تاثیر قصه بر نوزاد و کودک
تاثیر قصه بر نوزاد و کودک
قصه و تاثیر آن بر نوزاد و کودک از جمله مقوله‌هایی‌ست که باید با دقت و موشکافی بیشتری مورد بررسی قرار گیرد. همه ما انسان‌ها، عاشق قصه‌گویی و قصه شنیدن هستیم. از قصه‌های افسانه‌ای کهن گرفته تا داستان زندگی انسان‌های امروزی. تاثیر قصه و قصه‌گویی بر روح و روان انسان، امری انکارناپذیر است. از ایام کهن که کودکان، دور آتشی حلقه می‌زدند و قصه‌های تخیلی ریش‌سفیدان قبیله را گوش می‌دادند تا امروز که انواع مدل‌های الکترونیکی و کارتون‌های مختلف، روایتگر قصه‌ها و افسانه‌ها هستند. اما به راستی، ما به عنوان پدر و مادر، تا چه حد به این مساله توجه می‌کنیم؟ آیا هیچ از قصه و تاثیر آن بر نوزاد و کودک خود آگاه هستیم؟ چقدر پیش آمده که برای فرزند خود، پیش از به خواب رفتن، قصه بگوییم؟
پاسخ به این سوال، در روزگار متمدن و پیچیده امروز ما، این است: هرگز! مگر در مواردی چند که درصدی بسیار اندک و نزدیک به صفر است. بخصوص این مساله در جامعه ما، حائز اهمیت بیشتری‌ست. چرا که اگر از قصه و تاثیر آن بر نوزاد و کودک خود غافل بمانیم، مسببات رشد و توسعه فردی بسیاری را از او دریغ نموده‌ایم. داستان‌گویی برای کودک، بخشی حیاتی و مهم از رشد و تربیت او را شامل می‌شود. در این مقاله قصد داریم از تاثیراتی که این سنت کهن و دیرینه بر ذهن و روان کودک و آینده او می‌گذارد، سخن بگوییم. با ما همراه باشید تا بیشتر با اهمیت قصه و تاثیر آن بر نوزاد کودک آشنا شویم.
مطالعه بیشتر: بازی برای کودک و تفریح برای نوجوان
قصه گویی یعنی چه؟
ترجیح این روزهای والدین این است که به سهولت، یک فیلم انیمیشنی کودکانه را برای فرزند خود پخش کنند و خودشان با خیال راحت به پرسه زنی در اینستاگرام مشغول شوند! این امری بغرنج و ناراحت‌کننده است. چرا که قصه‌گویی برای کودک در رختخواب، آن هم با صدای خود، نه تنها لذت بسیار بیشتری برای کودک دارد، بلکه از جمله عوامل مهمی‌ست که در رشد خلاقیت و گسترش فعالیت ذهنی او بسیار تاثیرگذار می‌باشد. قصه و تاثیر آن بر کودک و نوزاد می‌تواند آینده او را کاملاً دگرگون سازد.
مطالعه بیشتر: تاثیر فضای مجازی بر هوش کودک
این امر، ساده‌تر از آن است که تصورش را کنید. برای چند دقیقه هم که شده، تمام مشغله‌های کاری و فکری خود را فراموش کنید. آن هنگام که کودک یا نوزادتان آماده به خواب‌رفتن شده است، بالای سر او نشسته و از قصه‌هایی که در ذهن خود دارید، شروع به تعریف کنید. هم‌چنین می‌توانید به سادگی، از روی کتاب کودکان، این کار را انجام دهید. خوشبختانه، وجود گوشی‌های هوشمند نیز این کار را راحت‌تر کرده‌اند. یک اپلیکیشن قصه کودک روی موبایل خود نصب کنید و با صدای خود، در حالیکه کودک یا نوزادتان را نوازش می‌کنید، از قصه‌های موجود در آن بخوانید.
تاثیر قصه گویی بر کودک و نوزاد چیستند؟
قصه‌گویی برای کودکان و نوزادان، سبب رشد عاطفی و هیجانی و بهبود سلامت روانی آنان می‌شود. گاهی اوقات، تاثیرات یک قصه کوتاه بر کودک، می‌تواند از سال‌ها آموزش آکادمیک در مدارس و دانشگاه‌ها تاثیرگذارتر باشد. تاثیرات قصه‌گویی در سال‌های اخیر به خوبی برای روانشناسان به اثبات رسیده است. از این جهت، کارشناسان تربیتی و روانشناسان، به تاکید قصه و تاثیر آن بر نوزاد و کودک اصرار ورزیده‌اند. آنان معتقدند که قصه‌گویی برای کودک، می‌تواند زمینه‌ساز موفقیت و پیشرفت کودک در آینده شود. در ادامه با چند مورد از نقش‌های مهم قصه و تاثیر آن بر نوزاد و کودک سخن خواهیم گفت.
قصه گویی، باعث ایجاد فضایل در کودک می‌گردد.
کودک می‌بیند، گوش می‌دهد، انجام می‌دهد. یادگیری کودک در سال‌های اولیه تولد، در اوج خود قرار دارد. کودکان همواره گوش دادن به داستان‌ها را دوست دارند. آنها با شنیدن در مورد قهرمانان داستان‌ها و افسانه‌ها، سعی در تقلید فضایلی چون شجاعت، شهامت، صداقت، درستکاری و … دارند. بهترین راه انتقال این فضایل به کودک، از طریق تصویرسازی وی از راه شنیدن قصه‌هاست.
قصه کودک را با فرهنگ‌های مختلف جهان آشنا می‌کند.
داستان‌ها همواره بیانگر فرهنگ و سنت کشورها و جوامع مختلف بوده‌اند. هم‌چنین داستان‌های شخصی شما نیز، بازتاب‌دهنده سنت خانوادگی و اجتماعی‌تان می‌باشد. با انتخاب داستان‌های مناسب با سن کودک، او را از ریشه‌های فرهنگ خود و سنت‌های مختلف در کشورها و جوامع دیگر آشنا کنید. این امر، زمینه‌ساز ایجاد تفکر منطقی در کودک خواهد شد.
قصه گویی، موجب افزایش مهارت‌های کلامی کودک می‌شود.
یکی از فواید قصه و تاثیر آن بر نوزاد و کودک این است که بواسطه آشنایی وی با کلمات و عبارات جدید، سبب تقویت مهارت‌های کلامی او می‌شود. یکی از بهترین راه‌ها برای پرورش مهارت سخنوری و گسترش دایره لغات کودک، استفاده از قصه‌گویی می‌باشد.
سبب افزایش مهارت شنیداری می‌گردد.
مهارت گوشش دادن، یکی از مهارت هایی است که فراگیری آن بر هر انسانی واجب است. بی‌سبب نیست که در ادبیات ما نیز از این باب سخن گفته‌اند: « دادند دو گوش و یک زبان از آغاز / یعنی که دو بشنو و یکی بیش مگو » قصه‌گویی در کودک باعث می‌شود تا کودک بتواند به آرامی، به ارتقای این مهارت مهم بپردازد.
باعث تقویت قوه تخیل و خلاقیت کودک می‌شود.
گوش سپردن به داستان، باعث می‌شود تا کودک از قوه تخیل و تصویرسازی خود، در ایجاد تصاویر از قهرمانان، صحنه‌ها، شخصیت‌ها و وقایع کمک بگیرد. این اتفاق موجب افزایش قدرت خلاقیت در کودک می‌شود. چیزی که والدین از آن غافلند این است که تماشای کارتون و فیلم، باعث از بین رفتن و یا عدم رشد خلاقیت کودک می‌گردد.
قصه‌گویی، منجر به افزایش قدرت حافظه کودک می‌شود.
می‌توانید قصه‌ای را برای کودک انتخاب کنید که تعریف کردن آن چند شب متوالی طول بکشد. هر شب از کودک تان بخواهید تا قسمت‌هایی از داستان که در خاطرش مانده را برای شما تعریف کند. این کار، باعث افزایش قدرت حافظه کودک در بخاطر سپردن و بازگویی وقایع می‌گردد.
تربیت علمی، از مزایای قصه و تاثیر آن بر نوزاد و کودک
در کل، ذهن انسان به گونه‌ای طراحی شده است که از یادگیری مجردات، عاجز است. انسان همواره با داستان و مثال است که می‌تواند چیزهای جدید یاد بگیرد. قصه‌گویی، اگر به عنوان یک فعالیت منظم در نظر گرفته شود، منجر به فراگیری علوم مختلف از این طریق خواهد شد. چرا که یادگیری از طریق قصه، نه تنها لذت بخشش تر بوده، بلکه در عمل نیز به عنوان فرآیندی با بازدهی بالاتر شناخته می‌شود.
پرورش مهارت‌های ارتباطی و تعامل بهتر
بسیار پیش می‌آید که کودک از مطرح نمودن سوالات خود واهمه دارد. یکی از فواید قصه و تاثیر آن بر نوزاد و کودک این است که ذهن کنجکاو او را به حرکت وا می‌دارد. بیان کردن سوالاتی که هنگام قصه‌گویی، از طرف کودک مطرح می‌شوند، علاوه بر اینکه باعث ایجاد مهارت ارتباطی وی می‌شود، سبب افزایش اعتماد به نفس و یادگیری تعاملات اجتماعی نیز خواهد شد.
قصه‌گویی، به مهارت حل مساله در کودک کمک می‌کند.
قرارگیری کودک در شرایط پیچیده زندگی، ممکن است به سردرگمی او منجر شود. وقتی کودک از شجاعت‌ها و اتفاقات مختلفی که برای شخصیت‌های داستان افتاده می‌شنود، به درک او از شرایط، کمک خواهد کرد. یکی از اثرات مثبت قصهبر نوزاد و کودک در این است که به وی می‌آموزد که لحظات غمگین و ناراحت‌کننده نیز مثل شرایط خوب و شادی‌بخش، بخشی از زندگی هستند. هنگامی که کودک این واقعیت را بپذیرد، بهتر خواهد توانست با شرایط مختلف زندگی کنار آید. این امر به مهارت حل مساله در کودک و نگاه همه جانبه‌نگر او کمک بسیاری می‌کند.
انتخاب رویکرد صحیح قصه گویی برای کودکان
هرچند داستان‌گویی و قصه و تاثیر آن بر نوزاد و کودک واقعیتی است اجتناب‌ناپذیر، اما همواره باید این نکته را مد نظر داشت که رعایت اصول صحیح و بکارگیری شیوه‌های مناسب آن، حائز اهمیت بسیار است. لازم است قصه‌ای را برای کودک انتخاب کنید که متناسب با سن او باشد. داستان‌های افسانه‌ای تخیلی یا غم‌انگیز، داستان‌های دراماتیک و غم‌انگیز، مناسب سن کودکان نیستند. در ابتدا، از قصه‌هایی شروع کنید که فضایی بسیار ساده و کودکانه داشته باشند. انتخاب موضوع مناسب را می‌توانید از بین کتاب‌های کودکان و با مراجعه به رده‌بندی سنی آن انجام دهید. پس از انتخاب قصه مناسب، از رویکردهای زیر جهت قصه‌گویی استفاده کنید.
رویکردهای مختلف قصه گویی
- طول داستان نباید خیلی کوتاه یا خیلی بلند باشد. اگر داستانی که برای کودک خود می‌گویید، خیلی کوتاه باشد، موفق به انتقال صحیح پیام نخواهد بود. در صورتی که داستان‌های خیلی بلند، موجب از دست رفتن حوصله کودک و در نهایت انزجار وی از قصه و قصه‌گویی خواهد شد.
- شرایط راحت و مناسبی را برای قصه‌گویی فراهم کنید. در زمان‌هایی که کودک، بسیار بازیگوش یا خواب‌آلود است، اقدام به قصه‌گویی نکنید. کودک را به زور، وادار به شنیدن نکنید. بهترین زمان و مکان برای قصه‌گویی، در ساعات پیش از خواب و در رختخواب می‌باشد. لازم به ذکر است که قصه‌گویی به نوبه خود، یک لالایی عالی برای کودک است. البته ذکر این نکته نیز لازم است که گاهی اوقات شاید بهتر باشد با کودک خود، در زمان اوج بازیگوشی و فعالیت کودک، یک تئاتر کوچک خانگی بازی کنید!
- استفاده از حرکات و صدای مناسب، می‌تواند بسیار ثمربخش باشد. به عنوان مثال می‌توانید هنگام صحبت از زبان گرگ قصه شنگول و منگول، صدای خود را کلفت کرده و یا در هنگام اوج گرفتن داستان، دستان خود را به نشانه هیاهو، در هوا تکان دهید! در هر صورت، استفاده از صدا و حرکات مناسب، تاثیرگذاری قصه را افزایش خواهد داد.
- کودک خود را وارد داستان کنید. گاهی از کودک خود بخواهید تا به جای یکی از شخصیت‌ها سخن بگوید. بعضی مواقع نیز از او سوالاتی راجع به داستان بپرسید و از او بخواهید تا ادامه داستان را حدس بزند. انجام چنین مواردی، در پرورش خلاقیت و توسعه فکری کودک موثر است.
در پایان…
صحبت کردن از قصه و تاثیر آن بر کودک و نوزاد چیزی است که تمامی ندارد. علاوه بر تاثیرات مثبت فراوانی که ذکر شد، قصه‌گویی در کودک می‌تواند منجر به رشد تحصیلی و موفقیت شغلی کودک در آینده شود. هم‌چنین به ایجاد علاقه کودک به کتاب و کتاب‌خوانی کمک می‌کند. برای فرزند خود، از همان دوران نوزادی، قصه بگویید. فراموش نکنید که ناخودآگاه فرزند شما، همه چیز را ثبت می‌کند. حتی اگر در آینده، چیزی در خاطرش نمانده باشد!
