خشونت و پرخاشگری والدین

تاثیر خشونت و پرخاشگری والدین بر کودکان

والدینی که از خشونت و پرخاشگری کلامی و عملی برای تربیت فرزندان خود استفاده می کنند، باعث ایجاد مشکلات هیجانی و آسیب های روانی در کودک می شوند. در این مطلب قصد داریم تا شما را با این آسیب ها آشنا کنیم و سبک صحیح اصلاح رفتارهای منفی کودک را به شما آموزش دهیم.

والدین از سبک های فرزندپروری متفاوتی در برخورد با فرزندشان استفاده می کنند. هر یک از این سبک های فرزندپروری، تاثیر متفاوتی بر رشد و شخصیت کودک دارد. والدینی که معمولا رفتار خشن و پرخاشگرانه نسبت به فرزند خود دارند، آسیب های زیادی به لحاظ احساسی، روانی و اجتماعی به کودک خود وارد می کنند. بدیهی است که اکثر این والدین به طور عمدی قصد آزار و اذیت فرزندانشان را ندارند و معمولا به دلیل ناآگاهی و یا مشکلاتی که خودشان به لحاظ روانشناختی دارند، باعث می شود که مرتکب این اشتباه شوند که با پرخاشگری به کودک خود آسیب بزنند.

انواع خشونت و پرخاشگری والدین در برابر کودکان

وقتی صحبت از خشونت و پرخاشگری والدین در برابر کودکان می شود، بسیاری از افراد فقط به تنبیه بدنی فکر می کنند و با خودشان می گویند: من که هیچ وقت فرزندم را کتک نمی زنم، پس از پرخاشگری در برابر کودکم استفاده نمی کنم. اما باید این نکته را بدانید که پرخاشگری و خشونت در برابر کودکان فقط شامل تنبیه بدنی نمی شود. هر رفتار و کلامی که موجب آسیب بدنی، روانی و جنسی به کودک شود، نوعی پرخاشگری محسوب می شود. امروزه خوشبختانه در جامعه ای زندگی می کنیم که سطح آگاهی مردم بالا رفته و اغلب والدین از تنبیه بدنی استفاده نمی کنند. اما هنوز هم استفاده از سایر انواع پرخاشگری کلامی و عاطفی هنوز هم شایع است.

نمونه هایی از انواع پرخاشگری والدین عبارت است از:

۱. پرخاشگری فیزیکی

در این نوع خشونت و پرخاشگری، والدین با استفاده از کتک زدن، هل دادن، فشار دادن و… می خواهن فرزندشان را کنترل کنند.

۲. پرخاشگری کلامی

در این شیوه از پرخاشگری ، والدین بر سر کودک خود فریاد می کشند، به او ناسزا می گویند و او را با کلمات خود مورد توهین و تحقیر قرار می دهند. درد و آسیبی که کودک به خاطر این کلمات تحمل می کند، قطعا کمتر از تنبیه بدنی نیست.

۳. خشونت سکوت

برخی والدین، وقتی فرزندشان رفتار اشتباهی انجام می دهد، برای مدت چند ساعت یا حتی چند روز با کودک قهر می کنند و با او حرف نمی زنند. این کار یکی از بدترین انواع پرخاشگری در مورد کودکان می باشد. زیرا کودک مهم ترین و تنها منبع عاطفی خودش را از دست می دهد و این امر باعث ایجاد احساس ترس و ناامنی شدید عاطفی کودک می شود.

مطالعه بیشتر: 

۴. پرخاشگری تهدید

برخی والدین هم برای کنترل فرزندانشان از ابزار تهدید استفاده می کنند. جملاتی از قبیل: اگه شلوغ کنی دیگه مامانت نیستم، دفعه بعد دیگه خونه عمو نمی برمت، بذار بریم خونه حسابتو می رسم و… که باعث ایجاد ترس، استرس و اضطراب در کودک می شود.

۵. انتظارات غیر واقع بینانه

وقتی انتظارات یا توقع هایی از کودک دارید که متناسب با سن و نیاز های طبیعی او نیست، در واقع از نوعی خشونت پنهان علیه او استفاده کرده اید. برای مثال طبیعی نیست که از یک کودک 2 ساله توقع داشته باشید که یک ساعت یک جا آرام و ساکت بنشیند یا از یک کودک 4 ساله توقع داشته باشید که خیلی تمیز و بدون این که ذره ای از غذایش روی سفره بریزد، غذا بخورد. کودک که نمی داند انتظارات شما تناسبی با نیازهای طبیعی او ندارد، فکر می کند خودش واقعا بچه بد و بی عرضه ای است که نمی تواند مطابق میل والدینش عمل کند.

۶. ایجاد احساس گناه در اثر خشونت و پرخاشگری والدین

برخی والدین جملاتی را به کار می برند که به طور ناخواسته باعث ایجاد عذاب وجدان در کودکشان می شود. برای مثال هنگام دعوا با همسرشان می گویند: من فقط به خاطر این بچه هست که دارم این وضعو تحمل می کنم و با تو زندگی می کنم. در مثالی دیگر والدین به کودک می گویند: من به خاطر تو شغلمو کنار گذاشتم که تو خوب تربیت بشی، حالا تو درستو نمی خونی. حتی متاسفانه والدینی وجود دارند که وقتی فرزندشان در سنین دبستان قرار دارد، به او می گویند که او فرزند ناخواسته بوده است. در تمام مثال هایی که ذکر شد، والدین تلاش می کنند با پرخاشگری از نوع ایجاد احساس گناه، فرزندشان را کنترل کنند.

۷.توجه نکردن به نیازهای کودک

همه ما می دانیم که کودکان به تغذیه سالم، پوشاک مناسب و امنیت نیاز دارند. اغلب ما این نیازهای کودک را تامین می کنیم اما به دلایل مختلفی مثل مشغله زیاد، خستگی، مشکلات خانوادگی و… وقت و انرژی کافی برای تامین نیازهای روانی کودک نمی گذاریم. نیازهای روانی کودک خیلی ساده هستند، او به محبت، نوازش، توجه و بازی نیاز دارد. مادری که فقط با گوشی خودش سرگرم است و وقت کافی برای محبت کردن و بازی با فرزندش ندارد، پدری که حوصله بازی با کودک را ندارد و همیشه درخواست او را برای بازی یا تفریح رد می کند، باید بدانند که رسیدگی نکردن به نیازهای کودک هم نوعی آسیب زدن به کودک می باشد.

آثار منفی پرخاشگری والدین بر کودکان

۱. کودک پرخاشگر

بسیاری از کودکانی که مورد رفتار پرخاشگرانه والدین قرار می گیرند، خودشان هم یاد می گیرند که پرخاشگر باشند. این کودکان با فریاد و ناسزا با اطرافیان خود صحبت می کنند و دوستان خودشان را کتک می زنند. این امر به دو دلیل اتفاق می افتد، اول این که فرزندان رفتار والدین را الگو قرار می دهند و یاد می گیرند که هر وقت از چیزی عصبانی شدند، با کتک زدن، فریاد کشیدن و فحاشی به نتیجه دلخواه برسند. دوم این که ناراحتی آن ها از پرخاشگری پدر و مادر باعث می شود خشم و کینه ای در وجود کودک باشد که به دنبال فرصتی برای تخلیه این احساس خشم باشد.

۲. کاهش عزت نفس

کودکی که مدام مورد توهین و تحقیر قرار دارد و اطرافیانش با خشونت و تنبیه با او رفتار می کنند، طبیعی است که خودش را دوست نداشته باشد و تصویری منفی درباره خودش در ذهنش داشته باشد. این کمبود عزت نفس می تواند در تمام زمینه های زندگی کودک مثل عملکرد تحصیلی، رابطه با دوستان و… تاثیر منفی بگذارد. جای تعجب نیست اگر کودکی که همواره به خاطر هر کار اشتباهی به شدت تنبیه شده و مورد خشونت و پرخاشگری والدین قرار گرفته، از انجام هر کار جدیدی بترسد و خودش را ناتوان ببیند.

۳. مشکل در دلبستگی

شکل دلبستگی و پیوندهای عاطفی که ما در تمام طول عمر برقرار می کنیم، در دو سال اول زندگی ما پایه ریزی می شود. نتایج تحقیقات روانشناسان نشان داده است که والدینی که رفتاری خشن و فاقد محبت و توجه کافی نسبت به فرزندشان دارند، نوع دلبستگی فرزند آن ها از نوع ناایمن می باشد. این کودکان در آینده هر وقت می خواهند با کسی دوست شوند یا رابطه عاطفی برقرار کنند، نگران هستند که طرف مقابل آن ها را دوست نداشته باشد و ترکشان کند. یا در حالت دیگر آن ها از هر نوع رابطه عاطفی اجتناب می کنند. به طور کلی این افراد در برقراری یک پیوند عاطفی سالم و امن مشکل خواهند داشت. در مطلب زیر می توانید اطلاعات بیشتری در مورد سبک دلبستگی کسب کنید:

۴. پذیرش نقش قربانی از آثار خشونت و پرخاشگری والدین

کودکی که مورد خشونت قرار گرفته است، ممکن است نتواند جرات مندی لازم برای دفاع از حقوق خودش را کسب کند و همیشه قربانی پرخاشگری و اعمال زور دیگران باشد. او در آینده هم نمی تواند در برابر دوستانش، همکارانش و همسرش از خودش دفاع کند. به طور کلی کودکانی که مورد پرخاشگری والدین قرار می گیرند، احتمال دارد یکی از این دو راه را انتخاب کنند که قربانی پرخاشگری باقی بمانند یا خودشان پرخاشگر شوند.

آیا پرخاشگری نکردن به این معناست که اجازه دهیم کودکان هر کاری می خواهند انجام دهند؟

مسلما یکی از مهم ترین وظایف هر پدر و مادری این است که فرزندش را به درستی تربیت کند و رفتارهای صحیح را به او آموزش دهد. حالا که با آثار منفی پرخاشگری آشنا شدید، ممکن است این سوال برایتان پیش بیاید که وقتی فرزندمان با لجبازی و رفتار های منفی ما را کلافه و عصبانی می کند چه کار کنیم؟

اولین کاری که باید بکنید این است که خشم خودتان را کنترل کنید و بر خودتان مسلط باشید. والدین عزیز، همیشه خشونت و پرخاشگری در نتیجه احساس خشم انجام می شود پس باید مهارت مدیریت خشم را به خوبی یاد بگیرید و تمرین کنید.

در مرحله بعد باید مطمئن شوید که قوانین را به طور شفاف به کودک انتقال داده اید. کودک پنج ساله شما به طور خود به خود نمی داند که چه رفتارهایی باید انجام دهد و چه رفتارهایی نباید انجام دهد. وقتی رفتار بدی انجام می دهد و شما فقط او را دعوا می کنید، تنها پیغامی که او از شما می گیرد این است که شما عصبانی هستید  و می خواهید او را اذیت کنید. پس قبل از این که دست به پرخاشگری بزنید و قبل از این که کودک رفتار بدی انجام دهد، بایدها و نبایدها را برای او مشخص کنید.

اگر کودک قوانین را رعایت نکرد، به جای هر گونه تنبیه کلامی و بدنی یا هر رفتار پرخاشگرانه دیگر، اجازه بدهید خودش عواقب کار بدش را تحمل کند. کودکی که ظرف میوه را روی زمین برگردانده، باید خودش میوه ها را از روی زمین جمع کند، بشوید و دوباره در ظرف بچیند. اگر شما یک سیلی بزنید، بر سر او داد بکشید یا با او قهر کنید،  او درک نخواهد کرد که چرا نباید میوه ها را روی زمین بریزد.

اگر کودک کاری کرد که نمی شد عواقب آن را تحمل کند، خودتان یک جریمه منصفانه تعیین کنید. فقط نکته مهم این است که بدون انجام هر گونه پرخاشگری فقط با قاطعیت جریمه را اجرا کنید. برای مثال کودکی که شیشه را هنگام توپ بازی شکسته، به مدت دو روز اجازه توپ بازی ندارد. شما بر سر او فریاد نمی کشید و به او نمی گویید که وحشی است، شما فقط به آرامی به او می گویید که باید بابت کار بدی که انجام داده جریمه بپردازد. با انجام این مراحل شما می توانید بدون استفاده از پرخاشگری، رفتار فرزندتان را اصلاح کنید. یادتان باشد که هیچگاه خشونت و پرخاشگری والدین جواب نداده است!

برای آگاهی بیشتر در این رمینه میتوانید بسته فرزندپروری یا لجبازی را مشاهده کنید.