والدین معتاد سلامت روان کودک
والدین معتاد سلامت روان کودک
امروز بررسی می کنیم که والدین معتاد سلامت روان کودک را چگونه مورد تهدید قرار می دهند. از جمله این دلایل می توان به تهاجم فرهنگی و اجتماعی، فقر فرهنگی و اقتصادی، گسترش تکنولوژی و فراگیر شدن اینترنت و شبکه های مجازی وابسته به آن، گروه ناباب همسالان در مدرسه و محله و … اشاره کرد.
در این میان پناهگاه امن کودک خانواده و والدین او می باشد. گاهاً بعضی از پدر و مادرها به جای اینکه تکیه گاه کودک در مقابل جامعه و آسیب های روحی و جسمی که ممکن است به او وارد شود باشند، خود به مواد مخدر(سنتی و صنعتی) آلوده شده و بسیاری از هنجارها و قوانین خانوادگی را فراموش کرده یا نادیده می گیرند که همین امر می تواند بزرگترین مانع برای آرامش و آسایش کودک باشد. در نتیجه می تواند بر روی روان و حتی جسم کودک اثرات منفی و زیان باری داشته باشد.
والدین معتاد سلامت روان کودک خود را از چه زمانی تهدید می کنند؟
اعتیاد این بلای خانمان سوز می تواند هر کسی را در هر رده اجتماعی اعم از با سواد یا بی سواد، فقیر یا ثروتمند، جوان یا پیر، زن یا مرد، روستا نشین یا شهر نشین و… را در دام خود گرفتار کند. اگر شخصی مجرد باشد و به مواد مخدر اعتیاد پیدا کند آسیبش برای خود و اطرافیانش (پدر، مادر، خواهر و برادر و حتی دوستان) غیر قابل انکار است، اما اگر ازدواج کرده و فرزندی هم داشته باشد می توان گفت نسل بعدی را درگیر کرده است.
متاسفانه در بسیاری از موارد خانواده ها با دید غلط مبنی بر اینکه اگر فرزندمان ازدواج کند ممکن است اعتیاد را کنار بگذارد، سبب ازدواجی از روی ناآگاهی می شوند و گاهی حتی پا را از این فراتر گذاشته و با آوردن فرزند با این پیش زمینه ذهنی که به خاطر بچه برای ترک اعتیاد تلاش می کنند مشکل را دو چندان می کنند. در بسیاری از موارد پدر معتاد باعث اعتیاد همسر هم شده (و بالعکس) و همین امر جنین را از ابتدای بستن نطفه وابسته به مواد مخدر و حتی بیماری های وابسته به آن می کند. در این مورد روان کودک از ابتدا درگیر مواد مخدر بوده و می توان گفت کودک معتاد به دنیا می آید و این مشکل را جزیی از وجود خود می داند.
پیشینه های فرهنگی و اقتصادی والدین معتاد سلامت روان کودک را چگونه تحت تاثیر قرار می دهد؟
همانطور که قبلا گفته شد اعتیاد معضلی است که تمام رده های اجتماعی و سنی را در بر می گیرد. طبق گفته روان شناسان اعتیاد زمینه های بسیاری می تواند داشته باشد از جمله ذهن ناهشیار فرد (از طریق مشکلات و گره های روانی شخص که از کودکی وجود داشته)، حتی بسیاری از روان شناسان برای اعتیاد عامل وراثت را هم برمی شمرند.
پس نتیجه می گیریم در هر شرایطی تمام افراد مستعد روی آوردن به مواد مخدر هستند. چه بسا بسیاری از افراد با پیشینه اقتصادی عالی بعد از مدتی برای تامین خرج مواد خود رو به دزدی و کارهای خلاف اخلاق و قانون می آورند.
در این شرایط خانواده فرد معتاد زیر بار فشارهای عصبی و عاطفی قرار گرفته و محیط خانه پر از استرس و تشنج می شود. اگر فرزندی وجود داشته باشد شاهد تمام درگیری های پدر یا مادر معتاد خود با طرف مقابل هست و همین عامل باعث به وجود آمدن خاطرات بد در ذهن ناهشیار کودک می شود.
همین کودک در آینده به دلیل اینکه شاهد درگیری و حتی زد و خورد بین والدین خود بوده می تواند برای جامعه از لحاظ سلامت روانی خطرناک باشد. البته عکس این قضیه هم صادق است، به این معنی که کودک با دیدن رفتار پدر خود با مادرش درس عبرت گرفته و تصمیم می گیرد برای همسر خود شریک مناسبی باشد و اسباب راحتی و آرامش خانواده اش را مهیا کند. با این حال هیچ کس نمی تواند منکر صدمات روحی و روانی شخصی که پدر یا مادری معتاد داشته، بشود.
والدین معتاد سلامت روان کودک را دچار چه مشکلاتی می کنند؟
فرزند کسی که اعتیاد دارد از همان کودکی نگران فاش شدن این موضوع در خارج از خانه و محیط مدرسه و جمع دوستان است. فرزند از همان بچگی از عنوان کردن این موضوع خجالت کشیده و تا جایی که ممکن است سعی در پنهان کردن این موضوع دارد. پس نتیجه می گیریم سنگ بنای مشکلات روانی شخصی که پدر و مادر معتاد دارد از همان سنین قبل از مدرسه گذاشته می شود. تاثیرات اعتیاد والدین بر روان کودک را می توان به دو دسته تاثیرات آنی یا کوتاه مدت و تاثیرات بلند مدت دسته بندی کرد.
مشکلات روحی آنی که می توان نام برد عبارتند از ترس، ناامیدی، عدم داشتن اعتماد به نفس، نداشتن تمرکز، نا امنی و… . مشکلات روحی که در بلند مدت ایجاد می شود شامل اضطراب فراگیر و افسردگی است. علاوه بر مشکلات روحی که غالبا زمینه ساز مشکلات جسمی کودک هم هست می توان به بیماری های جسمی اشاره کرد از قبیل: اختلالت خواب، شب ادرای، جویدن ناخن، تیک عصبی اعضای بدن، مکیدن انگشتان دست و… .
کودکی که هراس برملا شدن اعتیاد پدر یا مادرش را دارد ارتباط صمیمی با کسی برقرار نمی کند که همین عامل در بهترین حالت باعث گوشه گیری کودک می شود، در این صورت فقط به خودش آسیب می زند. اما ممکن است همان کودک در آینده رفتارهای ضد اجتماعی از خود نشان داده و برای دیگران هم باعث عذاب و دردسر شود.
تمام این عوامل می تواند اعتماد به نفس کودک را گرفته و آینده نا امنی را برایش رقم بزند چرا که شخصی که اعتماد به نفس ندارد ممکن است آسیب پذیر شده و دیگران به راحتی از او سوء استفاده کرده و به او صدمه بزنند. مشکلات اخلاقی که می تواند در آینده گریبان گیر کودک شود عبارتند از: دروغ گویی، بزهکاری، پنهان کاری و… .
ترک اعتیاد والدین معتاد سلامت روان کودک را چگونه تحت تاثیر قرار می دهد ؟
اعتیاد انواع مختلفی دارد، مواد مخدر سنتی مثل تریاک، مواد مخدر صنعتی مثل شیشه و کراک، مواد روان گردان مثل قرص های روان گردان، قرص هایی مثل ترامادول و حتی اعتیاد به الکل نیز می تواند وجود داشته باشد، شدت و سختی ترک هر کدام با دیگری متفاوت است.
پدر یا مادری که قصد ترک مواد دارند در درجه اول باید خودشان به این نتیجه برسند که مواد را کنار بگذارند نه بخاطر حرف اطرافیان و اجبار خانواده؛ در غیر این صورت ترک ماده مخدر موقتی بوده و دوباره به مصرف روی می آورند.
بعد از اینکه ترک مصرف کردند هزینه ای که برای خرید مواد کنار می گذاشتند به چرخه اقتصاد خانواده باز می گردد و همین امر باعث می شود که اعتماد از دست رفته اعضای خانواده خصوصاً بچه خانواده دوباره برگردد چرا که همان پول می تواند تبدیل به اسباب بازی یا لوازم التحریر برای کودک شود.
از جهت دیگر درگیری و دعوای دیگر اعضای خانواده (خصوصا پدر و مادر) با هم به حداقل رسیده و آرامش و اعتماد از دست رفته کودک کم کم احیاء شده و به پدر یا مادر و یا هر دوی آنها به دید بهتری نگاه می کند. پدری که اعتیاد را کنار گذاشته وقت بیشتری برای فرزند خود دارد و می تواند کودک خود را به پارک و شهربازی برده و برای مهمانی های خانوادگی، اعضای خانواده خود را همراهی کند.
مادری که معتاد نیست برای شنیدن حرف های کودک خود گوش شنوا و برای بهانه هایش حوصله دارد. حواسش به خورد و خوراک فرزندش هست و همین امر سبب می شود که کیفیت تحصیلی کودک بالاتر رفته و به همان میزان درصد رضایت از خود هم بالا رود. به تبع آن اعتماد به نفس کودک باز می گردد و در گروه همسالان خود ضعفی ندارد که باعث ترس و خجالتش شود.
آینده کودک
همین کودک بزرگ می شود و با روانی ترمیم شده به اجتماع راه پیدا می کند و چون در گذشته تجربه اعتیاد را در خانواده داشته و از نزدیک لمس کرده و از تبعاتش به خوبی آگاه است سعی می کند به سمت مواد اعتیاد آور و حتی سیگار نرود و دوستان خود را با دقت بیشتری انتخاب می کند.
تمام این نتایج زمانی به وقوع می پیوندند که والدین معتاد به موقع تصمیم به ترک اعتیاد بگیرد در غیر این صورت ممکن است کودک به سن بلوغ رسیده و رفتارهای پدر و مادر و اعتیاد آنها برایش عادی شود. بچه ای که به این مرحله (عادی شدن شرایط بد زندگی) برسد خود شروع به کشیدن سیگار و بعدها مواد مخدر می کند چرا که الگویش پدر و مادرش هستند.
ممکن است دختر خانواده به خاطر شرایط بد خانوادگی تصمیم به فرار از خانه بگیرد و به اجتماع پناه ببرد که در صورت اقدام به فرار اتفاقات تلخی انتظارش را می کشد.
نتیجه گیری:
والدین معتاد سلامت روان کودک خود را بسیار به خطر می اندازد و دچار مشکلات فراوانی می شوند، مشکلاتی اعم از سلامتی روانی، سلامتی جسمی و … چون والدین الگوی کودکان هستند یعنی کودک به عبارت ساده تر هر کاری که والدین آنها انجام دهد را تکرار می کند و به خودی خود توانایی تشخیص دادن رفتار های درست و ناهنجاری ها را ندارد، باید والدین آنها را آگاه سازند حال اگر والدین نیز از مشکلی همچون اعتیاد برخوردار باشند سلامت روان کودک و آینده آن تباه می شود چون الگوی مناسبی ندارد.
