تف کردن کودکان: علت تف کردن کودکان + روش مقابله

تف کردن کودکان عملی نا‌خوشایند و آزاردهنده است که لازم است با به‌درستی با آن برخورد شود. علت تف کردن نوزاد احتمالا دندان آوردن یا رفلاکس معده است و گاهی هم صرفاً تمرین کودک برای مهارت‌های جدید یا راهی برای ابراز احساسات مانند خشم یا ناراحتی در کودکان کم‌سن است. علت تف کردن کودکان بزرگ‌تر ممکن است تقلید از دیگران، دفاع از خود، لجبازی، جلب توجه، مقابله با استرس یا حتی ابراز شادی و هیجان باشد. پیش از هر چیز باید بدانیم مواجهه با کودکی که تف می کند نیازمند صبر، درک و راهبرد درست است. عادت تف کردن ممکن است موقتی باشد و خودبه‌خود رفع شود، اما اگر مکرر و طولانی‌مدت باشد یا با اختلالات رفتاری دیگری همراه شود، نیازمند مشاوره و مراجعه به پزشک است.

در متنی که در وبلاگ مامانی نو می‌خوانید ابتدا به علت‌های تف کردن کودک می‌پردازیم و سپس راهکارهای مؤثر مقابله را با هم مرور می‌کنیم. در صورت نیاز به مشاوره و راهنمایی بیشتر در این زمینه می‌توانید به خانم کوثر یاوری، روانشناس کودک مراجعه کنید.

چرا بچه ها تف می‌کنند؟

ابزار خشم و ناراحتی، جلب توجه، نافرمانی و لجبازی و تقلید از دیگران از شایع‌ترین علل تف کردن کودکان هستند.

رفتار تف کردن کودکان می‌تواند ناشی از عوامل متعدد روانی، تربیتی، فیزیولوژیک یا جلب توجه باشد و بنابراین برای حل آن باید ابعاد مختلف را در نظر گرفت. اگر فرزندتان برای لجبازی با شما یا گوش ندادن به حرفتان یا دعوا با هم‌بازی‌هایش تف می‌کند، لازم است حتماً برای اصلاح و مهار این رفتار فکری کنید. برای یافتن راهکار مناسب اول باید علت تف کردن کودکان را بدانید. در ادامه به این علت‌ها پرداخته‌ایم:

1. تمرین مهارت جدید مهمترین علت تف کردن کودکان

کودکان خردسال گاهی تف کردن را به عنوان یک مهارت جدید کشف می‌کنند و می‌فهمند که می‌توانند آب دهان خود را به بیرون پرتاب کنند. بنابراین می‌خواهند توانایی جدیدشان را تمرین کنند یا به دیگران هم نشان دهند.

2. ابراز احساسات

بچه‌ها، به خصوص وقتی هنوز نمی‌توانند خوب حرف بزنند، از رفتارهایی مانند تف کردن برای ابراز خشم، شادی یا ناراحتی استفاده می‌کنند. تف کردن کودکان گاهی جایگزین فریاد زدن یا لگد زدن است، مخصوصاً وقتی کودک نمی‌داند چگونه احساسش را به زبان آورد. کودکی که مورد بی‌اعتنایی قرار گرفته یا نمی‌خواهد بچه‌های دیگر اسباب‌بازی‌هایش را بردارند، ممکن است شروع به تف‌کردن کند.

3. مقابله با استرس

علت تف کردن کودکان ممکن است کاهش فشار یا تخلیه هیجانی باشد. کودک با قرارگیری در معرض سروصدای زیاد، پرواز حشرات، بوی تند یا تغییر در روال روزمره‌اش دچار استرس و هیجان شود و برای مقابله با آن تف کند. در حقیقت می توان گفت این رفتار یک واکنش طبیعی در مقابله استرس در کودکان است.

4. جلب توجه از دلایل تف کردن کودکان

یکی از رایج‌ترین انگیزه‌های فرزندان برای تف کردن جلب توجه است. اگر تف کردن کودک باعث واکنش والدین یا دیگران شود، احتمال دارد او برای جلب توجه بیشتر این رفتار را ادامه دهد. واکنش شما به این رفتار در واقع نوعی پاداش به کودک است؛ با این کار فرزندتان یاد می‌گیرد که هر وفت به توجه شما نیاز داشت با تف کردن به هدفش برسد.

5. تقلید

کودکان از اطرافیان خود، به‌ویژه بچه‌های هم‌سن‌وسال، الگو می‌گیرند. بنابراین اگر در مهمانی، مهدکودک یا حتی در تلویزیون ببینند که کسی تف می‌کند، ممکن است از او تقلید کنند.

6. تف کردن کودکان با شرایط خاص

بعضی کودکان مبتلا به اوتیسم، اختلال نقص توجه/بیش‌فعالی یا مشکلات دیگر ممکن است تف کردن را به عنوان راهی برای تنظیم حسی، ابراز احساسات ناخوشایند و تخلیه فشار درونی بکار ببرند. در این موارد، تف کردن کودکان نیاز به مداخلات تخصصی دارد.

7. دفاع از خود

وقتی کودک می‌خواهد دیگران را کنترل کند یا از خود دور نکه دارد، از خودش دفاع کند یا تمایل به سرکشی دارد، یا هنگام لجبازی در کودکان تف می‌اندازد. مثلاً وقتی هم‌بازی‌اش می‌خواهد اسباب‌بازی‌اش را بردارد یا به وسایلش دست بزند، برای آنکه جلویش را بگیرد تف می‌کند. یا گاهی اوقات برای سرکشی یا لجبازی در کودکان این امر ا

علت تف کردن کودکان در سنین مختلف

تف کردن کودکان ممکن است در سنین مختلف دلایل متفاوتی داشته باشد. در این بخش خواهیم گفت که چرا بچه‌ها در سنین مختلف تف می‌کنند؟

تف کردن کودک زیر یک سال

تف کردن در نوزادان بیشتر علت فیزیولوژیک دارد و عمدی نیست. این رفتار نوزاد بیشتر به دلیل ازدیاد ترشح شیر یا بزاق بر اثر رفلاکس معده، دندان درآوردن و تلاش نوزاد در کشف بدنش است.

در این دوره، تف کردن کودکان رفتار طبیعی و رایجی است که بیشتر ناشی از دلایل فیزیولوژیک است تا رفتار آگاهانه. تف کردن نوزادان زیر 1 سال معمولاً چنین علت‌هایی دارد:

• ترشح شیر یا بزاق به دلیل رفلاکس معده: در این سن دریچه بین مری و معده کامل بسته نمی‌شود و محتویات معده بالا می‌آید.
• دندان درآوردن: از حدود 4 تا 7 ماهگی بزاق دهان نوزاد به دلیل دندان درآوردن زیاد می‌شود. تف کردن کودکان در این سن به این سبب است که نمی‌تواند براق را قورت بدهد.
• بازی با دهان از علت تف کردن کودکان: نوزاد در این سن می‌خواهد بدن خود را بشناسد بنابراین علت تف کردن کودک کمتر از یک سال ممکن است ناشی از تلاش کودک برای کاوش و بازی با زبان و دهان باشد.

علت تف کردن کودکان 1 تا 5 سال

تف کردن کودکان یک تا پنج ساله معمولاً آگاهانه بوده و علت آن معمولاً تقلید از همسالان، ابراز احساسات و از همه مهم‌تر جلب توجه دیگران است.

برخلاف نوزادان، تف کردن کودک از 1 تا 5 سالگی معمولاً آگاهانه و عمدی است و می‌تواند نشانگر نیازها و احساسات کودک باشد. کودکان در این بازه سنی در حال یادگیری قوانین اجتماعی، کنترل هیجانات و تعامل با دیگران هستند و ممکن است به دلایل زیر این رفتار را بروز دهند:

• جلب توجه از علت تف کردن کودکان: اگر کودک ببیند که با تف کردن می‌تواند توجه پدر و مادر و اطرافیان را به خود جلب کند، دست به تکرار آن می‌زند.
• تقلید: تف کردن کودک ممکن است تقلیدی از رفتار اطرافیان باشد. کودکان 1 تا 5 سال در حال یادگیری هستند و دوست دارند از هر رفتاری که می‌بینند، تقلید کنند.
• ابراز احساسات: کودک در این سنین هنوز قادر نیست احساساتی مثل خشم و ناراحتی را با کلمات ابراز کند، بنابراین ممکن است احساسش را با تف کردن بروز دهد.

تف کردن در کودک پیش دبستانی

در سنین پیش دبستانی بچه‌ها ممکن است برای آزمودن حد و مرز قوانین و واکنش والدین، لجبازی یا مخالفت با دستورات پدر و مادر به تف کردن عادت کنند.

تف کردن کودک پیش‌دبستانی (۴ تا ۶ سال) معمولاً ناشی از عوامل رفتاری، هیجانی یا محیطی است. در این دوره، کودک در حال کسب مهارت‌های ارتباطی، زبانی و اجتماعی است. به همین دلیل، تف کردن در این سن بیشتر به عنوان پاسخی رفتاری یا احساسی شناخته می‌شود تا نشانه‌ای از مشکل جسمی. مهم‌ترین دلیل تف کردن کودکان 4 تا 6 ساله عبارت‌اند از:

• لجبازی یا نافرمانی از دلایل تف کردن کودکان: کودک ممکن است احساس کند که آزادی‌اش بیش از حد محدود شده است. در نتیجه، برای ابراز استقلال یا مخالفت با دستورهای والدین، از رفتارهایی مانند تف کردن استفاده می‌کند.
• آزمایش حد و مرز: کودک در این سنین علاقه دارد بداند تا چه حد می‌تواند قوانین را نادیده بگیرد و واکنش اطرافیان چگونه است. تف کردن گاهی تلاشی برای آزمودن مرزهای قدرت و واکنش والدین است.
• عادت کردن به این کار: اگر در گذشته به تف کردن کودکان واکنش‌ شدید، خشمگینانه یا توجه بیش‌ازحدی نشان داده باشید، کودک ممکن است آن را به عنوان راهی برای جلب توجه یاد بگیرد و به مرور، این رفتار به عادت تکرارشونده تبدیل شود.

در صورتی که تف کردن کودک پیش‌دبستانی به عادتی مکرر و کنترل‌ناپذیر بدل شود، لازم است رفتارهای کودک به دقت بررسی شود و با روش‌های تربیت فرزند صحیح یا مشاوره تخصصی با روانشناس کودک اصلاح شود.

در مواجهه با کودکی که تف می کند چکار کنیم؟

در مواجهه با کودکی که تف می‌کند باید خونسرد باشید و بی‌اعتنایی کنید. با کودک صحبت کنید و رفتار جایگزینی به او یاد بدهید، پیامدهایی برای رفتارش در نظر بگیرید و درعین ‌حال رفتارهای مثبتش را تشویق کنید.

برای جلوگیری از عادت تف کردن در کودکان دانستن شیوه برخورد صحیح با آن اهمیت زیادی دارد. برای مواجهه با کودکی که تف می‌کند باید سن و دلیل تف کردن او را در نظر بگیرید. در این بخش نحوه برخورد و اصلاح این عادت را با شما در میان می‌گذاریم:

1. در مواجهه با کودکی که تف می کند آرامش خود را حفظ کنید

اگر تف کردن کودک عمدی و برای جلب توجه است، واکنش تندی نشان ندهید و به رفتارش بی‌توجهی کنید. سپس در فرصت مناسب رفتار جایگزین را به کودک یاد بدهید. یادتان باشد که توجه بیش‌ازحد شما ممکن است رفتار تف کردن را تقویت کند، چون کودک به دنبال واکنش است. پس هنگام مواجهه با تف کردن کودکان خونسردی خود را حفظ کنید.

2. شناسایی محرک‌ها منجر به تف کردن کودکان

مهم‌ترین گام در اصلاح عادت تف کردن کودک، شناسایی دلیل این رفتار است. حواستان باشد که کودک کجا یا در چه مواقعی دست به این رفتار می‌زند مثلاً آیا کودک گرسنه است؟ دندان درمی‌آورد؟ می‌خواهد جلب توجه کند؟ یا عصبانی و لج‌باز است؟ با تشخیص علت‌ها و محرک‌های این رفتار می‌توانید راهی برای برطرف‌کردن آن پیدا کنید.

3. برای کودک توضیح دهید که نباید تف کند و این کار ناخوشایند است

با زبان ساده به کودک بگویید که تف کردن رفتار نادرستی است، با این کارش به دیگران بی‌احترامی می‌کند و باعث مریضی و پخش میکروب‌ها می‌شود. مثلاً می‌توانید به کودک بگویید که «تف کردن کار خوبی نیست چون دیگران رو ناراحت می‌کنه».

4. کودک را مسئول تمیز کردن مکان یا لباسی که تف کرده کنید

یکی از مهم‌ترین اصول تربیتی این است که کودک عواقب رفتار خود را بپذیرد. اگر تف کرد، از او بخواهید محل را تمیز کند یا لباس خودش را بشوید. این کار کمک می‌کند کودک درک کند که رفتار او پیامد دارد.

5. برای فرزندتان زمان استراحت در نظر بگیرید

اگر تف کردن کودکان با خشم یا عصبانیت همراه است، می‌توانید از روش «زمان استراحت» استفاده کنید: کودک را مدت کوتاهی در مکانی آرام بنشانید تا آرام شود. کودک با این کار کنترل خشم را یاد می‌گیرد. توجه کنید زمان استراحت باید متناسب با سن کودک باشد (معمولاً یک دقیقه به ازای هر سال سن).

6. آموزش رفتار جایگزین برای تف کردن کودکان

در مواجهه با کودکی که تف می‌کند، بهتر است به او یاد بدهید نیاز خود را به شکل مناسبی ابراز کند. مثلاً:

• احساسش را با کلام ابراز کند مثلاً بگوید «ناراحت‌ام» یا «عصبانی‌ام»
• وقتی عصبانی است نفس عمیق بکشد یا شیئی را فشار بدهد یا آدامس بجود

7. نادیده گرفتن جلب توجه کودک

در صورتی که تف کردن کودکان برای جلب توجه است، حتی یک بار واکنش یا توجه شما ممکن است این رفتار را تقویت کند. در آن لحظه به او هیچ توجهی نشان ندهید و بی‌اعتنا باشید تا کودک متوجه شود که کارش بیهوده است و با این کار نمی‌تواند توجهتان را جلب کند. اما در عوض، هر وقت کودک رفتار خوبی نشان داد، به او توجه کرده و تشویقش کنید.

8. تشویق و تقویت رفتار خوب کودک

هر بار که کودک بدون تف کردن رفتار مناسب انجام داد، او را با کلام، بغل کردن یا جایزه کوچک تشویق کنید. مثلاً به او بگویید «آفرین که وقتی عصبانی شدی، حرف زدی و تف نکردی». همین‌طور با سیستم تشویقی مثل برچسب، امتیاز یا حتی تفریح کوچک می‌توانید برای ادامه رفتار خوبش به او انگیزه بدهید.

9. کمک گرفتن از مشاور و روانشناس کودک برای درمان مشکل تف کردن کودکان

اگر عادت تف کردن کودک مکرر و شدید باشد یا با کتک زدن و فحاشی همراه شود و روش‌های تربیتی رایج در اصلاح رفتار کودک موثر نباشد، بهتر است به روانشناس کودک مراجعه کنید

اگر رفتار تف کردن کودکان به شدت ادامه دارد یا در موقعیت‌های اجتماعی باعث مشکل جدی می‌شود، توصیه می‌شود از یک متخصص روان‌شناس یا مشاور کودک کمک بگیرید. روانشناس کودک با بررسی ریشه‌های این رفتار، اقدامات لازم برای ترک این عادت را به والدین آموزش می‌دهد.

چرا کودکان غذا را تف می‌کنند؟

تف کردن غذا بر حسب سن و مرحله رشد کودک ممکن است علت‌های مختلفی داشته باشد:

1. دوست نداشتن بافت یا طعم غذا

کودک ممکن است از طعم، بو یا بافت غذا (مثل سبزیجات پخته، گوشت یا غذاهای خمیری) خوشش نیاید و آن را تف کند.

2. خستگی یا بی‌اشتهایی دلیل تف کردن کودکان

علت تف کردن کودکان ممکن است خستگی، بهم خوردن الگوی خواب کودکان، خواب‌آلودگی یا بی‌‌اشتهایی باشد. در این شرایط کودک ممکن است کودک تمایلی به غذا خوردن نداشته باشد و غذا را تف کند.

3. دندان درآوردن

دندان درآوردن باعث درد و حساس‌شدن لثه‌ها می‌شود و جویدن غذا را برای کودک سخت و دردآور می‌کند، بنابراین کودک ممکن است غذا را تف می‌کند.

4. یادگیری و تجربه

گاهی تف کردن غذا ممکن است هیجانی و از سر بازیگوشی باشد. در این شرایط کودک دوست دارد صدا و شکل کارش را آزمایش کند یا واکنش شما به رفتارش را ببیند.

5. تف کردن کودکان به خاطر مشکل در بلع یا جویدن

اگر غذای کودک سفت یا بزرگ باشد و کودک قادر به جویدن یا بلعیدنش نباشد، ممکن است آن را تف کند.

6. حساسیت غذایی یا بیماری

در موارد نادر، تف کردن کودک ممکن است ناشی از حساسیت به مواد غذای، عفونت دهان یا گلو یا مشکل گوارشی باشد. در بسیاری از موارد، تف کردن غذا در کودکان امری موقتی است و با رشد مهارت‌های جویدن و بلع کاهش می‌یابد.

عوارض و مشکلات تف کردن کودکان

عادی شدن رفتارهای ناپسند و بی‌ادبی، تقلید بچه‌های دیگر، طرد شدن از جمع، ایجاد تصویر منفی از کودک و انتقال بیماری و آلودگی از عوارض تف کردن کودکان است.

بی‌توجهی به تف کردن کودکان، مخصوصاً اگر عمدی و آگاهانه باشد، ممکن است با پیامدهای بهداشتی، تربیتی و اجتماعی برای بچه‌ها همراه باشد.

1. عوارض رفتاری و تربیتی

در صورتی که با تف کردن کودکان برخورد مناسبی نشود، رفتارهای ناپسند کودک را تقویت می‌کند، چون کودک یاد می‌گیرد با تف کردن توجه والدین را جلب کند یا از آن برای لجبازی استفاده کند. همچنین اصلاح نکردن این رفتار سبب عادی شدن بی‌ادبی برای کودک می‌شود چون کودک تصور می‌کند رفتارهایش پیامدی ندارند.

تف کردن می‌تواند الگوی منفی برای خواهر، برادر یا هم‌سالان باشد و موجب تکرار آن در جمع کودکان شود. در نهایت، بی‌توجهی به اصلاح این رفتار درک کودک از احترام به دیگران و رعایت مرزهای اجتماعی را تضعیف می‌کند. بنابراین در مواجهه با کودکی که تف می‌کند باید جدیت به خرج دهید.

2. مشکلات اجتماعی تف کردن کودک

طرد شدن از جمع یکی از عوارض اجتماعی تف کردن کودک است. بچه‌هایی که تف می‌کنند در مهدکودک، بازی با همسالان، مهمانی و محیط خانواده طرد می‌شوند. علاوه‌براین، ممکن است خیلی‌ها کودک را با صفاتی مثل «بی‌ادب» یا «غیراجتماعی» بشناسند.

3. مشکلات مربوط به بهداشت و سلامتی

تف کردن می‌تواند باعث انتقال میکروب و بیماری شود، و وسایل و محیط را آلوده کند. از طرف دیگر، تف کردن در جمع کودکان می‌تواند زمینه‌ساز درگیری و برخورد فیزیکی شود؛ چون بعضی بچه‌ها ممکن است در واکنش به این رفتار احساس خشم یا توهین کنند و واکنش تندی نشان دهند.

چه زمانی رفتار تف کردن کودکان نگران‌کننده تلقی می‌شود؟

تف کردن کودکان در موارد زیر ممکن است بیانگر مشکلات جدی‌تری در کودک باشد و نیاز به مداخلۀ تخصصی روانشناس کودک داشته باشد.

• کودک به‌طور مکرر و شدید در موقعیت‌های متعدد این کار را انجام دهد
• تف کردن همراه با رفتارهای خشونت‌آمیز یا عصبی مثل زدن یا فحش دادن باشد
• روش‌های اصلاحی و تربیتی تاثیری در رفتار کودک نداشته باشد

چه زمانی برای درمان مشکل تف کردن کودک باید به پزشک مراجعه کرد؟

در مواجهه با کودکی که تف می‌کند و دچار علائم زیر است حتماً باید به پزشک مراجعه کنید:

• وجود درد یا ناراحتی در دهان، حلق یا لثه
• استفراغ مکرر یا شدید
• تب یا علائم عفونت
• گریه یا تحریک‌پذیری شدید موقع غذا خوردن
• شک به وجود اختلالات طیفی یا عصبی
• تغییر رنگ بزاق (خونی، زرد یا سبز)

سوالات متداول در خصوص تف کردن کودکان و نحوه برخورد با آن

در این مطلب وبلاگ مامانینو دربارۀ علت‌ تف کردن کودکان و شیوه‌های اصلاح آن صحبت کردیم. در پایان به چند سوال رایج در این زمینه پاسخ می‌دهیم.

دلیل تف کردن کودکان چیست؟

تف کردن کودکان ممکن است نتیجه جلب توجه، ابراز احساسات، آزمایش مهارت جدید، تقلید، لجبازی، آزمودن واکنش والدین یا کاهش استرس باشد.

علت تف کردن نوزاد چیست؟

درآوردنِ دندان، افزایش بزاق، رفلاکس معده یا تحریکات دهانی فیزیولوژیک از علت‌های رایج تف کردن نوزادان است.

علت تف کردن زیاد بچه ها چیست؟

این رفتار ممکن است به دلیل جلب توجه، استرس، تقلید، عادت و ضعف در ابراز احساسات باشد.

علت زیاد شدن بزاق دهان کودکان چیست؟

دندان درآوردن، عفونت دهان، ترشح شیر بر اثر رفلاکس معده یا حساسیت می‌تواند باعث افزایش بزاق شود.

راهکار مقابله با تف کردن کودکان چیست؟

برای اصلاح عادت تف کردن کودکان، اول باید محرک‌ها را شناسایی کنید، سپس رفتار کودک را بدون واکنش شدید مدیریت کرده و به او توضیح دهید که تف کردن ناخوشایند است. رفتارهای جایگزینی به او آموزش دهید و در صورت لزوم از مشاور یا روانشناس کودک کمک بگیرید.

منبع: parents

دوره والدگری ماهرانه