شب ادراری در کودکان: علت و بهترین روش های درمان + ویدئو آموزشی

شب ادراری در کودکان را چطور برطرف کنیم؟ شب‌ادراری به معنی بی‌اختیاری در ادرار کردن هنگام خواب است که معمولاً در کودکان و گاهی در بزرگسالان رخ می‌دهد. اما شب ادراری در بچه ها به مراتب خیلی بیشتر از بزرگسالان اتفاق می‌افتد و علل مختلفی هم از جمله رشد آهسته کودک، سابقه خانوادگی، مثانه کوچک و استرس دارد.

بنابراین، اگر به دنبال درمان شب ادراری کودکان خود هستید، اول باید به علت‌های آن را پی برده و بعد برای برطرف کردن آنها تلاش کنید. در نتیجه، اگر می‌خواهید بیشتر در مورد شب ادراری در بچه ها بدانید، ما در این مطلب از وبلاگ مامانی نو از دیدگاه دکتر کوثر یاوری روانشناس کودک به این موضوع پرداخته‌ایم.

منظور از شب ادراری در کودکان چیست؟

شب‌ادراری یعنی اینکه کودکتان هنگام خواب به طور غیرارادی ادرار کند، حتی بعد از اینکه آموزش توالت رفتن را یاد گرفته باشد. شب ادراری در کودکان بین ۴ تا ۶ ساله خیلی رایج است و معمولاً با بزرگ‌تر شدنشان خودبه‌خود برطرف می‌شود.

شب ادراری در کودکان چقدر رایج است؟

پدیده شب‌ادراری در خردسالان بسیار رایج است و تقریباً یک‌دهم کودکان  این مشکل را دارند. این وضعیت بیشتر در کودکان زیر ۷ سال معمول است و با افزایش سن، میزان آن کاهش می‌یابد.

انواع شب ادراری

شب ادراری در کودکان در کل دو نوع مختلف دارد که آنها عبارتند از:

شب ادراری اولیه

یعنی وقتی که کودک به مدت حداقل شش ماه پشت سر هم در طول شب به تناوب خودش را خیس می‌کند.

شب ادراری ثانویه

در این نوع شب ادراری کودک حداقل به مدت ۶ ماه خودش را خیس نکرده است. اما بعد از ۶ ماه به دلیل شرایط روانی یا یک عارضه پزشکی دوباره در شب خودش را خیس می‌کند.

نشانه‌ها و علائم شب ادراری در کودکان چیست؟

اگر فرزندتان دچار شب ادراری است، ممکن است این نشانه‌ها و علائم را از خودش نشان دهد:

• بیدار شدن با لباس یا ملحفه خیس از ادرار
• عدم آگاهی از ادرار کردن تا بعد از وقوع حادثه
• احساس خجالت و شرمندگی
• تمایل به پنهان کردن لباس‌ها و ملحفه‌های خیس
• اجتناب از شرکت در فعالیت‌های شبانه مثل خوابیدن در خانه دیگران

علت شب ادراری در کودکان

شب ادراری در کودکان نشانه چیست؟ این که کودک شما دچار شب ادراری است می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که آنها شامل این موارد می‌شوند:

1. رشد آهسته کودک

شب ادراری در کودکان 5 تا 10 ساله می‌تواند به دلیل رشد کند آنها باشد. در این سن، مثانه کودک ممکن است کوچک یا سیستم عصبی‌اش هنوز کامل نشده باشد.

بنابراین، سیستم عصبی کودک مسئول ارسال پیام به مغز درباره پر بودن مثانه و بیدار شدن است، و اگر به درستی کار نکند، کودک ممکن است در خواب ادرار کند.

2. سابقه خانوادگی

پیشینه خانوادگی نقش مهمی در بروز شب‌ ادراری در کودکان دارد؛ مطالعات نشان داده‌اند که اگر یکی از والدین یا هر دو در کودکی شب‌ادراری داشته‌اند، احتمال ابتلای کودک به این مشکل بیشتر است.

بنابراین، این موضوع نشان می‌دهد که عوامل ژنتیکی می‌توانند در این پدیده تأثیرگذار باشند.

3. مثانه کوچک اصلی‌ترین علت شب ادراری در کودکان

کودکانی که مثانه کوچک دارند، حتی وقتی مثانه‌شان هنوز ظرفیت دارد، احساس پر بودن می‌کند و برای جلوگیری از ادرار ناگهانی مجبور می‌شوند سریع به دستشویی بروند. در نتیجه، این وضعیت احتمال شب‌ادراری را در کودک افزایش می‌دهد.

4. ناتوانی کودک در تشخیص مثانه پر

گاهی کودک نمی‌تواند موقع پر شدن مثانه به موقع از خواب بیدار شود، چون پیام‌های مثانه به مغز به درستی منتقل نمی‌شود. این باعث می‌شود که کودک نتواند به موقع به دستشویی برود و شب‌ادراری رخ می‌دهد.

5. آپنه خواب از علل شب ادراری در کودکان

پدیده آینه خواب یا آپنه انسدادی خواب باعث می‌شود تنفس کودک در خواب به طور موقت متوقف شود که اغلب به دلیل لوزه‌ها یا آدنوئیدهای بزرگ‌شده است. بنابراین، این وضعیت می‌تواند باعث شب‌ادراری در کودکان شود، چون خواب آنها را مختل می‌کند.

6. اختلالات خواب از دلایل شب ادراری در کودکان

راه رفتن در خواب و آپنه خواب از اختلالات خواب و یکی از دلایل شب ادراری در کودکان هستند که می‌توانند باعث شب ادراری کودکان شوند.

برای مثال، آپنه خواب که یک اختلال خواب در کودکان محسوب می‌شود با ایجاد مشکلات تنفسی و کاهش اکسیژن، موجب تولید ادرار بیشتر در شب می‌شود. بنابراین، شب‌ادراری ممکن است نشانه‌ای از ابتلای کودک به آپنه خواب باشد.

7. استرس و شب ادراری کودکان

داشتن استرس در کودکان درباره خیس کردن خود، این مشکل را بدتر می‌کند. همچنین، عوامل استرس‌زا مانند تولد نوزاد جدید، تنش در فضای خانه، تغییر محل زندگی یا شروع مدرسه جدید می‌توانند این وضعیت را تشدید کنند.

8. عدم تعادل هورمون‌ها

تولید ناکافی هورمون وازوپرسین باعث می‌شود که بدن کودک در طول شب ادرار بیشتری تولید کند و مثانه‌اش بیش از حد پر شود که احتمال بروز شب ادراری را بیشتر می‌کند.

9. عفونت مجاری ادراری از علل شب ادراری در کودکان

وقتی کودکتان عفونت مجاری ادراری داشته باشد، برایش سخت است که ادرارش را کنترل کند. علائم این عفونت شامل تکرر ادرار، وجود خون در ادرار، درد هنگام ادرار کردن و شب ادراری کودکان است.

10. ابتلا به یبوست مزمن و طولانی

یک دلیل شب ادراری در کودکان یبوست است. یبوست باعث فشار اضافی روی رکتوم می‌شود که می‌تواند ارسال پیام‌های عصبی مثانه به مغز را مختل کند.

بنابراین، این وضعیت می‌تواند باعث کاهش ظرفیت مثانه یا تخلیه ناقص آن شود که در نتیجه آن شب‌ادراری رخ می‌دهد.

11. مشکل ساختاری در دستگاه ادراری یا سیستم عصبی

وجود مشکلات ساختاری در دستگاه ادراری یا اختلالات سیستم عصبی می‌توانند باعث شوند که پیام‌های بین مثانه و مغز به درستی منتقل نشوند.

در نتیجه، کودک هم نمی‌تواند کنترل ادرار خود را داشته باشد. این نقص‌ها باعث بروز شب ادراری در کودکان شوند، زیرا فرآیند نگه‌داشتن و تخلیه ادرارشان دچار اختلال می‌شود.

12. دیابت یکی از دلایل شب ادراری کودک

شب‌ادراری در کودکی که قبلاً کنترل ادرار داشته، ممکن است اولین علامت دیابت باشد، زیرا دیابت باعث افزایش تولید ادرار و تشنگی زیاد در او می‌شود. بنابراین، این تغییرات می‌توانند باعث بروز شب‌ادراری شوند.

جدول مقایسه دلیل شب ادراری بچه‌ها در سنین مختلف

دلایل شب ادراری کودکان در سنین مختلف متفاوت است. بنابراین، برای درک بهتر این مسئله، ما این دلایل در سنین مختلف را برایتان در جدول زیر با هم مقایسه کرده‌ایم:

عوامل خطرزا در ایجاد شب ادراری

جنسیت و سابقه خانوادگی جزو عوامل خطرزا در شب ادراری کودکان هستند، به طوری که پسران بیشتر از دختران در سنین بالاتر این مشکل را تجربه می‌کنند.

همچنین، اگر والدین یا بستگان نزدیک شب‌ادراری داشته باشند، احتمال بروز آن در کودک افزایش می‌یابد. علاوه بر این، کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) بیشتر در معرض شب‌ادراری هستند.

تشخیص شب ادراری در کودکان

برای تشخیص شب‌ ادراری در کودکان، پزشک ابتدا معاینه جسمی انجام می‌دهد و سابقه پزشکی کودک را بررسی می‌کند.

همچنین، او ممکن است آزمایش‌هایی مثل آزمایش ادرار، خون یا تصویربرداری را انجام دهد تا علت احتمالی بیماری زمینه‌ای یا عوامل روانی در کودک مشخص شود.

درمان شب ادراری کودکان

برای درمان خانگی شب ادراری در کودکان روش‌های مختلفی زیر وجود دارد که شما می‌توانید آنها را امتحان کنید:

1. انگیزه دادن و تشویق کودک

وقتی کودک را با روش‌هایی که به علایقش مربوط است، مثل پر کردن جدول ستاره یا زدن برچسب‌های مورد علاقه‌اش، در روند درمان مشارکت دهید،

او انگیزه بیشتری برای تلاش به درمان شب ادراریش پیدا می‌کند. این کار همراه با درمان‌های دیگر می‌تواند شانس موفقیتش در برطرف شدن شب‌ادراری را بالا ببرد.

2. زمان نوشیدن آب و مایعات

اگر کودکتان در طول روز مایعات را به طور منظم بنوشد، مثانه‌اش بهتر تمرین می‌کند و کنترل ادرارش را می‌تواند بهتر تقویت کند.

در عین حال، شما می‌توانید به او عادت دهید که در شب نوشیدنی‌های کافئین‌دار را نخورد تا بتواند خواب راحت‌تری داشته و شب ادراری‌اش کمتر شود.

3. آلارم شب ادراری

زنگ‌های هشدار شب‌ادراری با آگاه کردن کودک در زمان تقریبی خیس کردن خود، به او کمک می‌کنند تا کنترل ادرار خود را یاد بگیرد و شب‌ها خشک بماند.

اگر هم شما همراه و حامی کودک در این پروسه باشید، این روش معمولاً طی چند هفته نتیجه می‌دهد و احتمال برگشت مشکل را کم می‌کند.

راهنمای استفاده از زنگ هشدار برای شب ادراری کودکان

در صورتی که می‌خواهید از روش آلارم برای درمان شب ادراری در کودکان استفاده کنید، می‌توانید از دستگاه پد لاستیکی زنگ هشدار شب ادراری استفاده کنید.

پد لاستیکی آلارم شب‌ادراری صفحه‌ای حساس به رطوبت است که با اتصال به زنگ هشدار، هنگام خیس شدن کودک را بیدار می‌کند. برای استفاده از این دستگاه شما می‌توانید این مراحل را طی کنید:

1. آماده‌سازی دستگاه: پد لاستیکی را روی تخت، زیر محل نشستن کودک قرار دهید و آن را با سیم به جعبه زنگ متصل کنید.
2. قرار دادن پد روی تخت: پد را روی ملافه زیرین گذاشته و با یک تکه پارچه نازک بپوشانید.
3. قرار دادن جعبه زنگ: جعبه زنگ را تا حد ممکن دور از تخت و در محدوده طول سیم قرار دهید.
4. آماده‌سازی کودک برای خواب: پیش از خواب، کودک زنگ را روشن می‌کند و بهتر است فقط پیراهن خواب و لباس زیر بپوشد.
5. هنگام وقوع شب‌ادراری: با به صدا درآمدن زنگ، کودک سریع از تخت بلند می‌شود، زنگ را خاموش می‌کند و به توالت می‌رود.
6. خشک‌کردن پد: با همان پارچه، پد را خشک کنید، پارچه جدید بگذارید و زنگ را دوباره روشن کنید تا کودک به تخت برگردد.
7. تمرین قبل از استفاده: چند بار این روند را با کودک تمرین کنید (برای مثال، می‌توانید با آب نمک زنگ را فعال کنید.
8. کمک اولیه به کودکان خواب‌عمیق: در شب‌های اول، در صورت خواب عمیق کودک، با شنیدن زنگ او را بیدار کنید ولی اجازه دهید تا بقیه مراحل را خودش انجام دهد.

معمولاً پس از ۱ تا ۲ هفته از اعمال این روش، شب‌های خشک شروع می‌شود. سپس، وقتی کودک ۷ شب متوالی خشک ماند، می‌توانید نوشیدن مایعات عصرش را افزایش دهید.

در نهایت، پس از ۱۴ شب خشک متوالی، می‌توانید زنگ را خاموش کنید اما پد را نگه دارید و اگر خشکی ادامه داشت، پد را کامل بردارید.

4. دارودرمانی

برای رفع کردن شب ادراری در کودکان داروهایی هم وجود دارند. برای مثال، داروی DDAVP به بدن کودک کمک می‌کند تا شب‌ها ادرار کمتری تولید کند و معمولا برای کودکانی که با زنگ هشدار بهبود نیافته‌اند کاربردی است.

این دارو سریع اثر می‌کند، اما باید طبق دستور پزشک و بدون مصرف زیاد مایعات شبانه استفاده شود.

راه درمان فوری شب ادراری در کودکان چیست؟

برای درمان فوری شب ادراری در کودکان، می‌توانید مصرف مایعات را قبل از خواب محدود کرده و نوشیدنی‌های کافئین‌دار را کاهش دهید. 

در کودکان بالای ۷ سال هم در صورت نیاز، پزشک ممکن است دارو تجویز کند. علاوه بر این، درمان مشکلات زمینه‌ای مانند یبوست، آپنه خواب یا دیابت نیز می‌تواند به بهبود شب‌ادراری کمک کند.

منبع: my.clevelandclinic, rch, childrenshospital

دوره سال های طلایی