سازش کودک با همسالان
سازش کودک با همسالان
دوره کودکی از مهم ترین دوران برای رشد اجتماعی یک انسان است و نقش والدین در اجتماعی شدن کودک بسیار حائز اهمیت است.
اگر مرحله ی رشد اجتماعی کودک به خوبی طی نشود ممکن است ناسازگاری هایی بالاخص در ارتباط کودک با همسالان دیده شود و سازش کودک با همسالان خود با اختلال روبرو شود.
در این مقاله عواملی که می تواند موجب عدم سازش کودک با همسالان شود، نقش بزرگسالان و والدین، راهکارهای مناسب که والدین می بایست در برخورد با این موضوع به کار بگیرند معرفی خواهد شد.
سازش چیست؟
سازش یکی از روش‌های حل و فصل اختلافات است که به واسطه آن طرفین درصدد جستجوی راه‌حلی رضایت‌بخش برای هر دو طرف هستند.
معیارهای سازش اجتماعی در کودک چیست؟
۱. اگر کودک در یک گروه عضویت دارد ، بتواند طبق معیارهای مورد انتظار گروه رفتار کند.
۲. کودک بتواند با گروه های متعددی که در یک راستا هم نیستند، سازگاری داشته باشد.
۳. کودک نسبت به مردم ،نسبت به همکاری و نقش های اجتماعی گرایش مثبت داشته باشد و از مشارکت در این گروه ها لذت ببرد.
در ادامه عوامل موثر در انتخاب یک دوست در کودک و نحوه ارتباط او را با گروه همبازی ها و همسالان بررسی کنیم.
عوامل مؤثر در انتخاب دوست در یک کودک
عواملی نظیر تشابه سنی، رشد بدنی و عقلی، امیال، توانایی ها، همسایگی و همکلاسی بودن می تواند موجب ایجاد یک رابطه دوستی در کودک شود.
هر اندازه بر سن کودک افزوده می شود میزان توانایی ها، امیال و سازگاری های اجتماعی تغییر می یابند که می توان آن تغییرات را در انتخاب دوست مد نظر قرار داد.
ارتباط کودک با همسالان تا قبل از سن مدرسه
کودکان بسیاری از مهارتها را از طریق کنش با یکدیگر می آموزند. آنها یاد می گیرند که در فعالیت های جمعی شرکت کنند، نیازهای یکدیگر را تامین کرده، تواناییهای خود را ارتقا دهند و به تدریج از خانواده جدا شده و با جامعه سازگاری پیدا کنند.
کودک در راستای ارتباط با همسالان، به تدریج مراحل رشد و تکاملی را طی می کند که در زیر به آن اشاره می کنیم:
نوزاد در ماههای ۴ و ۵ پس از تولد تازه شروع به لبخند زدن به دیگران کرده و در ۶ تا ۸ ماهگی به کودکان دیگر نگاه می کند و می خواهد به آنها نزدیک شود.
او بیشتر به جای توجه به اسباب بازی و همسال به محیط بازی توجه می کند. در صورت تماس دوستانه با کودک دیگر تنها عکس العملی را که نشان می دهند لبخند زدن یا گرفتن کودک همسال است و اگر این تماس خصمانه باشد ممکن است با گرفتن اسباب بازی از دیگری نشان داده شود.
در ماه نهم تا یک سالگی کودک بیشتر متمایل به ارتباط با اسباب بازی به جای همبازی دارد. به همین دلیل تمایل به مشاجره و نا سازگاری با کودک دیگر بر سر اسباب بازی خواهد داشت .
او برای ابراز خشم، موها و لباسهای کودکان دیگر را می کشد و برای ابراز شادمانی ،از حرکات و صدای آنها تقلید می کند.
کودک در یک سالگی برای ابراز خشم موها و لباسهای کودکان دیگر را می کشد.
در سن ۱۴ تا ۱۸ ماهگی به دلیل اینکه نیاز به اسباب بازی برای کودک فراهم می شود؛ از میزان مشاجره با همسالان کاسته می شود. همچنین در اواسط سال دوم علاقه خود را به همکاری با دیگران نشان می دهد. در انتهای سال دوم تلاش می کند تا رفتار خود را با رفتار دوستش سازش دهد و نخستین پایه بازیهای اجتماعی شکل می گیرد.
با وجود این، به دلیل اینکه کودک می ترسد اسباب بازی اش توسط دیگری خراب شود ، تمایل زیادی برای سهیم شدن اسباب بازی اش ندارد .
کودک ۴ ساله متمایل به برقراری ارتباط با همسالان است اما هنوز به رشدی نرسیده که در صورت بروز مشاجره با همسال بتواند مساله خود را حل کند و نیازمند به مداخله والدین است.
کودک از سن ۵ تا ۶ سالگی توانایی انتخاب همبازی را دارد در حالیکه در سنین کمتر والدین می بایست برای او همبازی انتخاب کنند. با وجود تمایل کودک جهت ارتباط با کودک همسال ، ارتباط ستیزه جویانه و خودخواهانه وجود دارد. بنابراین والدین می بایست با نظارت بر رفتار فرزند خود از تثبیت این رفتار جلوگیری کنند .
کودک در این سن همکاری و تعامل با کودک همسال را می آموزد. بهتر است بدانید همسالان نسبت به بزرگترها بیشتر جذبه دارند و بیشتر می توان از آنها آموخت.
اگر قرار است کودک سازش را با همسالان بیاموزد باید قواعد کارهای جمعی را با همسالان تجربه کند او می تواند در میان همسالان به تخمین توانایی هایش بپردازد گهگاه برنده بودن و گهگاه بازنده بودن را تجربه کند و می تواند برای حل مسایلش راه کارهای مناسبی بیابد.
تنظیم هیجان
همسالان علاوه بر والدین، معلمان نقش به سزایی در تنظیم هیجان یکدیگر دارند.
کودکان در حین تعامل و بازی به شدت تحت تاثیر همسالانشان هستند. آنها تنظیم هیجان را زمانی یاد می گیرند که بخواهند خواسته های خود را نزد همسالان مطرح کنند.
همسالان، بیشتر مواقع کودکانی را که به آسانی هیجانات شان را تنظیم می کنند را به عنوان دوست در نظر می گیرند.
کودکانی که شدیداً تحریک می شوند ممکن است دست به کناره گیری، یا برون ریزی پرخاشگرانه بزنند.که همه این عکس العملها می تواند موجب تعارض و ناسازگاری میان همسالان شود.
دلایل عدم سازش کودک با همسالان
۱. تفاوتهایی که کودک از بعد جسمانی ،روانی و ذهنی میان خود و دیگر همسالان می بیند.
تفاوت جسمانی نظیر ضعف بینایی، شنوایی و لکنت زبان و … که موجب استفاده از عینک سمعک و … می شود.
تفاوت روانی نظیر داشتن خلق پایین یا بالا ،اضطراب و افسردگی و طیفی از درون گرایی یا برون گرایی و همچنین تفاوتهای هوشی یعنی داشتن بهره هوشی بالا یا پایین می تواند ناسازگاریهایی را در تعامل کودک با همسالان ایجاد کند.
۲. حساسیت بیش از اندازه کودک که موجب رنجش مدام او در تعامل با همسالان می شود و او را به سمت انزوا یا پرخاشگری سوق می دهد.
۳. خجالتی بودن و حس عدم کفایت کودک که او را از تعامل با همسالان باز می دارد.
۴. تفاوتهای فرهنگی اقتصادی هم می تواند موجب بروز ناسازگاریهایی شود.
۵. پرتوقع و نازپرورده بودن کودک هم می تواند ارتباطاتش را با همسالان تحت الشعاع قرار دهد.
۶. والدین گاهی به دلیل بی حوصله بودن و همچنین عدم تمایل به کنترل فرزند ،فرزند خود را از معاشرت با سایر همسالان محروم می کنند.
۷. کودکانی که همیشه می خواهند در تمامی گروه ها رهبر باشند و بر دیگران سلطه گری داشته باشند نمی توانند با کسانی که برخلاف میل آنها عمل می کنند ،سازگاری داشته باشند.
۸. کودکانی که آگاه به مهارت های تنظیم هیجان نیستند ،بسیار به تعاملات خود آسیب می زنند.
توصیه هایی به والدین برای سازش کودک
۱. از به کار گیری پند و اندرز و سرکوفت درباره کودکی که خجالتی است و تمایل به حضور در جمع را ندارد اجتناب کنید.
۲. برای کاستن خجالت کودک به تدریج دایره دوستانش را گسترده کنید.
همچنین گه گاه او را به پارک ، شهر بازی ببرید تا صرفا بازی دیگر کودکان را تماشا کند و در بازی با سایر کودکان او را همراهی کنید تا به مرور زمان حس عدم امنیتش کم شود و به تدریج حضور خود را کمرنگ کنید.
۳. والدین عزیز علاوه بر اینکه تلاش می کنید نیازهای کودک دلبندتان را در حد متعارف تامین کنید، می بایست احترام به حقوق دیگران را هم به فرزند خود بیاموزید تا او فکر نکند همه می بایست تحت هر شرایطی نیازهای او را برآورده کنند و به حرف او گوش دهند.
۴. در انتخاب همبازی مناسب برای فرزند خود دقیق و هشیار باشید انتخاب صحیح شما می تواند کودکتان را به ارتباط مناسب با همسالان ترغیب کند.
۵. کودکان را در صورت عدم تمایل مجبور به بازی با خواهر و برادر کوچکتر نکنید.
۶. اگر کودک تان دوست دارد به تنهایی بازی کند به او آزادی عمل بدهید و همبازی هایی را جهت بازی به او تحمیل نکنید. زیرا عادت به عصبانی شدن و نزاع را در او ایجاد می کنید.
۷. اگر کودکی در سلامت جسمانی مساله داشت مثلا نمی توانست بازیهای پر تحرک را انجام بدهد ترتیبی بدهید که با انجام بازیهای فکری بتواند با همسالان خود سازگار شود.
۸. در بازیهای کودکان دخالت نکنید فقط ناظر بر روند بازی آنها باشید.
۹. هرگز کودکان خود را با سایر همسالان مقایسه نکنید مقایسه شما حس کینه و عداوت را در کودک بر می انگیزد و موجب ایجاد خصومت بین همسالان میشود.
در پایان والد عزیز ،شما برای برقراری سازگاری میان فرزند دلبندتان از چه راهکارهایی استفاده می کنید با سایر خوانندگان تجربیات خود را به اشتراک بگذارید.
