالعه بیشتر: اختلال خوردن نوجوان
مرحله نوجوانی یک گذرگاه کوتاه مدت از مرحله کودکی به جوانی می‌باشد
تمامی نوجوانان و والدین کم یا بیش در این مرحله خاص، با مشکلات و چالش های مشابهی رو به رو هستند. اگر والدین اقدامات مناسب و به جا را انجام بدهند و شیوه صحیح ارتباطی را تمرین نمایند، بی شک تنش های موجود در این مرحله کاهش می‌یابد و هر چه زودتر فرزندان نوجوانشان هویت منسجم شخصی خود را پیدا می‌کنند و این مرحله طوفانی را پشت سر می‌گذارند.
همچنین بر اساس پژوهش های انجام شده به طور معمول فرزندان بعد از پشت سر گذاشتن مرحله نوجوانی، شیوه فکری، اعتقادی و رفتاری نزدیک به والدین و خانواده خود را انتخاب می‌کنند. در نتیجه تمامی اختلافات و چالش ها موجود در این مرحله، به علت امتحان و آزمایش هویت ها و نقشهای مختلف توسط فرزندان در این مرحله می‌باشد. پس می‌توانید با افزایش آگاهی خود به عنوان والدین و همچنین انتخاب شیوه ارتباط و برخورد مناسب با فرزندان، تجربه این مرحله را برای خود و نوجوانان راحت تر و شیرین تر کنید.
نظرات و سوالات خود را در این راستا با ما در میان بگذارید.
